جدی‌ترین بحران تاریخی اتحادیه اروپا/ شکل‌گیری بحران‌های پان اروپایی در اتحادیه اروپا

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش سی‌ان‌ان، اتحادیه اروپا با مسائل بحرانی نامانوس نیست، با این وجود طی چند هفته گذشته مسائلی در اتحادیه مطرح شده که شکاف میان جاه طلبی بروکسل و میزان توانایی‌های آن را برجسته‌تر از پیش کرده است.

بر اساس گزارش‌ها، اوضاع به اندازه‌ای بحرانی است که از دو مقام ارشد اتحادیه خواسته شده تا استعفا دهند. اساسی‌ترین مشکل در برهه فعلی، مساله واکسن کووید – 19 است؛ در اوایل همه‌گیری کرونا بروکسل به این مساله پی برد که هر نوع تعجیل در خرید واکسن منجر به این مساله خواهد شد که کشورهای ثروتمند عضو اتحادیه اروپا به منابع گسترده‌تر دسترسی داشته و کشورهای فقیرتر، میزان محدودی و تنها با اتکا به امور خیریه خریداری کنند. در نتیجه اتحادیه وارد عمل شده و مذاکره با تولیدکنندگان را آغاز کرد تا به قیمت مناسب‌تری نسبت به مذاکره تک تک کشورها دست پیدا کند. اگرچه کشورهای عضو در ابتدا از این روند رضایت داشتند اما زمانی که انگلستان خرید واکسن را به صورت مستقل از کشورهای اتحادیه اروپا آغاز کرد، زنگ نارضایتی به صدا درآمد.

پس از آن کمیسیون اروپا تصمیم گرفت تا به مساله خشونت‌های فرقه‌ای در ایرلند کمک کند؛ مساله‌ای که پروسه در پیش گرفته شده در آن خشم کشورهای عضو از جمله ایرلند را برانگیخت.  نیل ریجموند نماینده سیاست‌های ایرلند در اتحادیه اروپا در این باره عنوان کرد: روند ناامید کننده‌ای در اتحادیه شکل گرفته که به خصوص در مساله واکسن به وضوح قابل مشاهده است. با این وجود زمانی که کمیسیون احتمال در پیش گرفتن ماده 16 را مورد بررسی قرار دهد، همه مسائل را تحت تاثیر آن قرار خواهد داد. ریچموند تاکید کرد: اگرچه اعضای اتحادیه عنوان کرده‌اند که چنین سیاستی اشتباه بوده و روند معکوس آن را در پیش گرفتند، به نظر من به طور کلی صلاحیت کمیسیون خدشه دار شده است.

در واقع بر همین اساس اوایل هفته جاری اورسولا فون‌درلاین رییس کمیسیون اروپا برای ارائه توضیحاتی در این راستا به پارلمان اروپا فراخوانده و بارها از او خواسته شد تا استعفا دهد. با این وجود وی در میان نماینده‌های پارلمان اعتراف کرد که در مساله واکسن اشتباهاتی داشته و آنها «تاخیر در تایید» داشته و نسبت به «تولید انبوه بسیار خوشبین» بوده‌اند. وی همچنین از ابراز نگرانی کمیسیون نسبت به مساله ثبات در جزیره ایرلند شمالی هم ابراز تاسف کرد.

جوزپ بورل رییس امور خارجی اتحادیه نیز پس از یک سفر فاجعه آمیز به مسکو که در آن اتحادیه اروپا از سوی وزیر خارجه این کشور «سرگئی لاوروف» مورد تحقیر قرار گرفته بود، تماس‌هایی از سوی اعضای اتحادیه اروپا برای استعفا دریافت کرده است. ساعاتی پس از محکومیت آلکسی ناوالنی رهبر مخالفان روسیه، بور تحت فشار قرار گرفته بود که سفر خود را به مسکو لغو کند.

بورل به وضوح آماده مواجهه با استفاده حرفه‌ای لاوروف از جریان رسانه‌ای نبود. لاوروف با طرح سوالاتی که بر آن اساس اتحادیه اروپا را «یک شریک غیرقابل اعتماد» خوانده بود، با سکوت بورل مواجه شد. الکساندر استاب، نخست وزیر سابق فنلاند و از طرفداران بورل که معتقد است سفر وی به مسکو اشتباه نبوده، در این باره گفت: هنگام ملاقات با مقامات روس باید آماده بود؛ در این جریان، لاوروف با انتقاد از اتحادیه اروپا، شور و هیجان رسانه‌ای و تحت فشار قرار دادن بورل، به آنچه می‌خواست دست یافت.

