باید واکسن بزنیم چه بخریم، چه بسازیم

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، با این حال، دیروز بیشترین سوال خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی درباره این بود که حالا با ممنوعیت خرید واکسن از امریکا و انگلیس و فرانسه، چه واکسنی و در چه زمانی به ایران خواهد رسید که این پزشک اصلاح‌طلب در پاسخ به همه ابهاماتی که در این باره وجود داشت و درواقع، نشت نگرانی‌های جامعه عمومی از بابت کمبود واکسن بود، این‌طور پاسخ داد که «هیچ زمانی، در برنامه دولت ما خرید واکسن امریکایی، چه فایزر و چه مدرنا، در دستور کار نبوده چون واکسنی که وارد کشور می‌شود باید شرایطی داشته باشد؛ از جمله بحث اقتصادی و بحث حمل و نقل و انتقال ارز که با توجه به محدودیت‌ها، هم مشکل انتقال ارز برای این خرید داشتیم و هم هزینه‌های آن قابل مقایسه نیست. واکسن روسی استرازنکا، 5 الی 6 دلار هزینه دارد در صورتی که واکسن امریکایی بسیار گران‌تر بود و زنجیره سرد زیادی لازم داشت علاوه بر اینکه نه تنها نشنیدم که فرانسه، واکسن معروفی تولید کرده باشد، اطمینانی نداشتیم که در این کشورها، پول‌های ما غیرقابل استفاده شود. بحث واکسن، یک بحث علمی و درمانی است و واکسن، ‌مورد نیاز مردم است و باید از کشورهای نزدیک‌تر، مطمئن‌تر که مبادلات ما هم با آنها راحت‌تر انجام می‌شود و با قیمت مناسب‌تر وارد کنیم. مهم این است که سریع‌ترین واکسن و مورد تایید سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذا و دارو را تهیه کنیم که وزارت بهداشت اعلام کرده تا قبل از عید واکسن از روسیه وارد می‌کنیم.»

ظفرقندی ضمن تاکید بر اینکه با وجود مرگ‌آوری یک الی یک و نیم درصدی کووید19، برای کنترل کرونا هیچ راهی جز واکسیناسیون در زمان مناسب وجود ندارد و در غیر این صورت جهش‌های ویروس، تاثیر‌گذاری واکسن را کاهش خواهد داد، گفت: «290 شرکت در دنیا مشغول تولید واکسن برای کنترل کووید19 هستند و در ایران هم 8 مرکز در حال تحقیق برای تولید واکسن هستند و واکسن‌هایی که اکنون در دنیا در حال کارآزمایی بالینی و رسیدن به خط تولید انبوه است مبتنی بر MRNÀ، پروتئین بِیس، یا ویروس ضعیف شده هستند که یکی از واکسن‌های در دست تولید در ایران هم، ویروس ضعیف شده است که فاز یک انسانی را با جمعیت نمونه 50 الی 60 نفری شروع کرده و تا آخر بهمن ماه این فاز ادامه دارد و سپس فاز دوم آزمایش‌ها بر جمعیت نمونه 700 الی 1000 نفری شروع می‌شود که دو تا سه ماه ادامه دارد و نهایتا هم فاز سوم که جمعیت نمونه 30 هزار نفری را مورد آزمایش قرار خواهد داد. پس علاوه بر آنکه هیچ واکسنی در ایران یا سایر کشورها بدون طی شدن این مراحل قابل استفاده برای جمعیت عمومی نیست، پروژه تولید واکسن در داخل کشور هم زمانبر است.»

ظفرقندی با اشاره به دشواری‌های انتقال ارزی به دلیل تحمیل تحریم‌ها بر کشور گفت: «پول واکسن‌های سبد کووکس پرداخت شده اما سبد کووکس هم براساس سهمیه‌بندی، توزیع خواهد شد به این معنا که در فاز اول، همه کشورها به اندازه 3درصد جمعیت‌شان واکسن دریافت خواهند کرد که آن هم زودتر از یک ماه آینده امکان‌پذیر نیست. در فاز دوم ۲۰درصد جمعیت کشورها واکسن سبد کووکس را دریافت می‌کنند و با توجه به همین زمان‌بندی لازم است که ایران، علاوه بر تولید داخلی و سبد کووکس، واکسن را از مسیرهایی غیر از سازمان بهداشت جهانی هم تامین کند تا واکسن هرچه سریع‌تر در اختیار مردم قرار بگیرد.»

