بیم و امیدهای اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۱

کشف واکسن کرونا

پس از توقف بخش بزرگی از اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع مرگبار کرونا، خوش بینی فزاینده ای درباره واکسن های چندگانه وجود دارد که به مهار همه گیری کمک خواهد کرد. با این وجود، نگرانی هایی درباره توزیع عادلانه واکسن در جهان وجود دارد. کشورهای ثروتمندتر از منابع وسیع تری برای تضمین وعده هایشان برخوردار هستند؛ در حالی که بسیاری از کشورهای در حال توسعه به گروه های بین المللی وابسته اند که متعهد شده اند واکسن ها با قیمت مناسب در دسترس همگان قرار گیرد. تجهیزات حمل و نقل، توزیع و مدیریت منابع نیازمند زیرساختهای پیشرفته و تخصص پزشکی است که امکان دارد در همه کشورها موجود نباشد.

در صورت کنار رفتن ابر سیاه و مرگبار کرونا، در کنار رونق تدریجی بازارها، کسب و کار و اقتصاد جهان، صنعت پردرآمد گردشگری نیز جان دوباره خواهد گرفت این به معنای رونقی قابل توجه در کسب و کار شرکت های هواپیمایی، حمل و نقل زمینی، هتل ها و رستوران ها، فروشگاه ها و ... خواهد بود.

در صورت موثر واقع شدن واکسن های تازه و کاسته شدن از شیوع مرگبار ویروس کرونا در جهان، قرنطینه ها کاهش یا پایان می یابد و این خود نویدبخش جاری شدن خون تازه در رگ های اقتصاد جهان است؛ چرخ های تولید و صنعت حرکت خود را از سر خواهد گرفت و دست کم بخش قابل توجهی از شغل های از دست رفته احیا و از میزان بیکاری های گسترده ناشی از کرونا کاسته خواهد شد.

بهای نفت

تحلیلگران پیش بینی می کنند که محدودیت های کرونایی و کاهش استفاده  از سوخت های فسیلی در آینده همچنان قیمت نفت را در سال آینده میلادی(۲۰۲۱) و سال های بعد از آن، پایین نگه دارد.

رویترز در گزارشی نوشت امسال قیمت نفت مانند هیچ سال دیگری نبود. حتی با وجودی که قیمت های جهانی این محصول در روزهای پایان سال جاری میلادی حدود ۵۱ دلار درهر بشکه بود، یعنی به اندازه متوسط قیمت این محصول در سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، قیمت جاری ۵۱ دلار در هر بشکه بر روی نوسانات قیمتی در سراسر سال سرپوش گذاشت.

«الکساندر نوواک» معاون نخست وزیر روسیه و مسوول بخش انرژی این کشور گفته است که بهای نفت بین ۴۵-۵۵ دلار برای هر بشکه برای وضعیت کنونی بازار جهانی نفت مناسب است.

به گفته نوواک، برای احیای تولید نفت روسیه که در سال جاری به شدت کاهش یافته است بهای ۴۵-۵۵ دلار برای هر بشکه نفت مناسب است. این وضعیت از یک سو امکان می دهد بازار جهانی نفت ملتهب نشود و از طرف دیگر از تولید کنندگان نفت حمایت می کند. 

نفت به عنوان یکی از اصلی ترین عناصر تعیین کننده نبض اقتصاد جهان، در سال 2021 نیز نقشی تعیین کننده در بازارها و اقتصاد جهان خواهد داشت و هرگونه کاهش یا افزایش بهای این کالا استراتژیک، آثار گوناگون بر اقتصاد جهان خواهد داشت. اما با توجه به کاهش احتمالی میزان تقاضا و مازاد عرضه، برای کشورهایی که اقتصادشان به نفت وابسته است، سال 2021 چندان برایشان پر رونق نخواهد بود.

نظم انرژی جهان با افول نفت درحال تغییر است. دنیای امروز با شتاب تمام به سمت انرژی های تجدیدپذیر عاری از سوخت فسیلی در حرکت است و البته که باید  چنین باشد. اما این شتاب آشفتگی های ژئوپولیتیک را بیشتر خواهد کرد.
نظم انرژی جهان باید تغییر کند و این یک اصل حیاتی است. اما  این چرخش حتما عاری از بی نظمی نخواهد بود.

دولت جدید در آمریکا

اگرچه برخی بازارها با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا تقویت شده اند، اما نگرانی فزاینده ای برای مدیریت آنها در بسیاری از کشورهای در حال توسعه در طولانی مدت وجود دارد. روبل روسیه تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سقوط را تجربه کرد، زیرا سرمایه گذاران از اقدام شدیدتر دولت بایدن نسبت به این کشور واهمه داشتند. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه  که براساس گزارش های رسیده، بایدن را «خودکامه» خوانده  به همراه «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی نیز خود را برای شرایط سخت تری آماده می کنند.

