آیا فروشگاه‌های زنجیره‌ای گران فروشی می‌کنند؟/ هجمه سنگین اتهامات علیه فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای
تخفیف‌هایی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارایه می‌دهند موجب شده تا اخیرا این فروشگاهها به کم فروشی و گران فروشی متهم شوند؛ اتهاماتی که با توجه به شرایط کنونی بی اساس به نظر می‌رسد؟ اما واقعیت ماجرا چیست؟
اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ سال‌هاست که بسیاری از افراد برای خریدهایشان خصوصا وقتی در حجم زیادی باشد، به سوپرمارکت‌ها مراجعه نمی‌کنند و فروشگاه‌های زنجیره‌ای تبدیل به انتخاب اول خانوارها شده‌است. تعداد این فروشگاهها روز به روز در حال افزایش است و اکنون در تمام شهرها و محله‌ها حداقل یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای به چشم می‌خورد؛ باوجود تمایل و استقبال بالای مردم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، اخیراً این فروشگاهها به کم فروشی و گران فروشی متهم شده و انتقاداتی به فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای مطرح شده‌است.
پیش از بررسی این انتقادات شاید بهتر باشد به پیشینه آغاز به کار و اولین خاستگاه این فروشگاهها باز گردیم. اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای سال 1859 و در آمریکا افتتاح و آغاز به کار کردند. محبوبیت این فروشگاهها به طور باورنکردنی در زمانی کوتاه افزایش پیدا کرد و تعداد آن‌ها رو به روز در سطح آمریکا گسترش یافت و به علت استقبال بالای مصرف‌کنندگان در سایر دنیا نیز از این ایده استقبال شد.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای به علت قیمت‌های پایین و تنوع بالا با سرعت زیادی به محبوبیت رسیده و وارد بازار ایران نیز شدند. در ایران از اواسط دهه70 برای نخستین بار فروشگاه‌های زنجیره‌ای با الهام از فروشگاه‌های معروفی که در جهان وجود داشت، شروع به فعالیت کردند و این امر به ورود موجی بزرگ از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشور بدل شد.
چرا فروشگاه‌های زنجیره‌ای با استقبال بالای مردم مواجه است؟
دلیل اینکه چرا مردم فروشگاه‌های زنجیره‌ای را انتخاب می‌کنند، به عوامل زیادی باز می‌گردد؛ این فروشگاهها اغلب تنوع بالایی دارند و تقریباً می‌توان اکثر و یا حتی همه مایحتاجات را از این فروشگاهها تهیه کرد؛ همچنین به دلیل تنوع بالایی که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای وجود دارد، خود فرد می‌تواند انتخاب کند که کدام جنس را و با کدام قیمت بخرد و امکان مقایسه اجناس و برندهای مختلف فراهم است؛ موضوعی که در سوپرمارکت‌ها و مغازه‌های سنتی ممکن نیست.
البته علت تمایل مردم به فروشگاه‌های زنجیره‌ای تنها این موارد نیست و یکی از مهم‌ترین عواملی که مردم از این فروشگاهها خرید می‌کنند، تخفیف‌هایی است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارایه می‌دهند و اگر از مردم بپرسیم که چرا فروشگاه‌های زینجیره‌ای را برای خرید انتخاب کرده‌اند، قطعا به وجود تخفیف در این فروشگاهها اشاره خواهند کرد؛ تخفیف‌هایی که در حجم بالا مبلغ قابل توجهی خواهد بود.
اتهامی که به فروشگاه‌های زنجیره‌ای وارد می‌شود
بسیاری از مردم فروشگاه‌های زنجیره‌ای را با تخفیف‌هایش می‌شناسند؛ تخفیف‌هایی که اکنون اتهامی به سوی این فروشگاهها شده و اخیرا برخی مسئولان، فروشگاه‌های زنجیره‌ای را به گران فروشی و کم فروشی متهم می‌کنند. آن‌ها معتقدند فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تبانی تولیدکنندگان وزن کالا را کمتر کرده و با درج قیمت بالاتر روی کالا، آن را با تخفیف به مصرف‌کننده ارائه می‌دهند و این موضوع را مصداق بارز گران‌فروشی و کم‌فروشی می‌خوانند. اما واقعیت این ماجرا و پشت پرده تخفیف‌های بالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای چیست؟
با کمی تامل در می‌یابیم که حتی اگر قصد گران فروشی و کم فروشی از سمت فروشگاه‌های زنجیره‌ای وجود داشته باشد، در سمت دیگر ماجرا یعنی تولیدکننده این امر منطقی نیست؛ چراکه تولیدکننده‌ای که پس از سال‌ها کالای خود را به برند تبدیل کرده است، قطعا چنین ریسکی را به جان نمی‌خرد تا محبوبیت خود میان طرفداران و مصرف‌کنندگانش را از دست دهد. همچنین حتی اگر تولیدکننده نیز اقدام به انجام این کار کند، نهادهای ناظر پس از مدتی متوجه قضیه خواهند شد و این ضربه‌ای بزرگ به اعتبار فروشگاه و تولیدکنندگان است.
