توسعه چین روی ریل اقتصاد داخلی

به‌گزارش الجزیره، یکی از اولویت‌های این طرح که توسعه اقتصادی و اجتماعی را در برمی‌گیرد، حفظ روند رشد اقتصادی برای ایجاد اشتغال بیشتر است تا شکاف درآمدی عمیقی که اکنون در چین ایجاد شده، مهار شود. حفاظت از محیط‌زیست و توسعه اقتصادی «سالم» از دیگر اولویت‌هاست. چین همچنین قصد دارد ضمن متعهد بودن به «توسعه مسالمت‌آمیز»، اتحاد خود با تایوان را از سر بگیرد. در این طرح از تایوان به‌عنوان بخشی از قلمروی چین یاد شده است. این‌ها در حالی است که طرح‌های مهم چین برای کنترل ویروس کرونا نیز ادامه دارد؛ طرح‌هایی که تا به اینجا موفق هم بوده است. بنا بر ادعای دولت چین، برنامه 5ساله اقتصادی، نتیجه مشارکت هزاران اتاق فکر، سازمان‌های دولتی، دانشگاه‌ها، محققان و دانشمندان برجسته است. دولت امسال پیش از تنظیم این طرح، بیش از یک میلیون پیشنهاد برای برنامه 5ساله چهاردهم از شهروندان چینی از طریق اینترنت دریافت کرده بود که در نشست‌های مختلف رهبران حزب کمونیست بررسی شد. شین‌هوآ، خبرگزاری رسمی دولت چین در توصیف این اقدام نوشته است: «برنامه 5‌ساله چین مثل طرح‌های اقتصادی در کشورهای غربی برای رأی جمع کردن نیست؛ هدف از این طرح‌ها شناخت علائق مردم برای زندگی بهتر است.»

تاریخچه طرح‌های 5ساله 

پکن از سال1953 یعنی 4سال بعد از انقلاب کمونیستی چین، اعلام برنامه‌های 5ساله اقتصادی خود را آغازکرده است. بیشتر کشورهای کمونیستی از جمله شوروی این رسم برنامه‌‌ریزی اقتصادی را داشته‌اند. اما چین حتی بعد از اینکه اقتصادش از یک مدل سوسیالیستی مطلق به سمت یک الگوی مبتنی بر سرمایه‌داری حرکت کرد نیز همچنان به این طرح پایبند است.

نخستین برنامه 5ساله چین مربوط به سال‌های 1953 تا 1957 بود که بر انتقال از یک اقتصاد وابسته به زمین و کشاورزی به اقتصاد صنعتی سوسیالیستی تمرکز داشت. دولت تازه شکل‌گرفته مائو تسه تونگ، بنیانگذار جمهوری خلق چین، بودجه زیادی را برای توسعه تولید زغال سنگ و فولاد اختصاص داده است. مائو، این استراتژی صنعتی‌ کردن را در برنامه 5ساله دوم معروف به «خیز بزرگ» از سال‌های 1958 تا 1962 نیز ادامه داد. هرچند این خیز بزرگ برای صنعتی شدن به یک فاجعه انسانی تبدیل شد و قحطی، زندگی میلیون‌ها نفر را در چین تحت‌تأثیر قرار داده است.

از اواخر دهه1970، چین با سرمایه‌گذاری در صادرات، وارد بازارهای جهانی شد و برنامه‌های 5‌ساله پنجم، ششم و هفتم این کشور حول این محور چرخید. هدف برنامه 5ساله سیزدهم چین برای سال‌های 2016 تا 2020 نیز تبدیل این کشور به یک «جامعه شکوفای متعادل» و کاهش اتکا به صادرات و اطمینان از توسعه اقتصادی پایدار هم از بعد اجتماعی و هم از بعد زیست‌محیطی بود. از اواخر دهه1970 رشد چین سرعت باورنکردنی داشته؛ به‌طوری که اکنون بعد از آمریکا، دومین اقتصاد بزرگ جهان است. براساس آمار بانک جهانی، سرانه تولید ناخالص داخلی چین در 60سال گذشته 115برابر شده و از 89.5دلار در 1960 به 10262دلار در سال2019 رسیده است. اما این رشد سریع عواقب ناخواسته‌ای مانند افزایش فاصله طبقاتی را به‌همراه داشته که با شیوع کرونا بدتر هم شده است. همزمان، تأکید بر رشد اقتصادی و صنعتی شدن سریع به‌ویژه در دهه‌های 1990 و 2000 آلودگی هوا و آب و به‌دنبال آن افت وضعیت سلامت مردم را به‌دنبال داشته است. همچنین مازاد تجارت خارجی در چین باعث شده کشورهایی که قبلا مدافع ورود پکن به اقتصاد جهان بوده‌اند، حالا در برابر آن جبهه بگیرند.