یکی از سوالات خبرنگاران مربوط به ابهامات واکسن تولید مشترک ایران و کوبا بود که ظفرقندی در توضیح این واکسن گفت: «واکسن ایرانی-کوبایی، تولید مشترک انستیتو پاستور ایران و کشور کوبا است. در کشور کوبا فازهای حیوانی و فازهای اول و دوم انسانی واکسن طی شده و طبق قرارداد منعقده بین ایران و کوبا، قرار است فاز سوم تولید که همان مرحله آزمایش بر گروه نمونه 30 هزار نفری است، به صورت مشترک انجام شود اما حتی زمان دسترسی به این واکسن هم حدود سه ماه آینده خواهد بود. در دنیا پروتکل‌های شناخته شده‌ای برای فاز سوم وجود دارد. همان واکسن فایزر هم در بسیاری از کشورهای دنیا وارد فاز سوم شد و مورد مطالعه مشترک قرار گرفت تا زودتر نتایج استخراج شود.»

ظفرقندی اعلام کرد که یکی از منابع مهم تامین واکسن برای ایران، کشور روسیه است که مشغول به تولید واکسن استرازنکا است؛ واکسنی که در سوئد هم تولید می‌شود و مطالعه علمی آن در دانشگاه آکسفورد صورت گرفته اما علاوه بر سوئد، در کشورهای مختلف از جمله روسیه هم پایگاه تولید دارد که تامین این واکسن به دلیل کوتاهی مسافت و ارزانی قیمت و همچنین شرایط نگهداری و حمل تا مقصد، برای ایران میسر است. این پزشک سیاستمدار، ضمن تاکید بر اینکه به دلیل محدودیت تولید هر شرکت و تقاضای بالا، منابع تامین واکسن باید متعدد باشد، این اشاره را داشت که واکسن تولید شده در هند هم از دیگر گزینه‌های میسر برای خرید است ضمن آنکه واکسن چینی هم که ویروس ضعیف شده و مبتنی بر MRNA است، مدنظر دولت ایران بوده چون تا امروز به بسیاری کشورها از جمله ترکیه و بحرین و امارات هم پیش فروش شده و به همین دلیل، مجموع مذاکرات انجام گرفته دولت ایران برای تامین واکسن، با کشورهای هند، چین و روسیه است و آنچنان که وزارت بهداشت اعلام کرده، تا پیش از عید، حدود ۲ میلیون دوز واکسن برای گروه‌های پرخطر و در اولویت، تامین خواهد شد.

پاسخ‌های رییس کل نظام پزشکی

محمدرضا ظفرقندی در حاشیه این نشست خبری به سوالات هم پاسخ داد.

در ماه‌های گذشته، معاون کل وزارت بهداشت هشدار می‌داد به مردمی که از ترس کرونا، بیماری‌های‌شان را پیگیری نمی‌کنند و می‌گفت یکی از تبعات این اتفاق می‌تواند این باشد که برخی بیماری‌ها در مردم وخیم‌تر می‌شود. همچنین نگرانی درستی داشت بابت وضعیت مالی بیمارستان‌های خصوصی. ظرف 11 ماه گذشته، وضعیت درآمد و هزینه‌های بیمارستان‌های خصوصی چطور بوده؟

