ایران به چند دوز واکسن نیاز دارد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ کمتر از 40روز به یک‌سالگی ورود رسمی ویروس کرونا به کشور مانده و حالا تصمیمات جدیدی برای مدیریت شیوع این ویروس در کشور گرفته شده است. با اینکه کمتر از 3 هفته از آغاز آزمایش انسانی واکسن کرونای تولید داخل در کشور می‌گذرد و هنوز تکلیف واردات واکسن کرونا به ایران مشخص نیست، در تازه‌ترین سیاست‌ها، ورود واکسن ضدکرونا از آمریکا و انگلیس ممنوع اعلام شد و حالا گزینه‌های پیش روی ایران برای تهیه واکسن از منابع خارجی، به نمونه‌های چینی و روسی آن محدود می‌شود. همه اینها در شرایطی است که پیش از این هم درباره ورود واکسن آمریکایی فایزر که هنوز واکسیناسیون آن در هیچ کشوری به‌صورت عمومی آغاز نشده است، محدودیت‌هایی برای واردات به‌دلیل شرایط خاص حمل‌ونقل و تحریم‌ها اعلام شده بود.

 حسین قناعتی که رئیس اتاق فکرستاد مقابله با کرونای تهران است می‌گوید: برای اینکه کشور در برابر این ویروس ایمن شود، باید 70درصد جمعیت واکسینه شوند، یعنی 50میلیون نفر. برای این تعداد باید 100میلیون دوز واکسن تهیه شود. درحالی‌که در کشور در بهترین حالت در کوتاه‌مدت می‌توان 16میلیون دوز واکسن تولید کرد که جوابگوی تمام افراد نیست. بنابراین لازم است تا بخشی از واکسن‌ها از منابع خارجی وارد شود. قناعتی توضیحات بیشتری درباره تغییر رویکرد واکسیناسیون و ایمن‌شدن جمعیت در برابر ویروس کرونا می‌دهد.

با تصمیمات جدیدی که برای واردات واکسن گرفته شده و لغو محموله‌ای که قرار بود به ایران برسد، به اعتقاد شما سیاست‌های خرید واکسن چقدر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد؟

در بحران کرونا ما با افراط و تفریط های زیادی مواجه بودیم. در ابتدای بحران مدام صحبت از قرنطینه می‌شد، اما آنطور که مشاهده کردیم، توجهی به صحبت‌های صاحب‌نظران نشد و قرنطینه یا انجام نشد یا خیلی دیر این اتفاق افتاد. درحالی‌که اجرای به موقع آن می‌توانست جان خیلی‌ها را نجات دهد. در یک‌ماه گذشته شاهد هستیم که اجرای قرنطینه و طرح شهید سلیمانی برای مدیریت شیوع کرونا، توانست تعداد فوتی‌ها را از حدود 500نفر در روز به زیر 100نفر برساند. یعنی تعداد کشته‌ها 5 برابر کاهش پیدا کرد. چرا که مسیر درستی در پیش گرفته شد، قرنطینه و بیماریابی فعال انجام شد. نکته‌ای که وجود دارد این است که واکسن کرونا، تنها یک راه‌حل است. نمی‌توان گفت که همه‌‌چیز با واکسن حل می‌شود. در مورد واکسیناسیون هم نباید دچار افراط و تفریط شویم. مردم به‌طور مرتب درخواست واکسن می‌کنند اما اگر قرار باشد واکسیناسیون انجام شود باید حداقل 100میلیون دوز در کشور توزیع شود، باید بیش از 70درصد جمعیت یعنی نزدیک به 50میلیون نفر واکسینه شوند؛ در این صورت است که واکسیناسیون می‌تواند برای کنترل پاندمی اثربخش باشد. سیاست واردات واکسن پس از صحبت‌های رهبر معظم انقلاب تغییر کرده است. کشورهای اروپایی، هندوستان، چین ، روسیه و ایران به ماجرای واکسن ورود پیدا کرده‌اند. تولیدات دارویی در جهان استانداردهای یکسانی دارد و نمی‌توان گفت که محصول شرکت خاصی کیفیت بالایی دارد. با توجه به فوریت ناشی از کرونا، بسیاری از استانداردهای تهیه دارو در تمام جهان نادیده گرفته شده است و بنابراین کسی نمی‌تواند عوارضی مثل سرطان‌زایی و یا اختلالات ژنتیک ناشی از استفاده از این واکسن‌ها را هم‌اکنون پیش‌بینی کند.

