تثبیت یک ماهه نرخ ارز چگونه اتفاق افتاد؟
با وجود یک دور جهش ارزی در نیمه نخست پاییز امسال در آذرماه از شدت نوسان ارزی کاسته شد و با مهار قیمت، بازار ارز از ثبات بیشتری برخوردار شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ چشم‌انداز کاهش نرخ تورم ماهانه نشان می‌دهد با فرض حفظ روند فعلی تورم و تداوم آن، احتمال حفظ ثبات در بازار ارز افزایش یافته است. به‌نظر می‌رسد کاهش ریسک‌های سیاسی ناشی از شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و چشم‌انداز کاهش نرخ تورم، 2عامل کلیدی برای ایجاد ثبات در بازار ارز بوده‌اند.
ریشه تلاطم‌های ارزی در ایران از اسفند1396 آغاز شد و بعد از آن یک دور در مهرماه سال1397 و بعد از آن هم مهرماه1399 به اوج خود رسید. قیمت هر دلار آمریکا اسفند‌ماه 1396در محدوده 4400تومان بود. یک سال قبل یعنی در طول سال 1395قیمت هر دلار آمریکا با یک شیب ملایم در طول 12ماه فقط 1000تومان افزایش پیدا کرده بود اما از اسفند1396 یک جهش بزرگ ارزی آغاز شد و قیمت هر دلار آمریکا تا تاریخ هفتم مهرماه با 340درصد رشد به مرز 19هزارو 500تومان رسید. بعد از آن قیمت دلار شروع به نزول کرد و تا محدوده 11هزارو 500تومان تا مهرماه 98عقب‌نشینی کرد. از مهرماه 98اما روند صعودی قیمت ارز دوباره آغاز شد و این بار هم قیمت ارز با 190درصد رشد جهش ارزی تازه‌ای را تجربه کرد.
این تلاطم ارزی که جوانه‌های آن از اسفند 1396نمایان شد به تلاطم اقتصاد دامن زد و تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در 13آبان امسال ادامه یافت اما با برگزاری انتخابات آمریکا و شکست دونالد ترامپ به‌نظر می‌رسد بازار ارز قدری آرام گرفته و اکنون با پایان سیاست فشار حداکثری وارد دوره ثبات شده است. در این مدت قیمت ارز 7هزار تومان کاهش یافته و هر دلار آمریکا در آذرماه در یک کانال مشخص 25هزار تومانی در نوسان است. به‌نظر می‌رسد قیمت ارز با از بین رفتن ریسک‌های سیستماتیک به ثبات رسیده است و در شرایط فعلی آنچه اهمیت بیشتری پیدا کرده اعداد و ارقام داخلی است که می‌تواند چشم‌انداز آینده ارز را ترسیم کند. به زعم کارشناسان انتظار برای رفع تحریم‌ها عاملی برای نزول قیمت دلار بوده است و کاهش تنش‌های سیاسی می‌تواند به افت بیشتر قیمت دلار حتی تا 18هزار تومان منجر شود، با این حال داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد صرف‌نظر از انتظار برای رفع تحریم‌ها با کاهش نرخ تورم، چشم‌انداز ثبات ارزی افزایش یافته است.
چشم‌انداز ثبات در بازار ارز
نرخ ارز یک اثر چرخشی بر تورم دارد به این معنا که هم از تورم تأثیر می‌پذیرد و هم بر تورم تأثیر می‌گذارد و شاید اصلی‌ترین علتش اثری است که بر هزینه تولید بر جای می‌گذارد به این صورت که قیمت مواداولیه وارداتی و نهاده‌های تولید افزایش می‌یابد. اما از نظر کلاسیک کاهش قدرت خرید پول تحت‌تأثیر تورم خود یک ریشه بنیادی برای افزایش قیمت ارز است. اما مروری بر نمودار تورم‌های ماهانه نشان می‌دهد رابطه عمیقی بین این دو نماگر اقتصادی وجود دارد به‌طوری که در دوره‌هایی که قیمت ارز افزایش می‌یابد نرخ تورم ماهانه هم رشد می‌کند.
آمار‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم در سال‌جاری روند روبه رشدی داشته و مطابق تازه‌ترین گزارش‌های مرکز آمار تورم سالانه در آذرماه به 30.5درصد رسیده است اما از سرعت رشد تورم ماهانه در آذرماه کاسته شده است. این روند رو به رشد نرخ تورم از تیر‌ماه امسال شتاب بیشتری گرفت و به 6.4درصد رسید بعد ازآن نرخ تورم ماهانه در تابستان در محدوده 3.5درصد در نوسان بود. اما از مهرماه همزمان با افزایش قیمت ارز، نرخ ماهانه تورم دوباره رشد کرد و به 7درصد رسید. اگرچه نرخ ارز خود از تورم تأثیر می‌پذیرد اما به زعم برخی کارشناسان سازمان برنامه و بودجه یکی از دلایل تورم افزایش قیمت ارز است. این اختلاف نظری بود که تیر‌ماه امسال بین بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه رخ داد. در شرایطی که بانک مرکزی علت شتاب گرفتن نرخ تورم را از تیر ماه، کسری بودجه و استقراض دولت می‌دانست سازمان برنامه و بودجه علت آن را رشد نرخ ارز می‌دانست.
