کرونا بیکاری در کدام گروه شغلی را بالا برد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، این جمعیت به لحاظ توزیع منطقه‌ای در کشور بیشتر در 5 استان تهران، فارس، اصفهان، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی و در 10کلانشهر تهران، شیراز، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، یزد، اهواز، رشت و کرمان پراکنده شده‌اند. اینها بخشی از یافته‌های تحقیق تازه مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی است که به‌تازگی منتشر شده است. اثرات مستقیم و غیرمستقیم حاصل از ویروس کرونا در حالی بر ایران تحمیل شد که کشور پیش از آن با تبعات سنگین خروج آمریکا از برجام، بازگشـت دوباره تحریم‌ها، کاهش قیمت نفت، وجود شیب تند تورم و شکاف شدید درآمدی مواجه بود. در چنین شرایطی، اعمال محدودیت‌ها، قرنطینه اجتماعات، کنترل مرزها و فاصله‌گذاری اجتماعی نیروی کار کشور را با خسارات شدیدی مواجه کرده است.

نتایج طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران در فصل بهار از کاهش 3.7درصدی نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور و کاهش 2.9درصدی نسبت اشتغال در مقایسه با فصل مشابه در سال‌ قبل یعنی بهار 1398و در فصل تابستان از کاهش 3.1درصدی نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور و کاهش 2.4درصدی نسبت اشتغال در مقایسه با فصل مشابه در سال قبل یعنی تابستان‌1398 حکایت دارد. کنترل همه‌گیری کرونا نیازمند اجرای سیاست‌های محدود‌کننده است؛ از قرنطینه فراگیر گرفته تا محدودیت‌های دوره‌ای و ساعتی. عواملی که بر فعالیت روزمره و سازوکار بازار و در پی آن امنیت شغلی افراد جامعه تأثیر می‌گذارد.

خسارتی که کرونا به اقتصاد خانوارها وارد کرده و فشارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این همه‌گیری به‌سادگی جمع‌بندی نمی‌شود، چراکه گستره این تأثیرگذاری گسترده و دربرگیری آن نه‌تنها در ایران که در همه جوامع زیاد بوده ‌و افراد از گروه‌های شغلی مختلف فعالیت روزمره و کسب‌و‌کارشان تحت‌تأثیر شرایط جدید قرار گرفته است. چالش اصلی آنجاست که رصد وضعیت افرادی که مشاغل غیررسمی دارند، دشواری‌های بیشتری دارد و آنچه اکنون مؤسسه پژوهش عالی تامین اجتماعی ارائه کرده نیز مربوط به بخشی از بیکارشدگان است که تحت پوشش بیمه بوده‌اند.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

با توجه به اینکه پیش‌‌بینی می‌شـد تعداد زیادی از افراد مشـمول قانون بیمه بیکاری در شـرایط کرونا بیکار شوند و درخواسـت مقرری بیمه بیکاری داشـته باشند، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، همزمان با آغاز همه‌گیری کرونا، اسفند پارسال سامانه آنلاین ثبت درخواست بیمه بیکاری را برای جلوگیری از مراجعه حضوری متقاضیان بیمه بیکاری به اداره‌های کل اسـتانی و مراکز کاریابی را برای حفظ سلامت و بهداشـت متقاضیان راه‌اندازی کرد. در واقع این اقدام تلاشی برای تسهیل‌‌‌ شرایط دریافت بیمه بیکاری بود. متقاضیان بیمه بیکاری می‌توانسـتند با مراجعه به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir درخواسـت خود را ثبت و به‌صورت الکترونیکی پیگیری کنند.

