استراتژی نفتی ایران در مسیر بازگشت
زمانی‌که خبر رهسپارشدن اولین ناوگان نفتکش‌های صادراتی بنزین ایران به ونزوئلا در رسانه‌های جهان منتشر شد و نهایتا مقامات دو طرف نیز این مبادله تجاری را تایید کردند، شاید مقامات کاخ‌سفید تصور نمی‌کردند که ایران و ونزوئلا به دنبال چنین همکاری فعالانه‌ای در حوزه نفت و گاز باشند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد؛ تصور اینکه بتوان از دریای کارائیب و زیر گوش ایالات‌متحده به جنگ تحریم‌های اقتصادی که بر این دو کشور تحمیل شده است رفت، برای بسیاری دشوار بود اما حالا گزارش خبرگزاری بلومبرگ نشان می‌دهد که ایران برای دومین‌بار طی ماه‌های اخیر با نفتکشی که توسط شرکت ملی نفت ایران رزرو شده است، اقدام به همکاری در صادرات نفت ونزوئلای بحران‌زده می‌کند. همکاری که بیش از هر عامل دیگری تحریم‌های ایالات‌متحده در دوران دونالد ترامپ به گسترش آنها کمک کرد.
این رویکرد که ایران برای بازگشت به بازار قصد ندارد منتظر کسی بماند -که روز دوشنبه در پاسخ به سوالی درباره اوپک از زبان زنگنه مطرح شد- در میدان عمل نیز به‌نظر می‌رسد به‌عنوان استراتژی اصلی و تعیین‌کننده‌ای در حال تثبیت است.
بلومبرگ: اندروس به بندر خوزه رسید
به استناد مدارکی که به رویت خبرگزاری بلومبرگ رسیده است، این آژانس خبری گزارش داده که شرکت ملی نفت ایران (NIOC) یک نفتکش به ونزوئلا فرستاده است و قرار است این تانکر ۹/ ۱ میلیون بشکه نفت‌خام Merey ۱۶ ونزوئلا را بارگیری کند. در این گزارش آمده که نفتکش اندروس (Ndros)، که متعلق به شرکت نیو‌شیپینگ (New Shipping Ltd-LIB) با پرچم پالائو به بندر خوزه ونزوئلا رسیده است. با این حال، مطابق ادعای این خبرگزاری کشتی اندروس توسط شرکت ملی نفت ایران رزرو شده است. در سند مذکور، شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان مشتری و شرکت ملی نفت و گاز ونزوئلا به‌عنوان ارسال‌کننده محموله ذکر شده است. فرستنده‌های سیگنال این کشتی طبق گزارش بلومبرگ در روز جمعه و هنگام رسیدن به بندر خوزه خاموش شده‌اند. خاموش کردن ترانسپوندر کشتی‌ها معمولا روشی است که کشتی‌هایی که سعی در جلوگیری از شناسایی و ردیابی‌شدن دارند، از آن استفاده می‌کنند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، ایالات‌متحده هر دو دولت ایران و ونزوئلا را از گذشته مورد تحریم‌های خود قرار داده؛ امری که تنها منجر به همکاری‌های بیشتر در بخش نفتی بین این دو کشور شده است. اسپوتنیک می‌گوید تهران تحت‌تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی آمریکا قرار گرفته و واشنگتن شرکت‌های خارجی که با ایران تجارت داشته باشند را مجازات می‌کند.
در مورد ونزوئلا هم ایالات‌متحده چندین دور تحریم اعمال کرده است که بخش نفت و گاز این کشور را هدف قرار می‌دهد تا به این شکل از تلاش برای کنار زدن نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور کنونی ونزوئلا حمایت کند و امکان به‌قدرت رسیدن خوان گوایدو، رئیس مجلس شورای‌ملی ونزوئلا که در ژانویه ۲۰۱۹ خود را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت این کشور معرفی کرد، تسهیل کند. ادعای گوایدو اعتراض دولت مادورو و تعداد زیادی از کشورهای جهان را برانگیخت، اما مورد استقبال اکثر کشورهای حوزه آمریکای‌لاتین، کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده آمریکا قرار گرفت. با این حال، این واقعیت که او هرگز اقتدار واقعی برای حکمرانی بر ونزوئلا را نداشت، برای او در داخل ونزوئلا و در حوزه بین‌المللی هزینه‌ساز شد و اخیرا هم نمایندگان مجلس ملی جدید بدون مشارکت او انتخاب شدند.