همزمان ادعای کمیسیون اروپا در رابطه با دفاع از دموکراسی در درون اتحادیه اروپا مورد انتقاد قرار گرفته است. بر همین اساس، دادگاهی در بوداپست، تصمیم شورای رسانه‌ای مجارستان را برای گرفتن آخرین ایستگاه رادیویی مستقل در این کشور تایید کرد. اعضای شورای رسانه از سوی مجلس ملی مجارستان انتخاب می‌شوند که در آن حزب فیدز (حزب متبوع نخست وزیر ویکتور اوربان) اکثریت را در اختیار دارد. کمیساریای حقوق بشر اتحادیه اروپا در این رابطه و با وحشت از آخرین حمله اوربان به دموکراسی این کشور توییت کرد و همانگونه که پس از آن هم بسیاری از منتقدان به این روند انتقاد کردند، اصل انتقادات به این مساله بود که توییت کردن مستبدین را وادار به تغییر هیچ سیاستی نخواهد کرد.

سرزنش بروکسل

یک کمیسیون ضعیف همواره به مفهوم اتحادیه اروپای ضعیف بوده است. اما چرا کمیسیون که بر روی کاغذ به عنوان قدرتمندترین نهاد اتحادیه اروپا شناخته می‌شود، در همه جا حضور دارد؟ نقش دقیق کمیسیون محل بحث دائمی و جدال میان اعضاست. اعضای کمیسیون از سوی شورای 27 کشور عضو و سپس پارلمان اروپا مورد تایید قرار می‌گیرند. از نظر تئوریک، کمیسیون یک نهاد بروکراتیک است که بناست از سوی پارلمان پاسخگو باشد. این در حالی است که همزمان با رشد قدرت کمیسیون، این نهاد بیش از پیش سیاسی شده است.

سوفی ولد نماینده پارلمان اروپا در هلند گفت: غرور قدرت فلج کننده است. کمیسیون درست مانند یک دولت عمل می‌کند و با دولت‌های کشورهای عضو وارد مذاکره می‌شود، به گونه‌ای که پارلمان قادر به پاسخگویی در برابر آن نیست. واقعیتی که بورل و فون‌درلاین با مشکلات آن کنار آمده و این مساله کل اتحادیه اروپا را تضعیف می‌کند.

کلمه «غرور» اصولا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که صحبت از منابع می‌شود. یک مقام سابق کمیسیون اروپا در این باره توضیح داد: در مساله واکسن، سخنان کشورها در مورد آنچه می‌توان انجام داد تا حدودی خارج از کنترل بود؛ در واقع هر آنچه اکنون در مسیر اشتباهی قرار گیرد، تقصیر آن بر گردن بروکسل است.

با این وجود سخنگوی کمیسیون اروپا از تلاش‌های انجام شده در مسیر تهیه واکسن حمایت کرد اما این مساله را پذیرفت که با مشاهده سرعت تامین واکسن در کشورهایی از جمله انگلستان و اسراییل، کشورهای عضو از شرایط پیش آمده در اتحادیه ناامید شده‌اند. اگرچه وی تاکید کرد که این مساله نشات گرفته از خبرگی ملت‌هاست.

وی افزود: این مساله درست است که ملت‌ها از کیفیت خدمات مختلف بهداشتی برخوردارند و برخی روند واکسینه را زودتر از دیگران آغاز می‌کنند؛ اما مقصر دانستن بروکسل در همچین مسائلی یکی از تفریحات محبوب دولت‌های اروپایی است. این واقعیت که کمیسیون در تعلل پیش آمده در برنامه واکسیناسیون سراسری چنین نقش فعالی داشته یک اشتباه فاحش تاریخی است که باعث می‌شود ففون‌درلاین و همکارانش در معرض انتقاد قرار بگیرند.

این مقام سابق اروپا همچنین تصریح کرد: در بسیاری از زمینه‌های سیاست‌گذاری در واقع کمیسیون هیچ اختیار واقعی ندارد و فقط می‌تواند در حد سازمانی عمل کند و دیگر مهم نیست که درگیر اظهارات بزرگ در زمینه‌هایی از جمله سیاست خارجی و یا رهبری اخلاقی باشد، آن هم در شرایطی که در واقع، منافع ملی می‌تواند کل برنامه را تحت تاثیر قرار دهد.

از دیگر انتقاداتی که به فون‌درلاین به عنوان رییس کمیسیون مطرح می‌شود، نزدیکی بیش از حد وی به آنگلا مرکل و امانوئل مکرون دو رهبر با نفود اروپاست.  

کتی پیری نماینده سوسیال دموکرات هلندی در پارلمان اروپا در این باره عنوان کرد: او در کابینه مرکل خدمت کرده و نامش از سوی مکرون به عنوان رییس‌جمهوری فرانسه، پیشنهاد شده و برای به دست آوردن این پست هیچ رقابتی نکرده است. در واقع فون‌درلاین با 9 رای موافق و با تکیه بر پارلمان اروپا موفق به کسب این جایگاه شده است. چطور می‌توان از او انتظار داشت در چنین شرایطی زمانی که صحبت از آلمان و فرانسه می‌شود، استقلال داشته باشد؟

اگرچه مقصر دانستن فون‌درلاین در همه امور سختگیرانه است اما باید این نکته را در نظر گرفت که کمیسیون وی تحت نظارت شوراست و این مساله برای کسانی که معتقدند بروکسل باید به نفع اتحادیه اروپا و به صورت مستقل عمل کند، مشکلاتی ایجاد کرده است.

