جهش غلظت گاز «مخرب ریه» در آسمان تهران ظرف ۱۰ روز
«آلودگی گوگرد» در هوای پایتخت با شکست سیاستی مقابل مازوت‌سوزی، جهش کرد. مطابق اطلاعات رسمی، شاخص آلودگی مربوط به دی‌اکسید گوگرد در تهران به بالاترین عدد از ابتدای سال رسیده و غلظت این گاز مخرب ریه در هوا نسبت به ابتدای دی، دو برابر شده است.
پایتخت تسلیم آلودگی گوگرد شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد قدرت صفر مدیریت شهری تهران باعث شده الان تهران به شهر بی‌دفاع در جنگ مازوت تبدیل شود. روز گذشته خبر رسید که با اصرار مدیریت شهری تهران، عوامل مدیریت کرونا در دولت، مصوبه‌ای را صادر کردند که غول مازوت‌سوز بیرون پایتخت، استفاده از این سوخت پرگوگرد را متوقف کند و در صورت غیرمتوقف کردن این روند، مشمول جرائم سنگین همچون تعطیلی کل مجموعه خواهد شد.
این خبر می‌توانست منجر به پاتک قوی و موثر در جنگ حداقل ۳۰ روزه مازوتی در مجموعه مدیریت شهری شود اما آنچه ساعاتی بعد از شنیده شدن این خبر محرز شد این بود که این اقدام بیش از آنچه یک رویارویی پرقدرت با مازوت‌سوزها باشد؛ یک ضدحمله مشقی(برخورد بدون نتیجه) بوده و به هدف اصلی برخورد نکرده است. ماجرا از این قرار است که به‌دلیل آنکه مازوت‌سوزها شامل برخی صنایع، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها در مجموعه شهری تهران عمدتا در خارج از پایتخت مستقر هستند و غول مازوت‌سوز در خارج از استان مشغول تولید و پمپاژ آلودگی گوگرد به سمت آسمان پایتخت است از این رو تصمیمات اخذ شده درون تهران، امکان اعمال و ابلاغ به خارج از تهران را ندارد.
به این ترتیب این وضعیت در کنار یک واقعیت دیگر نشان می‌دهد پایتخت با خلع‌سلاح شهرداری، تسلیم آلودگی گوگرد شده است. عامل دیگری که به آن اشاره شد مربوط به یک حقیقت تلخ در حوزه اختیارات شهرداری است که هیچ قدرت عملی برای اعمال قانون و مهار پدیده‌ای که برای شهروندان «قاتل خاموش» و برای آسمان شهر «ویرانگر» محسوب می‌شود، ندارد. قدرت صفر مدیریت شهری تهران باعث شده الان تهران به شهر بی‌دفاع در جنگ مازوت تبدیل شود.
بی‌عملی و بی‌اختیاری شهرداری دراین حوزه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اولین دلیل آن به قطع ارتباط مدیریت شهری و دولت به شکل مستقیم بازمی‌گردد. تقریبا از نیمه اول سال‌جاری، به‌دلیل پافشاری مدیریت شهری بر اجرای ضوابط طرح تفصیلی در یک محدوده از شهر تهران، اختلافاتی میان دولت و مدیریت شهری شکل گرفت و پس از آن ترکش این اختلاف به صندلی شهردار تهران در هیات دولت برخورد کرد و از ورود شهردار به جلسات هیات دولت ممانعت شد. درکنار این عامل، روزمرگی برخی مدیران در مدیریت شهری موجب شده نتوانند به برخی اتفاقات مهم واکنش سریع و موثر نشان دهند. علاوه بر این دو عامل تشکیل نشدن دولت محلی و مدیریت یکپارچه شهری نیز به حوزه تصمیم‌گیری و اختیار عمل شهرداری آسیب وارد کرده است. این درحالی است که دستگاه‌های خدمات رسان دست‌کم در پایتخت‌های بزرگ دنیا، در قالب حکمرانی دولت محلی، در اختیار شهرداری است. از این‌رو به‌نظر می‌رسد اگر دولت محلی نیز در تهران تشکیل شده بود امروز تهران به شهر بی‌دفاع بدل نشده بود و تصمیم‌گیری برای متوقف کردن استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، نیازی به عبور از کانال تصمیم‌گیری در استان نداشت.
