آینده بازار نفت در پی بازگشت ایران/ چالشی بزرگتر از تحریم‌ها
پس از انتخاب جو بایدن بعنوان رییس جمهور ایالات متحده آمریکا، بازارهای جهانی چشم انتظار بازگشت مجدد ایران به عرصه فروش نفت بوده که البته این موضوع برای ایران پایان کار نیست و با روان شدن مسئله فروش نفت همچنان چالش‌های دیگری بر سر راه است.
اقتصاد آنلاین-مریم علیزاده؛ در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۲۰، جو بایدن به عنوان چهل و ششمین رییس جمهور امریکا انتخاب شد. رقیب، پرزیدنت ترامپ، پنجمین رییس جمهور در تاریخ امریکاست که نتوانست به دور دوم ریاست جمهوری دست پیدا کند.
اما انتخاب بایدن بعنوان رییس جمهور ایالات متحده آمریکا سیگنال قوی به بازارهای جهانی در خصوص بازگشت ایران به عرصه فروش نفت صادر کرد که از جنبه های مختلف قابل بحث است.
در این رابطه فریدون برکشلی کارشناسی مسایل نفتی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: جو بایدن در مقایسه با پرزیدنت ترامپ، تمایلات جهان گرایانه دارد و قدرت و نفوذ امریکا را در حضور فعال جهانی، می‌بیند. وی خود و تعداد زیادی از اعضای تیمش، از حامیان و مبتکران پروژه ۵+۱ بودند. در مبارزات انتخاباتی هم گفته است که خواهان بازگشت کشورش به معاهده هسته ای با ایران است. لذا به احتمال زیاد در اوایل ۲۰۲۱ باید منتظر از سر گیری جلسات ۵+۱ بود. البته شروع مجدد و بحث های مترتب به موضوع جای تامل و دقت نظر ویژه ای دارد.
وی افزود: به احتمال زیاد با توجه به شرایط موجود و آسیب های ناشی از سیاست فشار حداکثری ترامپ بر اقتصاد ایران، بایدن خود را در شرایطی ببیند که بتواند این بار از ایران، امتیازات بیشتری به دست آورد. از سوی دیگر ایران هم حالا یک طلبکار جدی است و انتظار دارد که بایدن حداقل برخی از آسیب های وارده بر اقتصاد ایران را به نحوی جبران سازد.
این کارشناس در ادامه گفت: حالا با فرض بر ینکه شرایط به تدریج عادی خواهد شد و رییس جمهور آینده هم بخواهد تحریم‌ها را لغو کند، ایران باید پیشاپیش برنامه های باز پس گیری بازار نفت خود را طراحی کند. البته این سیاست همیشه دوجانبه است. بدین معنا که خریداران سنتی و خریداران تازه هم سعی خواهند داشت تا از فرصت های اولیه برای ورود به بازار عرضه نفت ایران، رقابت کنند. بازاریابی نفتی ایران، از تجربه بالایی در فروش نفت و معیانات گازی برخوردار است. در عین حال تعدادی از پالایشگاه‌ها که سالیان طولانی، نفت خام ایران را مصرف می‌کردند، برای تنظیم سیستم پالایشی خود به منظور مصرف گریدها و ترکیبات متفاوت نفت خام، هزینه می‌پردازند و لذا برای بازگشت به مصرف نفت خام ایران در انتظارند. لذا بازگشت ایران به بازار جهانی، جنبه یک تولید کننده تازه وارد را ندارد. ایران بیش از یک قرن در بازار جهانی نفت، حضوری موثر داشته است.
برکشلی تأکید کرد: البته شرایط کنونی بازار جهانی نفت، بر روی معادلات عرضه نفت ایران تاثیرگذار خواهد بود. بازار جهانی نفت در سه ماهه آخر ۲۰۱۹، برای اولین بار در تاریخ عدد ۱۰۰ میلیون بشکه در روز را رد کرد. گزارشات منابع معتبر مانند دبیرخانه سازمان اوپک، آژانس بین المللی انرژی و بانک ها، همگی از افزایش سالیانه ۷۰۰ هزار بشکه الی ۱ میلیون بشکه در روز خبر می‌دادند. برخی از منابع حتی ارقام بالاتر افزایش مصرف را هم گزارش می‌کردند.
