یارانه درمان ناباروری کجا هزینه می‌شود؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، روز سی‌ام اردیبهشت سال1393 که سیاست‌های کلی جمعیت به سران سه‌قوه ابلاغ شد، زوج‌هایی که نه قدرت باروری داشتند و نه پولی برای درمان، خوشحال شدند. بند سه این ابلاغیه تأکید کرده بود باید هزینه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گیرد. متن بند سه این بود: «اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذی‌ربط». با توجه به این ابلاغیه دولت هر سال بودجه مشخصی را برای درمان ناباروری در اختیار وزارت بهداشت می‌گذارد؛ بودجه‌ای که از نظر کارشناسان می‌توانست بیش از 90درصد هزینه‌های درمان را تامین کند.

ناباروری با چند راه می‌تواند درمان شود؛ بعضی‌ از زوج‌ها با چند جلسه مشاوره مشکلشان را حل می‌کنند، بعضی نیاز به درمان دارویی دارند، اما گروه سوم، با روش‌های پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر درمان می‌شوند. مسئله اصلی همین گروه آخر هستند. سال‌های اخیر توصیه‌های بیشتر پزشکان برای درمان ناباروری روش‌های کمک باروری ICSI و IVF است؛ اما درمانی گران. اگر زوج‌ها در مراکز دولتی درمان شوند، باید برای هر مرحله از درمان 7‌تا 8میلیون بپردازند. هر زوج حداقل به سه‌مرحله درمان نیاز دارند؛ یعنی برای بچه‌دارشدن حداقل باید 21میلیون پرداخت کنند. هزینه در مراکز خصوصی به 54میلیون تومان هم می‌رسد. در شرایطی که بیشتر خانواده‌ها با حداقل دستمزد روزگار سپری می‌کنند، می‌توانند 21میلیون هزینه کنند؟ با ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت، دولت از 150تا 200میلیارد تومان برای بیمه هزینه‌های درمان ناباروری بودجه درنظر گرفته است. امسال بودجه 200میلیارد تومانی به وزارت بهداشت داده شد. اما آیا همه این بودجه برای درمان ناباروری هزینه شده؟ پدارم ضیایی، پژوهشگری که درباره ناباروری تحقیق کرده، می‌گوید بیشتر هزینه‌ها را خود افراد پرداخت می‌کنند: «هم‌اکنون پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین روش درمان ICSI و IVF  است. ظرفیت کشور برای ارائه این نوع درمان، پنجاه‌وپنج‌هزار دوره درمانی در سال است. دولت نیاز به هیچ ردیف بودجه جدیدی برای کمک به درمان ناباروری به‌صورت 100درصد هزینه ندارد، چراکه دولت سالانه 150میلیارد تا 200میلیارد به وزارت بهداشت می‌داد تا خرج درمان ناباروری کند. با این بودجه می‌شد نزدیک به 90درصد هزینه‌ها را پرداخت کرد. اما یارانه ناچیزی به این نوع درمان تعلق می‌گیرد. با این یارانه فقط هزینه مرحله اول پرداخت می‌شود و خود خانواده باید هزینه مراحل بعدی را پرداخت کند.» این یارانه ناچیز حتی به بعضی از خانواده‌ها هم تعلق نمی‌گیرد. اگر زن بالای چهل سال سن داشته باشد یا در ازدواج دوم متوجه ناباروری شود، نمی‌تواند از یارانه استفاده کند.

با تحقیق‌هایی که شده وزارت بهداشت در بهترین شرایط حدود یک‌سوم بودجه‌ای را که دولت برای درمان ناباروری درنظر گرفته، هزینه کرده‌است. بقیه این بودجه چه می‌شود؟ ضیایی می‌گوید: «سال 1396 وزارت بهداشت به سازمان امور اداری و استخدامی گزارشی داده که طبق این گزارش 20 تا 30میلیارد این بودجه برای درمان زوجین هزینه شده بود. بخش اندکی از بودجه را هم برای تاسیس مرکز درمان ناباروری هزینه کرده بودند». ساخت مرکزی برای خود ناباروری از نظر خیلی‌ها تخلف است، چراکه ردیف بودجه عمرانی با ردیف بودجه جاری متفاوت است و وزارت بهداشت اجازه نداشته است هزینه‌های درمانی را که جزو بودجه جاری است، به جای بودجه عمرانی هزینه کند. اما همه داستان این نیست. گفته می‌شود وزارت بهداشت طبق توافقنامه‌ای که با سازمان و برنامه بودجه داشته است، بخش قابل توجهی از یارانه درمان ناباروری را برای طرح تحول سلامت هزینه کرده است. طبق این تفاهمنامه وزارت بهداشت اجازه دارد هر بخش از هر بودجه‌ای را که تشخیص می‌دهد برای طرح تحول سلامت هزینه کند، ولی آیا این تفاهمنامه در تضاد با سیاست‌های کلی جمعیت نیست؟

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی بهشتی، در آخرین آماری که داده، اعلام کرده است که 25درصد زوج‌های جوان توان باروری ندارند. بعضی از آمارها هم می‌گویند این تعداد حدود 5/3میلیون زوج است. از نظر کارشناسان بیشتر این زوج‌ها توانایی تامین هزینه‌های درمان را ندارند اما وزارت بهداشت، درمان آنها را در اولویت قرار نداده است، تخصیص یارانه درمان آنها به دیگر موارد این موضوع را تأیید می‌کند. خیلی از شرکت‌های بیمه‌های خصوصی هم تسهیلاتی را برای درمان ناباروری درنظر گرفته‌اند، اما مسئله افرادی هستند که توانایی استفاده از بیمه‌های خصوصی را هم ندارند. سؤال کارشناسان این است وقتی فرزندآوری یکی از ارکان مهم هویتی هر خانواده است، چرا وزارت بهداشت، درمان ناباروری را در اولویت قرار نمی‌دهد و یارانه درمان را جاهای دیگر هزینه می‌کند. ضیایی تأکید می‌کند: «پول برای درمان ناباروری هست ولی خرجش نمی‌کنند.» 

سال آینده شاید شرایط متفاوت از سال‌های قبل باشد. طبق لایحه پیشنهادی بودجه، رقم اعتبار درمان ناباروری 40درصد کاهش یافته و به کمتر از 120میلیارد رسیده است. با این حال نمایندگان عضو کمیسیون تلفیق ضمن تصویب پوشش رایگان خدمات درمان ناباروری، بودجه درمان را نیز به رقم 375میلیارد تومان افزایش داده‌اند.