محورهای برنامه چهاردهم

چهاردهمین برنامه توسعه اقتصادی چین 5محور اساسی دارد:

رشد اقتصادی: برنامه 5ساله اقتصادی چین، هدف مشخصی را برای نرخ رشد اقتصادی در 5سال آینده مطرح نکرده است. این کشور می‌خواهد تا سال2035 به یک کشور«توسعه‌یافته متعادل» تبدیل شود، به این معنا که سرانه تولید ناخالص داخلی به حدود 30هزار دلار برسد؛ یعنی 3برابر رقم فعلی و در سطحی برابر با کره‌جنوبی و اسپانیا. هدف برنامه جدید اقتصادی چین یعنی کشور «توسعه‌یافته متعادل» در مقایسه با هدف برنامه سیزدهم یعنی «جامعه شکوفای متعادل» نشان‌دهنده یک تغییر زیرپوستی اما مهم است. تولید ناخالص داخلی چین در سال‌جاری میلادی 14.89تریلیون دلار بوده است. این رقم در پایان سال گذشته 14.34تریلیون دلار بود. همین افزایش اندک تولید ناخالص داخلی، چین را به یکی از کشورهایی تبدیل کرده که با وجود شیوع کرونا، بهترین عملکرد اقتصادی را در سال2020 داشته است.

چرخه دوسویه: پکن می‌خواهد رشد آتی این کشور به جای تجارت خارجی بیشتر براساس چرخه داخلی تولید، مصرف و توزیع کالا و خدمات باشد. با وجود جنگ تجاری با آمریکا، چین قصد دارد تمرکز خود را بر رشد اقتصادی داخلی بگذارد. شکی نیست که چین هم‌اکنون موقعیت پیچیده‌ای در سطح بین‌المللی دارد و حتی با رفتن دونالد ترامپ و آغاز کار  جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا نیز بعید به‌نظر می‌رسد این وضعیت تغییر کند. البته چین تأکید کرده که نمی‌خواهد به جهان پشت کند و به حضور خود در بازارهای بین‌المللی ادامه می‌دهد.

فناوری: پایه و اساس سیزدهمین طرح 5ساله اقتصادی چین «ساخت چین2025» و تلاش برای توسعه صنایع فن‌آور‌محور بود. برنامه جدید، ادامه این استراتژی با تأکید بر نوآوری در مسیر مدرن‌سازی است. براین اساس، چین با پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری‌های کلیدی در مکان مناسب، رهبری مسیر نوآوری را در جهان به‌دست می‌گیرد. پیش‌بینی می‌شود این کشور در سال‌های آینده بودجه بیشتری را به این بخش ازجمله حوزه‌هایی مانند فناوری زیستی و انرژی‌های جدید اختصاص بدهد. با اینکه این احتمال وجود دارد که با آمدن بایدن سیاست‌های آمریکا در این حوزه تغییر کند و سختگیری‌های این کشور بر شرکت‌های فناوری چین کمتر شود، اما رقابت 2کشور در زمینه فناوری ادامه خواهد داشت.

توسعه سبز: چین به‌عنوان کشوری که بیشترین گازهای کربنی را تولید می‌کند می‌خواهد برای رسیدن به هدف «ساخت چین زیبا» تا سال2035 میزان تولید کربن را ابتدا به ثبات برساند و سپس آن را کاهش بدهد. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور این کشور همچنین اعلام کرده که میزان تولید گازهای گلخانه‌ای را تا 2060 به صفر می‌رساند. 80درصد انرژی چین از سوخت‌های فسیلی به‌ویژه زغال سنگ تامین می‌شود.

مهار نابرابری: هدف مهم دیگر برنامه اقتصادی چهاردهم چین، کاهش فاصله طبقاتی و توسعه استانداردهای زندگی در شهر و روستاست. موضوعی که اگر به بی‌ثباتی اجتماعی بینجامد، می‌تواند تهدیدی برای حزب کمونیست باشد. این کشور قصد دارد تا توزیع جغرافیایی جمعیت را تغییر دهد. هم‌اکنون 60درصد مردم چین در شهر زندگی ‌می‌کنند که دولت قصد دارد این آمار را در 15سال آینده به 75 تا 80درصد برساند.