به هر حال نمی‌توان اثربخشی واکسن برای مدیریت شیوع کرونا را انکار کرد؟

درباره واکسن چند نکته وجود دارد. هر واکسن 3 مرحله را باید طی کند. یکی ایمنی است، دومی کارایی و سوم اثربخشی. ایمنی یعنی عارضه‌ای نداشته باشد و برای تمام واکسن‌ها ازجمله واکسن تولید داخل این مرحله انجام شده است. کارایی یعنی پس از مصرف در بدن آنتی‌بادی تولید کند و سوم منجر به ایمن شدن فرد علیه کرونا شود. ما برای تولید واکسن داخلی، در فاز اول یعنی تست انسانی قرار داریم و تا زمانی که به فاز سوم برسیم، حداقل یک سال زمان نیاز است. البته پس از فاز۲ می‌توان واکسیناسیون گسترده را آغاز کرد. براساس تجربه‌ بحران‌های ویروسی مثل شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی، پس از 2 سال ویروس فروکش می‌کند. من مخالف واکسن و واکسیناسیون در برابر کرونا نیستم اما مسئله اینجاست که نباید در این زمینه بزرگ‌نمایی ایجاد شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما در بحران کرونا با اینفودمی مواجهیم. شایعات و دروغ‌های اطلاعاتی زیادی درباره این ویروس وجود دارد که مردم را سردرگم کرده است. وظیفه ستاد مقابله با کروناست که روی این موضوع کار کند و در زمینه اطلاع‌رسانی درست واکسن، فعالیت کند. نباید بی‌دلیل ماجرای واکسیناسیون بزرگ جلوه داده شود و مردم تصور کنند اگر واکسن نباشد، دچار مشکل جدی می‌شوند.

اکنون ما چه گزینه‌هایی برای واردات داریم؟

هم‌اکنون واکسن‌های مختلفی در دنیا تولید شده. برخی از این واکسن‌ها ویروس ضعیف شده هستند، برخی بر پایه پروتئین است. واکسن شرکت فایزر بر پایه RNA  ، اما واکسن آکسفورد بر پایه DNA است. واکسن‌های چینی و روسی هم وجود دارد در ایران هم روی واکسن مشغول به‌کار هستند. البته بعید است که واکسن داخلی در کوتاه‌مدت بتواند 100میلیون دوز تولید کند و شاید بتواند تنها 16میلیون تولید کند. تمام واکسن‌ها تحت استانداردهای بین‌المللی تولید می‌شوند. تمام این اقدامات برای محاصره کردن ویروس است. بنابراین برای ایمن کردن جمعیت یا باید 70درصد یک جامعه مبتلا شوند یا واکسینه شوند. یا اینکه از روش‌های قرنطینه و رعایت بهداشت فردی و... استفاده شود. واکسیناسیون وسیع در هیچ کشوری تا 6‌ماه دیگر قابل انجام نیست. شرکت‌های فایزر و مدرنا سفارش‌های زیادی گرفته‌اند و نمی‌توانند به این سرعت تولیدات بیشتری داشته باشند. هر چند که تکنولوژی تولید واکسن خیلی پیچیده نیست و نباید آن را سیاسی کرد و اعلام شود که واکسن فلان شرکت بهتر از شرکت دیگر است. به هر حال کشورهای دیگری هم این واکسن را تولید کرده‌اند.