متاسفانه در دوران کرونا، سایر بیماری‌ها تحت تاثیر قرار گرفت که تا حدی طبیعی و تا حدی هم ناشی از واهمه و نگرانی مردم است. من در مطب خود بسیار مواجهم با بیمارانی که زخم پای دیابتی دارند اما دیر مراجعه می‌کنند چون می‌ترسند به دلیل ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای، کرونا هم برای‌شان دردسر مضاعف ایجاد کند. از طرفی، بعضی اقدامات درمانی هم در این مدت در اولویت قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال، جراحی واریس، اگر 6 ماه دیرتر انجام شود هم، اتفاقی نمی‌افتد. بنابراین، این درمان‌ها، نه برای بیمار و نه برای پزشک، اولویت ندارد و البته مجامع علمی بین‌المللی و داخل کشور، برای همه بیماری‌ها در این دوران، پروتکل‌هایی با تعیین اولویت‌ها نوشتند با این تاکید که در اوج شیوع بیماری، فقط عمل‌های جراحی اورژانسی انجام شود و اگر شرایط بهبود پیدا کرد، عمل‌های جراحی غیر اورژانسی هم انجام شود. این تقسیم‌بندی‌ها، حتما بر اقتصاد سلامت تاثیر می‌گذارد و وقتی تعداد اعمال جراحی و باقی اقدامات درمانی غیرضروری در بیمارستان دولتی و خصوصی کاهش می‌یابد، درآمدهای بیمارستان هم کاهش می‌یابد که مساله مهمی است و اگر فکری برای این وضعیت نشود، ادامه کار دچار اشکال می‌شود. بیمارستان، باید چرخه اقتصادی داشته باشد تا کیفیت درمان کاهش پیدا نکند. بیمارستان خصوصی، کمکی هم از دولت نمی‌گیرد اما باید برای تهیه اقلام حفاظتی هزینه کند. سازمان نظام پزشکی هم مکاتباتی داشته با این تاکید که این هزینه‌ها در تعرفه‌های عادی دیده نشده و در بودجه هم نیامده و اگر بار اقتصادی تهیه این اقلام حفاظتی، چه در مطب‌ها و چه در بیمارستان‌ها تامین نشود، طبیعی است که افت کیفیت اقتصادی و مراقبتی ایجاد می‌شود چون چاره‌ای جز این نیست و حجم کار هم زیاد است. حدود 60 الی 70درصد مراجعات بیماران کرونایی، به مطب‌های خصوصی است و حدود

40 الی 50درصد بستری مبتلایان کرونا هم در بیمارستان‌های بخش خصوصی است. پس بار اقتصادی برای این بخش در حال افزایش است و بخش خصوصی باید مورد حمایت باشد و در غیر این صورت، ادامه این مسیر مشکل است و ما هم این تاکیدات را در مکاتبات مکرر با رییس‌جمهوری و سازمان برنامه و بودجه پیگیری کرده‌ایم.

شما و اعضای سازمان نظام پزشکی، در طول ماه‌های گذشته نامه‌هایی خطاب به معاون اول رییس‌جمهوری نوشتید با تاکید بر اینکه هر چه زودتر باید واکسن خریداری شود چون درست است که ما فرآیند تولید را پیش می‌بریم ولی این زمان‌بر است و واکسن هم باید خریداری شود. رییس‌جمهوری اگرچه اوایل می‌گفت و تایید می‌کرد که حتما واکسن می‌خریم، دیروز در زیرنویس شبکه خبر به نقل از رییس‌جمهوری آمده بود که «تلاش می‌کنیم واکسن خریداری شود.» نامه روز یکشنبه سران نظام پزشکی در تاکید بر خرید واکسن، آیا به دلیل تغییر ادبیات رییس‌جمهوری است یا شما تشکیک کردید در اینکه دولت، برای خرید واکسن خارجی، کند یا سست شده است؟

علت مکاتبه ما برای خرید واکسن این بود که احساس می‌کنیم مردم ما باید مثل بقیه کشورهای منطقه از خریداری واکسن بهره‌مند شوند. در این مکاتبات هم خواسته‌ای غیر از این مطرح نشد مگر آنکه براساس ضوابط علمی، مصالح مردم را مورد توجه قرار دادیم. تامین واکسن، اگر به سرعت جبران نشود، همان‌طور که در این نامه هم تاکید کردیم، از کشورهای منطقه فاصله می‌گیریم. پس واکسن باید به سرعت تامین شود. اما چون تامین از طریق تولید داخل یا سبد کوواکس سازمان بهداشت جهانی زمان‌بر است، باید خرید واکسن، هرچه سریع‌تر برای مردم تامین شود.

دکتر قاضی‌زاده هاشمی، اوایل فروردین گفت که انتهای آذر ماه پارسال به دولت هشدار داده بود که ویروسی وارد کشور خواهد شد و همه‌گیری بسیار خطرناکی را دامن خواهد زد ولی دولت و وزیر بهداشت به این هشدارهای ایشان توجه نکردند. به نظر می‌رسد یک انحصارگرایی در وزارت بهداشت هست که خارج از وزارتخانه، نه نظراتی پذیرفته می‌شود و نه به مشورت‌ها توجهی می‌شود.

من این را نشنیدم و اطلاعی ندارم.

وزیر سابق بهداشت گفت که به دولت هشدار داده که چنین ویروسی در چین هست و می‌تواند اپیدمی ایجاد کند و آماده همکاری هم بوده ولی دولت توجهی نکرده و هیچ درخواستی هم برای همکاری دریافت نکرده که من این صحبت وزیر سابق را ربط دادم به انحصارگرایی در وزارت بهداشت و در دوره وزارت آقای نمکی.