در نتیجه مدیریت شهری امکان تصمیم‌گیری موثر در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای پاتک به آلودگی آسمان پایتخت را داشت. اما علاوه بر این بخش، جزئیات گزارش رسمی از آلودگی گوگرد در شهر تهران که طی ۳۰ روز اخیر به شکل غیرطبیعی افزایش و در ۱۰ روز گذشته جهش کرده، نشان می‌دهد: آلودگی گوگرد یا به عبارتی «گاز مخرب ریه» در آسمان تهران به لحاظ شاخص میزان آلودگی دی‌اکسید گوگرد، در ۳۰ روز اخیر نسبت به مدت مشابه سال گذشته سه برابر شده و نسبت به پایان پاییز سال‌جاری(طی روز گذشته) معادل ۶۷ درصد افزایش داشته است. به‌طوری‌که عدد شاخص سال گذشته ۲۱، در پایان آذر معادل ۳۹ و روز گذشته به ۶۵ رسیده است.
البته آنچه این وضعیت غیرعادی و ابعاد جنگ مازوتی را نشان می‌دهد فقط این شاخص نیست بلکه بررسی‌های شرکت کنترل کیفیت هوای پایتخت از غلظت SO۲ یا همان گاز دی‌اکسید گوگرد نیز بیان می‌کند: غلظت گاز دی اکسید گوگرد در پایان آذرماه معادل ۵/ ۷ PPb(ذره در میلیارد) و در روز گذشته معادل ۱۴ PPb بوده است.
آن‌طور که بررسی وضعیت آلاینده‌های آسمان پایتخت نشان می‌دهد برخلاف سال گذشته که متهم اصلی آلودگی هوای تهران، خودروسواران و شهروندان بودند و ذرات کمتر از ۵/ ۲ میکرون نقش اصلی را در افزایش آلودگی هوای تهران بازی می‌کردند درحال‌حاضر متهم اصلی گاز دی‌اکسید گوگرد است که به اندازه همان ذرات کمتر از ۵/ ۲ میکرونی سلامت شهروندان را تهدید می‌کند و عامل بخش زیادی از مرگ و میرهای سالانه است.
اطلاعات رسمی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد گوگرد علاوه بر آنکه سیستم دفاعی ریه را به‌شدت تضعیف می‌کند منجر به نارسایی تنفسی و بیماری‌های قبلی و ریوی می‌شود. تضعیف سیستم دفاعی ریه در شرایطی که ویروس مرگبار کرونا، مستقیم به ریه حمله می‌کند می‌تواند اثرات زیانبار این بیماری را دوچندان کند و در نتیجه آسیب پذیری شهروندان را افزایش دهد. اتفاقی که نه تنها در شهر تهران بلکه در سایر کلان‌شهرها نیز به‌دلیل جنگ مازوتی شکل گرفته ممکن است رخ دهد و هنوز اقدام موثری برای کنترل و مدیریت آن انجام نشده است. به ویژه آنکه غلظت این گاز در هوا طی روزهای گذشته درحال افزایش بوده است و منجر شده شاخص آلودگی هوای تهران در روز گذشته عدد ۱۶۷ (در محدوده قرمز) را نشان دهد. البته این شاخص حوالی ظهر دیروز از ۱۷۰ نیز عبور کرد. پیش از این در روزهای هشتم و نهم شاخص به ترتیب دو عدد ۱۳۹ و ۱۴۵ در محدوده نارنجی را نشان می‌داد. به‌طور واضحی روند افزایش آلودگی آسمان پایتخت از عدد شاخص آلودگی طی روزهای اخیر مشخص است. به‌طوری‌که طی ۱۰ روز ابتدای فصل زمستان، هوای تهران ۷ روز در محدوده نارنجی، یک روز قرمز و فقط یک روز زرد به لحاظ شاخص آلودگی قرار داشت.
کارشناسان عنوان می‌کنند: مه‌دود گوگرد که طی یکی دو روز اخیر به‌شدت آسمان تهران را گرفته کرده و دست‌کم طی ۳۰روز گذشته با غلظت بالا آسمان تهران و کلان‌شهرها را تسخیر کرده است، یک دود دولتی محسوب می‌شود چراکه اگر واکنش به‌موقع و موثر از سمت دولت برای مقابله با این آلاینده رخ می‌داد، می‌توانست مهار شود. جالب آنکه چندروز پیش نیز یکی از نمایندگان مجلس خطاب به دو وزیر نیرو و نفت، یک نامه هشدارآمیز بابت مازوت‌سوزها نوشته بود اما نتیجه این نامه به‌جای آنکه «توقف استفاده از سوخت مازوت باشد» به تعطیلی شهر اصفهان منجر شد.