براساس پیش بینی گروه اوراسیا رئیس جمهوری جدید آمریکا احتمالا سیاست «تخفیف تحریم های علیه ایران» را در ازای تعلیق فعالیت های هسته ای این کشور، در سه ماهه نخست ۲۰۲۱ در پیش خواهد گرفت و در همین حال رویکرد سخت گیرانه تری با کشورهایی مانند عربستان، اسرائیل و مصر اتخاذ خواهد کرد.

چین و اروپا که در دوران ریاست جمهوری ترامپ سخت درگیری جنگ تجاری با آمریکا بودند، هنوز نمی دانند در دوره دولت جدید آمریکا به ریاست بایدن، دقیقا چه شرایطی برای آنها رقم خواهد خورد. سال 2021 سال تعیین تکلیف مناسبات اقتصادی آمریکا به عنوان بزرگ ترین قدرت اقتصادی جهان با سایر کشورها از جمله چین و اروپایی ها خواهد بود. اما آنچه واضح است، اینکه دولت بایدن حتی اگر تمایل داشته باشد، توان ادامه جنگ تجاری با  چین و اروپا را نخواهد داشت زیرا بحران شیوع کرونا و آثار زیانبار گسترده ناشی از آن بر پیکر اقتصاد آمریکا، گزینه ادامه جنگ تجاری را تا حدی از دسترس بایدن خارج کرده است. از سوی دیگر، نتیجه تازه ترین تحقیقات حاکی است چین که پیش از این گفته می شد تا سال 2038 از اقتصاد امریکا سبقت خواهد گرفت، اما شرایط کرونا باعث شده که این اتفاق 10 سال به جلو بیفتد و چین در سال 2028 ، اقتصاد آمریکا را پشت سر خواهد گذشته و قدرت اقتصادی اول جهان خواهد شد.

ظهور چین

چین به عنوان تنها کشور بزرگی که امسال شاهد رشد بوده، تجربه موفقی در مهار ویروس کرونا داشته است و پیش بینی می شود که در سال ۲۰۲۱ نیز به حرکت رو به جلو ادامه دهد. براساس پیش بینی کارشناسان بازارهای جهانی، دولت بایدن در رابطه با تجارت با چین موضع نرم تری اتخاذ خواهد کرد، که این امر جذابیت صادراتی بالقوه آسیا را برای سرمایه گذاران افزایش می دهد. در عین حال، قدرت اقتصادی روزافزون چین ممکن است این کشور را در صحنه جهانی برجسته تر کرده و تنش های ژئوپلیتیک را تشدید کند.

مخاطرات سیاسی

سال ۲۰۲۰ شاهد افزایش آشفتگی های سیاسی داخلی در بین کشورهای در حال توسعه بود، روندی که همچنان در سال آینده به عنوان یک خطر کلیدی باقی می ماند. بی ثباتی های سیاسی همواره از مهم ترین عوامل اثر گذار برای اقتصاد و بازارهای جهانی بوده اند و تنش های سیاسی جاری در کشورهای مختلف جهان در آسیا، اروپا، آمریکا، آمریکای لاتین و آفریقا معضلی است که در سال ۲۰۲۱ نیز جهان کم و بیش شاهد آن خواهد بود.

وجود ثبات و امنیت، از مهم ترین عوامل رشد اقتصاد یک کشور است. ادامه تنش ها، ناآرامی ها، جنگ و خونریزی و دعواهای سیاسی در برخی کشورها در سال 2021، باعث شده تا چشم انداز چندان روشنی برای رشد اقتصادی آنها در سال جدید میلادی وجود نداشته باشد. 

بحران بدهی 

یکی از چالش های بی سابقه در بازارهای جهانی در شرایط پساکرونا، سطح بالای بدهی هاست که بالاترین میزان تاریخی خود را تجربه می کند. به عنوان مثال، برزیل معادل ۸ درصد تولید ناخالص داخلی خود را برای مقابله با تاثیرات ویروس کرونا هزینه کرده است. در سال ۲۰۲۱، رویکرد احتمالی بر محور نحوه بازپرداخت این بدهی ها خواهد بود. هم اکنون نشانه های نگران کننده ای وجود دارد. شرکت خدماتی سرمایه گذاری مودی پیش بینی کرد که میزان بدهی ترکیه بالغ بر ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور خواهد بود. آفریقای جنوبی شرایط وخیمی از نظر بدهی های خارجی خواهد داشت. ​