حکومت ملل قدرتمند

نگاهی به نحوه کار در داخل شورای اتحادیه اروپا بسیاری از ناظران خارجی را متحیر می‌کند. دنیل کلمن رییس هیات مدیره ژان مونه در پارلمان سیاسی اتحادیه اروپا براین باور است که تاثیر این شورا بر سیاست خارجی اروپا بسیار قابل توجه است. استاب، نخست وزیر سابق فنلاند نیز در این باره عنوان کرد: شما 27 کشور عضو دارید که هر کدام به نفع منافع ملی خود عمل می‌کنند. با دیپلمات‌هایی که در هر مورد بیانیه‌های مخصوص به خود را صادر می‌کنند و باید سیاست خارجی خود را بر همان مبنا بگذارند رسیدن به یک نقطه مشترک چندان آسان نیست.

پیری در حالی که مشخصا اشاره به برلین و پاریس داشت، در این باره تصریح کرد: بسیاری از اعضای سیاست خارجی ما در زمان بروز بحران واکنش نشان می‌دهند.  با وجود روسیه، چین و ترکیه ما بیانیه‌هایی در نقض حقوق بشر صادر می‌کنیم اما همواره بر لزوم همکاری‌های اقتصادی هم تاکید داریم. تا زمانی که بزرگترین کشورهای اقتصاد عضو اتحادیه، از الزامات اخلاقی خود فراتر بروند این روند تغییری نخواهد کرد.

یکی دیگر از موارد عجیب شورا این است که به کشورهای عضو و دارای قدرت اختیار می‌دهد تا سیاست‌های خاصی را که دوست ندارند از بین ببرند؛ یکی از بحث برانگیزترین موضوعاتی که می‌تواند از سوی کشورهای عضو وتو شود، از بین بردن حق رای یک ملت از طریق فرآیند ماده 7 است.

در این رابطه کافیست نگاهی به مساله مجارستان داشته باشیم؛ طی یک دهه گذشته، اوربان با سختگیری در برابر آزادی مطبوعات، تضعیف دادگستری و سانسورهای نهادهای علمی به هنجارهای دموکراتیک در این کشور حمله کرده است، کمیسیون که در مورد یک بازی بزرگ از حاکمیت قانون سخن می‌گوید تا به امروز نتوانسته اوربان را مجاب به پاسخگویی در این باره و یا هر نوع تغییر سیاستی در این راستا کند.

دنیل فروند نماینده آلمانی پارلمان اروپا در این باره توضیح می‌دهد: زمانی که کشورهایی همچون مجارستان در مرحله پیوستن به اتحادیه اروپا بروکسل این توانایی را داشت که از راهکارهایی برای ایجاد هنجارهای دموکراتیک در میان کشورهای عضو اتحادیه استفاده کند اما دست به چنین کاری نزد و پس از آن نیز سیاست‌های مجازات‌گونه عملا کارآیی خاصی نداشت.

مشکل ماده 7 این است که نیاز به اتفاق نظر دارد؛ لهستان از جمله دیگر کشورهایی که در این زمینه دارای مشکلاتی است، کشوری است که همواره پشتیبان سیاست‌های ضد دموکراتیک مجارستان بوده است.

منتقدان بر این باورند که در حالی که نهادهای مختلف اتحادیه به دنبال کسب قدرت بیشتر هستند، کمیسیون به موقعیتی رسیده که قدرت زیادی در ایجاد حباب در بروکسل داشته است؛ اما نکته آنجاست که کمیسیون هم باب طبع برخی از کشورهای عضو عمل می‌کند آن هم در حالی که موقعیت پارلمان همزمان تضعیف شده است.

در حالی که از دید ناظران خارجی اتحادیه اروپا همواره به عنوان یک پروژه مثبت شناخته می‌شود که بر اساس ایده وحدت پس از قرن‌ها درگیری شکل گرفته، عده‌ای از منتقدان بر این باورند که کشمکش قدرت‌های داخلی در قرن 21 مانع از آن می‌شود که این اتحادیه به عنوان یک قدرت شناخته شود. در حالی که این قاره در چالش برانگیزترین لحظه از تاریخ اتحادیه، سعی در پشت سر گذاشتن بحران‌های پان اروپایی دارد، گریزی از این واقعیت که در واقع هیچکس در این مورد مسئول نیست، وجود ندارد.