چرا صادرکنندگان نفت خاورمیانه باید تجدیدپذیرها را جدی بگیرند؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، اگرچه این حقیقت که دوران سوخت فسیلی به پایان خواهد رسید، مورد پذیرش گسترده واقع شده اما برخی از کارشناسان انتظار ندارند در کوتاه مدت تغییرات جدی صورت بگیرد. در این بین، تحولات اخیر تردیدهایی را برانگیخته که آیا کشورهای وابسته به نفت و گاز می توانند در برابر تغییرات آتی تاب بیاورند. همه گیری کووید ۱۹ برخی از پیش بینیها را سرعت بخشیده است.

خاورمیانه در دهه های گذشته به مهمترین منطقه جهان در زمینه تولید نفت تبدیل شد و نه تنها یکی از بزرگترین ذخایر نفت جهان را دارد بلکه هزینه های اندک تولید هم با کاهش ریسکهای سرمایه گذاری، پتانسیل این منطقه را افزایش می دهد. با وجود انقلاب شیل در آمریکا، خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ حدود نیمی از نفت جهان را تولید کرد.

در حالی که سوختهای فسیلی منبع عظیم ثروت و دارایی مهم برای توسعه اقتصادی بوده اند اما اکثر کشورهای خاورمیانه قادر نبوده اند منابع درآمدشان را به میزان قابل توجهی متنوع کنند. ترکیبی از عوامل مختلف شامل بی ثباتی سیاسی، عناصر داخلی محافظه کارانه و سیاست بد به معنای آن است که قیمتهای جهانی نفت پیشرفت اقتصادی در این منطقه را دیکته می کند.

تغییر و تحولات جاری

با وجود وابستگی به صادرات سوختهای فسیلی، برخی از کشورها در منطقه به خود آمده و به پتانسیل تجدیدپذیرها توجه کرده اند. بهبودهای صورت گرفته در فرآیند تولید و اقتصاد ابعاد، هزینه های انرژی بادی و خورشیدی را به سطحی رسانده که در برخی از مناطق از سوختهای فسیلی ارزانتر شده اند. خاورمیانه به خصوص به دلیل شرایط اقلیمی مطلوب، ظرفیت عظیمی در این زمینه می تواند داشته باشد.

با همه گیری کووید ۱۹ و مهارناپذیر ماندن این بیماری، پیامدهای بلندمدت آن روی تقاضا برای نفت نامعلوم مانده است. در حالی که برخی از کارشناسان نسبت به احیای تقاضا برای نفت به دلیل بهبود شرایط اقتصادی در سال ۲۰۲۱ خوش بین هستند اما چندین موسسه انرژی برجسته پیامدهای منفی مربوط به همه گیری را پیش بینی می کنند.

موسسات برن اشتاین انرژی، ریستاد انرژی و آژانس بین المللی انرژی انتظار دارند پیک نفت تحت تاثیر تغییرات ساختار در اقتصاد و فشار اجتماعی در اکثر کشورهای توسعه یافته، در حدود سال ۲۰۳۰ اتفاق بیافتد. فروش رو به رشد خودروهای برقی، تقاضا برای نفت را کاهش می دهد و هزینه های نیروی بادی و خورشیدی مرتبا کمتر می شود. انگیزه متنوع کردن منابع درآمد برای کشورهای صادرکننده نفت باید واضح باشد. این کشورها برای سر پا ماندن در قرن بیست و یکم باید تجدیدپذیرها را جدی بگیرند.

مسابقه علیه زمان

پیش بینی برخی از کارشناسان در خصوص وقوع پیک تقاضا برای نفت تا ۱۰ سال آینده یک چالش جدی برای خاورمیانه است. با این حال اوپک همچنان انتظار دارد تقاضا برای نفت تا سال ۲۰۴۰ همچنان رشد کند. این پیش بینی برای کشورهای نفت خیز خاورمیانه خوب نیست زیرا فوریت تنوع سازی را برای آنها کمتر می کند.

علاوه بر تهدید درآمدهای رو به کاهش، سرمایه گذاری در انرژی بادی و خورشیدی می تواند هزینه برق که در حال حاضر مشمول یارانه های سنگین است را کاهش دهد. بعلاوه حجم قابل توجه نفت در حال حاضر برای تولید برق استفاده می شود که با استفاده از تجدیدپذیرها ظرفیت بیشتری می تواند برای صادرات آزاد شود.

شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که در واقع حاکم اصلی این کشور است، طرح بلندپروازانه ای افق ۲۰۳۰ سعودی را رونمایی کرد و عرضه اولیه عمومی سهام آرامکو قرار بود منابع مالی مورد نیاز برای تامین این برنامه را فراهم کند. اما عدم استقبال قابل توجه سرمایه گذاران بین المللی از عرضه اولیه عمومی سهام آرامکو نشانه آن است که سودآوری در بلندمدت نامعلوم است.

در حالی که جوامع غربی به میزان فزاینده نگران تغییرات اقلیمی هستند و دولتهایشان را برای تغییرات ضروری تحت فشار قرار داده اند اما کشورهای عربی تحولات سیاسی مشابهی را تجربه نمی کنند. چین هم به دلیل آلودگی شدید هوا، مسیر گذار به انرژی را آغاز کرده است.

پتانسل جغرافیایی فوق العاده خاورمیانه می تواند انقلاب انرژی بعدی در این منطقه را کلید بزند. شماری از کشورها چندین پروژه عظیم را اعلام کرده اند. امارات متحده عربی طرحی را برای آغاز ساخت چندین پارک خورشیدی بزرگ در سال ۲۰۲۱ رونمایی کرد که همراه با نیروگاه هسته ای "براکه" می توانند نیمی از برق این کشور را تا اواسط قرن تامین کنند.

عربستان سعودی هم طرحهای بزرگی دارد. کار روی یک مزرعه بادی ۴۰۰ مگاواتی در سواحل شمال غربی این کشور آغاز شده است و با وجود اندازه متوسط، تجربه ضروری برای پروژه های آتی فراهم می کند. صادرات هیدروژن پاک هم به دلیل هزینه های تولید اندک در خاورمیانه می تواند به محصول صادراتی مهمی در آینده تبدیل شود. عربستان سعودی قصد دارد بزرگترین کارخانه هیدروژن جهان را در شهر آینده گرای نئوم احداث کند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، با وجود برنامه های بزرگ اعلام شده در خاورمیانه، اندکی بدبینی در خصوص نیات واقعی این کشورها لازم است. طبق اعلام آژانس بین المللی انرژی، در سال ۲۰۱۹ تجدیدپذیرها تنها ۲۶ درصد از توسعه ظرفیت نیرو در خاورمیانه را تشکیل دادند. از این نظر خاورمیانه یکی از مناطق جهان بوده که بدترین عملکرد را داشته است. در اکثر نقاط جهان این رقم تقریبا سه برابر بالاتر بوده و همچنان کارهای بیشتری در دست انجام است.