وزارت بهداشت و دولت باید از خردجمعی و سرمایه اجتماعی انجمن‌های علمی و سازمان نظام پزشکی بیشتر استفاده کند که ما هم در این زمینه با شما هم‌نظریم چون اگر این اتفاقات نیفتد، حوادث و تصمیم‌گیری‌ها اطمینان‌آور نیست. اما در مورد هشدار دکتر قاضی‌زاده هاشمی، باید از مکاتبه‌کننده و مکاتبه‌شونده سوال کرد و من در جریان نیستم.

چه تغییری در اعتماد عمومی افتاده که وقتی 1500 دوز واکسن آنفلوآنزا به مجلس اهدا می‌شود، مردم معترض می‌شوند که چرا این واکسن وارداتی، اول دراختیار مردم عادی قرار نگرفت اما حالا، مردم می‌گویند ما به واکسنی که دولت از چین یا هر کشور دیگری بخرد اعتماد نداریم و هر واکسن خارجی یا حتی تولید داخل، اول باید به خود مسوولان تزریق شود تا نسبت به اثرگذاری آن مطمئن شویم؟ علت این رویکردهای متفاوت مردم چیست؟

باید با توضیح و اقناع عمومی و شواهد، اعتماد مردم را جلب کرد و این اقدام هم تنها متوجه یک عامل نیست و چند بعدی است. امروز حتی در انگلستان، وقتی سران کشور از واکسن انگلیسی استفاده می‌کنند، همین اقدام، حتما درجه‌ای از اطمینان ایجاد می‌کند. در ایران هم وقتی مسوولان و دولت وارد این عرصه شوند، اطمینان کیفیتی شکل می‌گیرد. بخش دیگری از این اعتمادآوری این است که مراجع علمی مستقل؛ انجمن‌های علمی همچون انجمن عفونی ایران که پروسه انتخاباتی و پروسه مدنی طی می‌کند، جامعه ویروس‌شناسی ایران، انجمن ایمونولوژی ایران که رییس این انجمن آقای دکتر معین است هم وارد این بحث شوند و بتوانند این بحث‌ها را بررسی کنند. اطمینان‌آوری، صرفا از مسیر دولتی حاصل نمی‌شود. باید از سازمان نظام پزشکی و انجمن‌ها و مراجع علمی منتخب استفاده شود تا سطح اطمینان‌آوری بالا برود.

وقتی دختر تولید‌کننده واکسن، واکسن می‌زند و مردم می‌گویند این واکسن نبود و آب مقطر استریل بود، یعنی اعتماد مردم به دولت از بین رفته.

این یک بحث اجتماعی است.

منظور من هم این است که برای اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی چه اتفاقی افتاده که به اهدای اولین بسته واکسن آنفلوآنزا به مسوولان معترض می‌شوند ولی در مورد واکسن کرونا می‌گویند اول مسوولان استفاده کنند تا ما اعتماد کنیم؟

عامل تخریب سرمایه اجتماعی، یک سلسله است که در طول زمان اتفاق افتاده و هیچ راهی هم جز توضیح و اقناع و ارایه شواهد برای مردم نداریم. امروز بحث همه‌گیری مطرح است و مردم نمی‌توانند بگویند من واکسن نمی‌زنم یا از خانه خارج نمی‌شوم که واکسن هم نزنم.

ولی برخی مردم گفته‌اند که واکسن ایرانی نمی‌زنند.

اگر قبول داریم که واکسن کرونا جهش می‌کند و قدرت سرایت بالایی دارد و کشنده هم هست، امتناع از واکسیناسیون مثل این است که بگوییم من می‌خواهم با سرعت در خیابان رانندگی کنم و از چراغ قرمز هم رد می‌شوم در حالی که این طرز رانندگی، به بقیه مردم آسیب می‌زند. تزریق واکسن، یک الزام است و نه یک توصیه که کسی بگوید من واکسن نمی‌زنم. ما باید اطمینان مردم را جلب کنیم و راه دیگری ندارد چون اگر مردم بگویند ما اطمینان نداریم و واکسن نمی‌زنیم، سایر افراد جامعه را آلوده خواهند کرد. باید با توصیه‌ها و توضیحات و اقناع و ارایه شواهد توسط افرادی که مردم به آنها مطمئن هستند، مردم را قانع کنیم.

علت نامه‌نگاری چندباره شما به دولت همین بوده؟

بله. همین بوده.