علاوه بر این نامه، مرکز پایش آلودگی هوای حفاظت محیط‌زیست استان تهران نیز نسبت به افزایش روند آلودگی هوای پایتخت تا پایان هفته‌جاری هشدار داده بود. در اطلاعیه این مرکز آمده بود: «بر اساس هشدار شماره۷۱ اداره‌کل هواشناسی استان تهران مورخ ۷دی مبنی بر سکون نسبی جو، پایداری هوا و انباشت آلاینده‌ها از امشب تا ظهر پنج‌شنبه مورخ ۱۱دی، احتمال ورود به شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس در مناطق پرتردد خواهد بود.» با وجود چنین هشداری، اقدامی برای مقابله و کاهش آلایندگی از سوی مازوت‌سوزها انجام نگرفته و تصمیم عوامل مدیریت کرونا نیز عملا نتیجه‌ای درپی نداشته است.
آنچه تاکنون تسلیم‌شدن شهر و شهروندان در برابر آلودگی گوگرد و دولت را مقصر وضع موجود نشان می‌دهد «تابلوی نشان‌نگر آلودگی هوا در مناطق مختلف شهر» طی یک ماه اخیر است. اطلاعات این تابلوها طی یک ماه اخیر به‌خوبی بیان می‌کند که غلظت گاز SO۲ افزایش پیدا کرده است، در نتیجه باید برخورد مناسبی برای جلوگیری از ادامه فعالیت منشأ انتشاردهنده آن صورت گیرد.در واقع این تابلوها همچون افزایش دمای بدن که نشانه‌ای از وجود عفونت در بدن انسان است، ردپای مشخصی از منشا آلودگی هوای پایتخت طی روزهای اخیر را به‌تصویر کشیده‌اند، بنابراین ضرورت داشت دولت با توجه به این نشانگرها یک عکس‌العمل مناسب را از خود بروز دهد.
از آنجاکه این آلاینده یعنی گاز دی‌اکسید‌گوگرد از دو منشا اصلی شامل گازوئیل مصرفی فاقد استاندارد یورو۴ و سوخت مازوت تولید می‌شود و در شهر تهران، غالب خودروهای دیزلی و گازوئیل‌سوز، گازوئیل یورو۴ در اختیار دارند که میزان سولفور موجود در آن کمتر از ۵۰PPb است، بنابراین هر دو سوخت مورد مصرف آلاینده‌های ثابت یعنی نیروگاه‌ها هستند که با اقدام به‌موقع امکان جلوگیری از افزایش غلظت آن در هوای پایتخت و سایر کلان‌شهرها وجود داشت. اطلاعات رسمی شرکت کنترل هوای پایتخت حاکی از آن است که ۸۰ درصد گاز SO۲ یا همان گاز مخرب ریه، از منابع ثابت تولید می‌شود که از این میزان نیز ۷۰ درصد آن توسط نیروگاه‌ها تولید و منتشر می‌شود.
تصمیم‌های کنترلی در خارج از تهران
مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی اعلام کرد: دو واحد از چهار واحد تولیدی نیروگاه شازند به‌دلیل استفاده بیش از حد مجاز سوخت مازوت، از مدار تولید خارج شدند. رضا میرزایی، مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی عنوان کرد: به‌دلیل پایبند‌نبودن نیروگاه حرارتی شازند به مصوبات کارگروه اضطرار و مصرف بیش از مقدار مصوب مازوت و همچنین آلودگی شهرهای اراک و شازند، دو واحد از چهار واحد این نیروگاه، درحال خروج از مدار تولید هستند.
در آخرین جلسه کارگروه، مصوب شده بود در شرایط خاص و ویژه، نیروگاه شازند حداکثر ۲میلیون لیتر سوخت مازوت داشته باشد، اما متاسفانه مسوولان مربوطه به این مصوبه پایبند نبودند و به‌دستور مقام قضایی دو واحد تولیدی نیروگاه حرارتی شازند، در حال خروج از مدار تولید هستند. طبق گفته وی، نیروگاه موظف است به مصوبه مذکور پایبند بوده و در صورت تخطی از مصوبات کارگروه اضطرار آلودگی هوا، با تصمیمات جدید در آستانه پلمب قرار می‌گیرد.