براساس اطلاعات این سامانه، تعداد 871هزار و 487نفر از افرادی که از اسفندماه‌1398 تا 31اردیبهشت‌ماه 1399 بیکار شده بودند، برای دریافت بیمه بیکاری در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند. از کل کسانی که ثبت‌نام کرده بودند، تعدادی از افراد بیمه نبودند اما فرض کرده بودند به‌دلیل بیکاری ناشی از کرونا می‌توانند از مقرری بیکاری استفاده کنند، آنها مشمول این طرح شناخته نشدند. تعداد غیرمشمولین در پایش اولیه (ثبت‌نام شده در سامانه) طبق گزارش اخیر مؤسسه 122هزار و 668تن بوده است. 748هزار و 800نفر نیز مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری شناخته شدند. این عدد قابل‌توجهی است، به‌ویژه از این منظر که برش دقیقی است از وضعیت امنیت کاری افراد بیمه‌شده در زمان مواجهه با همه‌گیری کرونا. به‌نظر می‌رسد در بحران اخیر افرادی که مشاغل وابسته به نهادهای عمومی و دولتی داشته‌اند، امنیت شغلی بالاتری در زمان بحران داشته‌اند و افراد درگیر قراردادهای موقت، مشاغل آزاد و غیررسمی بیشتر آسیب دیده‌اند.

علاوه بر این، اطلاعات مندرج در این سامانه بانک اطلاعات مهمی است که سیمای اجتماعی-اقتصادی ثبت‌نام‌کنندگان را ترسیم کرده و به‌خوبی می‌تواند نشانگر مختصات گروهی از کارگران شاغل آسیب‌دیده از شرایط ناشی از کرونا در کشور باشد. مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، داده‌های گردآوری‌شده در این سامانه را بررسی و نتایج به‌دست آمده را در یک گزارش پژوهشی با عنوان «سیمای ثبت‌نام‌کنندگان سامانه درخواست بیمه بیکاری» ارائه کرده است. این پژوهش که هجدهمین پژوهش منتشره با موضوع کرونا از سوی این مؤسسه است، یافته‌‌های مهمی به‌دست می‌دهد درباره اینکه چه گروه‌هایی از میان بیمه‌شدگان تامین اجتماعی بیشترین آسیب شغلی را در بحران اخیر دیده‌اند.

حدود 26درصد ثبت‌نام‌کنندگان برای دریافت مقرری بیکاری زن و 73.14درصد مرد بودند. همچنین به لحاظ گروه سنی، بیشترین افراد متقاضی دریافت بیمه بیکاری در گروه سنی 30 تا 40سال بوده‌اند، به‌گونه‌ای که بیشترین فراوانی تقاضاها به‌ترتیب به گروه سنی 30 تا 40سال با 44.5درصد، 40 تا 50سال با 24.5درصد و گروه سنی 20 تا 30سال با 19.8درصد اختصاص دارد.

قرارداد موقت‌ها بیشتر بیکار شدند

همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد تنها 22درصد افرادی که متقاضی دریافت بیمه بیکاری کرونا شده‌اند، قرارداد دائم داشتند و 78درصد افرادی که شغلشان آسیب دیده و در سامانه برای دریافت مقرری بیکاری تقاضا داده‌اند، قرارداد کاری موقت داشته‌اند.

61.3درصد کل متقاضیان درخواست‌کننده در بخش خدمات، 33.2درصد در بخش صنعت و 1.9درصد در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت بوده‌اند.  75.5درصد از افراد متقاضی نیز ساکن مناطق شهری و 20.1درصد ساکن مناطق روستایی بوده‌اند. 5استان تهران، فارس، اصفهان، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی، به‌ترتیب با 168404، 88934، 74975، 57634 و 51834نفر، بیشترین تعداد ثبت‌نام‌شدگان در سامانه بیمه بیکاری را به‌خود اختصاص داده‌اند.  از میان این افراد، معادل 1.3درصد دارای معلولیت تحت پوشـش سـازمان بهزیستی هستند و 1187نفر، معادل 0.14درصد، دارای بیماری خاص بوده‌اند.

آسیب‌دیدگان از کدام دهک بودند؟

یافته مهم دیگر در گزارش تازه مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی در ارتباط با مختصات دهک‌های سرانه بانکی خانوار متقاضیان بیمه بیکاری است. از لحاظ دهک سرانه بانکی خانوار در سال1398، بیشترین متقاضیان در دهک‌های 4، 5 و 6 با اختلاف اندک نسبت‌ به‌هم قرار دارند. 120198خانوار معادل 13.8درصد از کل متقاضیان بیمه بیکاری در دهک چهارم، 119636خانوار معادل 13.73درصد کل متقاضیان در دهک پنجم و 114320خانوار معادل 12.46درصد در دهک ششم قرار دارند. همچنین کمترین فراوانی به دهک‌های 1، 2 و 10 اختصاص دارند.