در کنار این موضوع باید توجه داشت که فروشگاه‌های زنجیره‌ای شفافیت مالی بالایی دارند؛ به‌گونه‌ای که این فروشگاهها مالیات خود را به طور معمول پرداخت می‌کنند، کالای قاچاق به این فروشگاهها ورود نمی‌کند و تمام زنجیره توزیع آن کاملا مشخص و ثبت شده‌است و به راحتی قایل رد گیری است
بنابر آنچه گفته شد، گران فروشی و تبانی با تولیدکننده از سوی فروشگاه‌های زنجیره‌ای منطقی به نظر نمی‌رسد؛ پس دلیل تخفیف‌های بالا در این فروشگاهها چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر خلاف خرده‌فروشی‌ها در حجم‌های بسیار بالا خرید می‌کنند و از سوی دیگر نیز نقش واسطه برای این فروشگاهها حذف شده و واسطه‌ای نیست تا کالا را به آن‌ها ارایه دهد؛ بنابراین فروشگاه‌های زنجیره‌ای با کاهش حاشیه سود خود و ارایه تخفیف، رفاه و رضایت مشتری را در نظر می‌گیرند و در بلند مدت حاشیه سودی که کاهش یافته بود، با اقبال مشتریان و افزایش تمایل آنان به خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، جبران خواهد شد.
همچنین تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای به اندازه‌ای است که رقابت بالایی میان آن‌ها برای جذب مشتریان شکل گرفته‌است. همین مسئله گواه چند موضوع است که شاید اتهام‌های مطرح شده به آن‌ها را با تردید روبرو سازد. اولاً در فضای رقابتی میان این فروشگاهها، گران‌فروشی و کم‌فروشی به هیچ عنوان منطقی به نظر نمی‌رسد؛ چرا که به از دست رفتن سهم بازار این فروشگاهها و نابودی کسب‌وکار آن‌ها منجر شود و ثانیاً در این شرایط فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای افزایش سهم خود از بازار به شدت به دنبال ارائه کم‌ترین قیمت‌ها هستند تا گران‌فروشی!
فروشگاه‌های زنجیره‌ای؛ عامل نابودی خرده فروشان؟
یکی از نقدهای مهمی که به این فروشگاهها وارد می‌شود این است که با اوج گرفتن فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای، سوپرمارکت‌های کوچک دیگر توان رقابت و انجام فعالیت ندارند و چراغ کسب و کارشان خاموش خواهد شد؛ شاید این نقد درست به نظر برسد اما نباید چند نکته را فراموش کرد؛ نکته مهم اول این است که به علت شلوغی فروشگاه‌های زنجیره‌ای اصولا مردم برای خریدهای کوچک به آن‌ها مراجعه نمی‌کنند و همچنان برای خریدهای خرد به سراغ خرده‌فروشان می‌روند.
همچنین تقریبا بیش از دو دهه است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشور شروع به فعالیت کرده‌اند؛ لذا مدت زیادیست که تعداد زیادی از افراد جامعه برای خرید در حجم بالا به این فروشگاهها مراجعه می‌کنند و کمتر کسی برای خریدهای بالا به سراغ خرده فروشان می‌رود و این موضوع جدیدی نیست و در سال‌های اخیر تنها رقابت بین فروشگاه‌های زنجیره‌ای افزایش یافته است نه رقابت بین فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرده فروشان. این در حالی است که در مقایسه با سایر کشورها همچنان این صنعت از گستردگی قابل توجهی بر خوردار نیست. در کشوری مانند ژاپن 90 درصد فروشگاهها به صورت زنجیره‌ای اداره می‌شود و این روند در کشورهای اروپایی 60 تا 80 درصد و در آمریکا 85 درصد و در ایران تنها 10 درصد است.
فارغ از موارد یاد شده باید گفت که شاید با ورود فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعالیت برای تعدادی از خرده فروشان سودی نداشته باشد اما چرخیدن چرخ این فروشگاهها نیازمند نیروی انسانی است؛ بنابراین ممکن است با فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای کسب و کار تعدادی از افراد از رونق بیافتد اما از سوی دیگر، تعداد زیادی از افراد امکان فعالیت در این فروشگاهها را خواهند یافت که طبیعتا تعدادشان بالاتر از افرادیست که در خرده فروشی‌ها چراغ کسب و کارشان کم سو شده است. بر اساس تجربیات کشورهای توسعه یافته حرکت از کسب و کارهای کوچک به سمت کسب‌کارهای بزرگ مقیاس نه تنها موجب کاهش اشتغال نمی‌شود بلکه مشکلات عدم پرداخت بیمه برای پرسنل وجود ندارد. ضمن آنکه قوانین کار در فروشگاه های زنجیره ای بطور کامل رعایت می‌شود.
در پایان باید گفت: فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در تمام دنیا رونق دارد و این فروشگاهها مزیت‌های زیادی برای افراد جامعه به همراه داشته است؛ با ورود فروشگاه‌های زنجیره‌ای افراد امکان خرید مایحتاجات خود با قیمتی پایین‌تر را یافته‌اند؛ همچنین امکان مقایسه برندهای مختلف به علت دسترسی آسان‌تر به کالاها در این فروشگاهها وجود دارد؛ استقبال بالای افراد از فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز نشان از رضایت تعداد زیادی از مردم نسبت به فروشگاه‌های زنجیره‌ای است و در نهایت این فروشگاهها با جذب نیروی کار افراد زیادی را جذب خود کرده‌اند؛ بنابراین نباید با اتهامات بی اساس خللی در فعالیت این فروشگاهها ایجاد کرد.
در شرایط که شکل‌گیری بازار رقابتی میان فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجب شده تا شاهد حذف واسطه‌ها در بازار خرده‌فروشی و افزایش رفاه خانوار باشیم، پرسشی که به ذهن خطور می‌کند این است که چرا طی چند هفته اخیر هجمه سنگین اتهامات به ناگهان علیه این فروشگاهها شکل گرفته‌است؟