با وجود این استدلال‌ها با توجه به اثری که هر یک از این دونماگر اقتصادی بر یکدیگر دارند چشم‌انداز موجود اقتصادی نشان می‌دهد احتمالا قیمت ارز در روز‌های آینده روند با ثبات‌تری را تجربه خواهد کرد زیرا مطابق تازه‌ترین گزارش مرکز آمار از آهنگ تورم ماهانه کاسته شده و درحالی‌که تورم ماهانه آبان‌ماه 5.2درصد بود این میزان در آذرماه به 2درصد رسید. این پایین‌ترین نرخ تورم ماهانه از خرداد‌ماه امسال تاکنون است. مرکز آمار همچنین گزارش کرده نرخ تورم نقطه به نقطه با 1.6درصد کاهش به 44.8درصد در آذرماه رسیده است. بانک مرکزی هم وعده داده است تا خرداد سال آینده میانگین تورم سالانه در کانال 22درصد قرار خواهد گرفت. اگر وعده‌های بانک مرکزی محقق شود و نرخ تورم در محدوده فعلی باقی بماند، با فرض ثابت بودن شرایط فعلی و حفظ آهنگ نزولی نرخ تورم می‌توان انتظار داشت ثبات در بازار ارز حفظ شود. ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد حل تنش‌های سیاسی و کاهش تحریم‌ها می‌تواند قبل از تورم، اثرات عمیق‌تری بر قیمت ارز بگذارد و زمینه کاهش آن را فراهم کند.
آثار ثبات نرخ ارز
از منظر اقتصاد کلان، ثبات نرخ ارز آثار و فواید بسیاری برای اقتصاد دارد اما اگر بتوان فقط برخی از آثار و ثبات نرخ ارز را در یک ماه اخیر برشمرد می‌توان به کاهش انتظارات تورمی، کاهش نرخ تورم و تأثیر آن بر هزینه‌های تولید اشاره کرد با این حال کاهش و ثبات نرخ ارز به بلاتکلیفی برخی صنایع در بازار سهام منجر شده است. هرچند هنوز آثار این ثبات ارزی به‌طور دقیق محاسبه نشده اما انتظار می‌رود درصورت تداوم ثبات در بازار برنامه‌ریزی برای تولید بهبود یابد و انتظارات تورمی کاهش یابد. به‌طور کلی باتوجه به آنکه 40درصد از صنایع کشور به مواداولیه وارداتی وابسته هستند افزایش قیمت ارز تأثیر زیادی در هزینه تمام‌شده تولید و در نتیجه رشد قیمت محصولات این شرکت‌ها دارد. چرا که افزایش هزینه‌های تولید به‌معنای افزایش قیمت محصولات شرکت‌های تولیدی و در نهایت تورم است.
انتظار می‌رود با حفظ ثبات در قیمت ارز بنگاه‌های اقتصادی بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آینده انجام دهند و از اثرات تورمی قیمت ارز هم کاسته شود. درعین حال شواهد میدانی نشان می‌دهد که کاهش قیمت ارز در کوتاه‌مدت می‌تواند به کاهش انتظارات تورمی منجر شود. به‌طور کلی براساس یک عقیده رایج در بین مردم قیمت‌ها همگام با افزایش قیمت ارز افزایش می‌یابد و این عقیده نقش زیادی در انتظارات تورمی جامعه دارد. بدیهی است در چنین شرایطی ثبات قیمت ارز می‌تواند به کاهش انتظارات تورمی منجر شود. با وجود این منافع کاهش و ثبات ارزی در آذرماه به بلاتکلیفی در برخی صنایع موجود ازجمله شرکت‌های صادرات‌محور در بازار سهام منجر شده است.
به‌طور کلی قیمت ارز موتور محرکی برای رشد بازار سهام است و افزایش قیمت ارز می‌تواند به افزایش شاخص بورس منجر شود. بر این اساس کاهش قیمت ارز در آذرماه با توجه به چشم‌اندازی که پیش پای شرکت‌های صادرات‌محور ایجاد کرده مانعی در برابر رشد قیمت سهام این شرکت‌هاست و حتی به افت قیمت سهام این شرکت‌ها در بازار سهام منجر شده است.