به اعتقاد شما دلایلی که سبب شده تا واردات واکسن از این 2 کشور ممنوع شود، چیست؟

ما نگران دستکاری‌های ژنتیک در این واکسن‌ها هستیم. شواهدی وجود دارد که تلاش برخی کشورها برای دسترسی به بانک ژنتیک یا به بیانی ژنوم مردم ایران انجام شده است. این مطلب می‌تواند در حمله‌های بیولوژیک مردم یک کشور نقش اساسی داشته باشد. به هر حال مسائل شناخته نشده در مورد واکسن زیاد است و باید محتاطانه به موضوع نگاه کنیم. نمی‌خواهیم بگوییم که واکسن انگلیسی یا آمریکایی حتما دستکاری شده است. به‌عنوان یک محقق، نگرانی رهبری را درک می‌کنم و با توجه به اینکه واکسن‌های بسیار خوبی توسط کمپانی‌های اروپایی، هندی، روسی و چینی تولید می‌شود دست کشورمان برای خرید واکسن مورد نیاز و با کیفیت بسته نیست. الان کشور امارات هم که منابع مالی خوبی دارد از کشور چین واکسن خریده است. بنابراین نباید برای خرید واکسن از شرکت خاصی، تعصب داشت. واکسن شرکت فایزر، قیمت بالایی دارد و شاید 10برابر گران‌تر از سایر واکسن‌ها باشد و در کنار همه اینها نقل و انتقال آن به کشور سخت است؛ زیرا نیاز به زنجیره انتقال سرد با دمای منهای ۷۰درجه دارد. درحالی‌که برخی از واکسن‌ها را می‌توان با قیمت مناسب‌تری وارد کرد و مشکل حمل‌ونقل آن کمتر است. نکته اینجاست که کرونا می‌تواند کلیدواژه حمله به نهادهای مدنی و سیاسی مستقل باشد. باید مراقب بود که برخی شرکت‌ها در تضاد منافع، در ارتباط با کرونا فعالیت نکنند. شواهدی وجود دارد که بعضی از افراد با کمپانی‌های دارویی زد و بندهایی کرده‌اند و توانستند در دوران کرونا، قیمت برخی داروها را با افزایش قابل توجهی مواجه کنند. نمونه آن داروی رمدیسیویر است که قیمت آن در دوره‌ای به 500میلیون تومان رسید. به این موضوع هم باید دقت کرد که تاکنون هیچ دارویی به‌عنوان درمان کرونا توسط نهادهای علمی به دنیا معرفی نشده است.

حالا حتی اگر محموله‌ای وارد کشور شود، به اعتقاد شما سازوکارهای توزیع واکسن وجود دارد؟ آن هم با توجه به تجربه‌ای که در ارتباط با واکسن آنفلوآنزا وجود داشت.

بله این موضوع برای ما بسیار نگران‌کننده است. ما نگران هستیم که مسئولان نتوانند این واکسن را به درستی توزیع کنند. باید در این زمینه برنامه‌ریزی انجام و سامانه‌هایی برای این کار درنظر گرفته شود. نباید اتفاقی که برای توزیع واکسن آنفلوآنزا رخ داده برای این واکسن هم تکرار شود. به هر حال کاری که باید انجام شود این است که حاکمیت  و مردم باید دست به‌دست هم دهند تا بتوان ویروس را محاصره کرد.  هم باید از واکسن داخلی حمایت کرد و هم به میزان کافی واکسن وارد کشور کرد. مسئله دیگر اینجاست که قوه قضاییه باید به ماجرای بحران کرونا ورود پیدا کند و اقدامات انجام شده نادرست و اقداماتی که باید انجام می‌شد اما نشد را بررسی کند. باید روی فعالیت تمام سازمان‌ها و نهادهایی که در زمینه مدیریت کرونا نقش داشته اند تمرکز شود و فعالیت‌هایشان بررسی شود.

مدت زمان زیادی به یک‌سالگی ورود ویروس به کشور نمانده، به اعتقاد شما مدیریت کرونا در شرایط فعلی به چه صورت است؟

در بهترین حالت ما تا یک سال و نیم دیگر، با این بحران مواجهیم. واکسن راه‌حل نهایی نیست. حتی کسی درباره اثرات و عوارض احتمالی آن اطلاعاتی ندارد. بنابراین باید نظام ارجاع و پرونده الکترونیک سلامت را فعال کنیم و در کنار واکسن اقدامات موازی برای مدیریت شیوع را ادامه دهیم.

به هر حال حتی اگر نخواهیم واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی وارد کنیم، برای واردات واکسن از منابع دیگر هم ممکن است تحت‌تأثیر تحریم‌ها، با مشکل جابه‌جایی  ارز مواجه ‌شویم. پس مشکل همچنان پابرجاست.

برای واردات واکسن، راه‌حل‌هایی برای نقل و انتقالات بانکی وجود دارد. همانطور که درزمینه‌های دیگر این مشکل وجود داشت و حل شد.