فشار حداکثری بر بخش نفتی
۲۸ ژانویه ۲۰۱۹، وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده، شرکت ملی نفت و گاز ونزوئلا (PDSVA) را تحت‌تحریم‌های خود قرار داد و سرانجام دارایی‌ها و منافع آن را در حوزه قضایی ایالات‌متحده مسدود کرد. در همین حال نیز مطابق تحریم‌های وضع شده علیه ونزوئلا شرکت‌ها و افراد آمریکایی هم از انجام معاملات با این غول نفتی منع شدند. در سال ۲۰۲۰، واشنگتن دو شرکت تابعه و زیرمجموعه شرکت نفت روسی روسنفت (Rosneft) را به دلیل کمک به ونزوئلا برای صادرات نفت خود و کمی بعدتر نیز ۴ شرکت حمل و نقل خارجی را به دلیل جابه‌جایی نفت‌خام این کشور تحریم کرد. کاراکاس طی این مدت همواره در تلاش برای یافتن شرکت‌های حمل و نقلی بوده است که حاضر باشند برای نقل و انتقال نفت این کشور خطر تحریم‌های ایالات‌متحده را به‌جان بخرند. در چنین شرایطی و تحت تحریم‌های شدید ایالات‌متحده آمریکا تولید نفت‌خام این کشور که بیشترین ذخایر اثبات‌شده نفت‌خام جهان را در اختیار دارد به بیش از یک‌میلیون بشکه در روز کاهش یافت. خبرگزاری روسی اسپوتینک در گزارش روز دوشنبه خود درباره کمک‌های ایران به ونزوئلا ادعا می‌کند؛ ایران با توجه به تنش‌های روابطش با ایالات‌متحده، از تحریم‌های آمریکا نترسیده و با سرپیچی از تحریم‌ها به صادرات فرآورده‌های نفتی به ونزوئلا در ازای دریافت طلا ادامه داده است و در عین حال به این کشور نیز در صادرات نفت‌خام خود به سایر کشورها کمک کرده است. ونزوئلا از زمان آغاز تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا علیه این کشور با مشکلات بسیار زیادی در بخش نفت و گاز خود مواجه شد که منجر به تعطیلی چاه‌های نفت، تعطیلی و از مدار خارج‌شدن بسیاری از پالایشگاه‌های این کشور شده است. شبکه پالایشی ونزوئلا در سایه تحریم‌ها به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری و نبود عملیات تعمیر و نگهداری به‌رغم داشتن ظرفیت پالایش روزانه ۳/ ۱ میلیون بشکه نفت از کمبود بنزین رنج می‌برد. دولت ونزوئلا طی ماه‌های اخیر بارها و بارها از عملیات‌های خرابکارانه در پالایشگاه‌های این کشور خبر داده است. وضعیت بغرنج دسترسی به بنزین در ونزوئلا به‌جایی رسیده است که رسانه‌ها در گزارش‌های خود از ساخت بنزین دست‌ساز توسط سارقان لوله‌های انتقال نفت خام این کشور آمریکای لاتین خبر داده‌اند. در ماه سپتامبر سوپر‌تانکر ایرانی هانی (Honey) که تحت‌عنوان هورس (Horse) هم شناخته می‌شود، میعانات گازی صادراتی ایران را در بندر خوزه ونزوئلا تحویل داد و سپس گرید نفتی Merey ۱۶ ونزوئلا را برای صادرات بارگیری کرد. به گفته بلومبرگ، تهران اکنون در راستای ادامه برنامه همکاری نفتی خود حدود ۱۰ شناور که بزرگترین ناوگان نفتکش ایران محسوب می‌شود را به ونزوئلا فرستاده است.
ایران برای بازگشت به بازار اجازه نمی‌خواهد
هم‌زمان با انتشار گزارش خبرگزاری بلومبرگ از نفتکش جدید ایرانی در ونزوئلا، بیژن نامدار زنگنه صبح دوشنبه در حاشیه مراسم آغاز حفاری فاز ۱۱ پارس‌جنوبی در جمع خبرنگاران بار دیگر از حق ایران برای حضور در بازار جهانی نفت دفاع کرد. وزیر نفت با اشاره به اینکه اوپک حساسیت و تعهد لازم برای حفظ قیمت‌ها را دارد، اعلام کرد: «ایران برای بازگشت به بازار نفت اجازه نمی‌خواهد زیرا این موضوع را حق خود می‌داند.»
این سخنان زنگنه گرچه درباره وضعیت بازار جهانی و نگرانی‌های تولیدکنندگان درباره بازگشت نفت ایران به بازار در صورت لغو تحریم‌ها بود، اما می‌توان آن را به‌عنوان آینه تمام‌نمایی از استراتژی نفتی ایران در ماه‌های اخیر شناخت. استراتژی که به‌نظر می‌رسد پس از برگزاری انتخابات آمریکا و برکناری دونالد ترامپ و وعده‌های بایدن مبنی بر رفع تحریم‌ها و بازگشت به توافق هسته‌ای برجام نیز ادامه خواهد داشت. باید در نظر داشت که ممکن است به دلیل پیگیری‌های احتمالا کمتر دولت بایدن برای رهگیری محموله‌های نفتی ایران و ونزوئلا این دو کشور حتی به فرض عدم لغو تمامی تحریم‌ها کار بسیار آسان‌تری برای فروش نفت داشته باشند. ایران از ظرفیت بازار ونزوئلای تحت‌تحریم برای فروش فرآورده‌های نفتی و میعانات گازی خود در طول سال ۲۰۲۰ بارها استفاده کرده است و هر چند هفته یک‌بار شاهد گزارش‌هایی از سوی آژانس‌های خبری و شرکت‌های ردیابی کشتی‌ها مبنی بر ارسال ناوگان‌های متعددی از نفتکش‌های ایرانی به‌سوی این کشور آمریکای‌لاتین بوده‌ایم. همکاری نفتی که شاید اگر تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران و ونزوئلا نبود هرگز به این سطح نمی‌رسید.