وی در خصوص تاثیر متفاوت بیماری کرونا بر بازار نفت نیز گفت: ویروس کوید ۱۹ و همه گیر شدن آن ناگهان معادلات را بر هم زد. این ویروس از مرکز و کانون اصلی مصرف نفت در جهان آغاز شد. چین در ۲۰ سال گذشته، موتور رشد تقاضای جهانی نفت بود و توقف فعالیت های اقتصادی چین، برای بازار جهانی نفت، یک شوک بزرگ بود. موضوع مهم دیگر این بود که کرونا، برخلاف سایر بیماری های همه گیر قبلی مانند سارس، ایبولا، انفولانزای مرغی یا خوکی و امثال آنها که از کشورهای فقیر و کم مصرف نفت شروع می‌شدند، این بار از کشورهای صنعتی و پر مصرف نفتی شروع شدند. کرونا در مدت کوتاهی از چین به کشورهای حوزه آ س آن و سپس به هندوستان، اروپا، امریکا و کشورهای مهم بریکس مانند برزیل، سرایت کرد. کشورهایی که تقریبا چهار پنجم نفت دنیا را مصرف می‌کنند.
برکشلی بلوغ نفت شیل را عامل دیگر تاثیرگذار بر افت قیمت نفت در سال جاری دانست و گفت: در این میان ظهور نفت شیل امریکا هم، فشار مضاعفی بر روی تولید کنندگان نفت خام متعارف وارد کرد. نفت شیل در ۲۰۱۹ هم فشار زیادی بر بازار جهانی وارد کرد و امریکا را از یک کشور واردکننده خالص به یک کشور صادر کننده خالص تبدیل کرد. اما تقاضای پر شتاب نقت، دامنه تحمل و تاب آوری تولید کنندگان نفت خام های متعارف در اوپک و غیر اوپک را بالا نگاه داشته بود. به علاوه همکاری جدی و کم سابقه اوپک و غیراوپک که حالا به عنوان اوپک پلاس شناخته می‌شود، شرایط بازار را در حد معقولی توازن بخشیده.
این کارشناس نفتی با تاکید بر ضعف تقاضا بعنوان عامل اصلی کاهنده قیمت نفت گفت: ظهور نسبتا ناگهانی شیل و همه گیری کرونا، بازار را از ناحیه عرضه و تقاضا، سخت تحت تاثیر قرار داد. اما آنچه که می‌توان آن را بحران نامید، مربوط به طرف تقاضاست. هنوز هم برآوردها از میزان کاهش تقاضا دقیق نیست. دبیر خانه اوپک، رقم ۱۱/۵ میلیون بشکه در روز را تاکید می‌کند. در عین حال، شرایط بازار جهانی نفت شاید قدری بهتر از آن چیزی باشد که فکر می‌کنیم.
سقوط قیمت جهانی نفت، تقریبا یک سوم از تولید نفت شیل امریکا را از چرخه تولید خارج کرد. در عین حال تقریبا نیمی از تولید شیل، برای همیشه متوقف شده است.از طرف دیگر قیمت های پایین نفت هم، انگیزه مصرف را تقویت کرده است.انتظار می‌رود که در سه ماهه آخر ۲۰۲۰، مصرف چین به ۲۰۱۹ باز گردد. قیمت های پایین تقاضای جدید ایجاد کرده و هزینه تولید انرژی های نو، حالا اقتصادی نیست.
به عقیده برکشلی در صورت بازگشت، جمهوری اسلامی ایران به بازار در حد ۱ میلیون بشکه در روز، بازار را تحت فشار قابل ملاحظه ای قرار نمی دهد. البته چنانچه به طور همزمان، ونزویلا هم به بازار جهانی نفت بازگردد، اوپک پلاس لازم است، تصمیمات تازه ای اتخاذ کند. وی همچنین بیان داشت: اوپک پلاس باید ناچارا برای حفظ قیمت در حد ۴۰ دلار در بشکه، کاهش کنونی ۹/۷ میلیون بشکه در روز را تا کاهش ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
سازمان اوپک در طول ۶۰ سال، زندگانی خود تجارب مهم و متعددی از آسیب های جدی به طرف تقاضا و یا طرف عرضه دارد. حالا هم که غیر اوپک با نیروی ۲۷ کشور تولید کننده نفت خام متعارف، در بازار جهانی، حضور یک پارچه دارد، مدیریت بازگشت ایران به بازار می‌توان طی فازها و توالی های مورد توافق، با آرامش و حداقل فشار بر قیمت‌ها تحقق پیدا کند.
برکشلی مشکل اصلی عدم دستیابی ایران به پول نفت در آینده را نظام مالی دانست و گفت: البته نکته مهمی که لازم است بدان توجه شود، مکانیسم های مالی و نحوه پرداخت درآمد نفت و دریافت طلب های گذشته است. در واقع صادرات نفت ایران هرگز به صفر نرسید، اما مسئله نحوه دریافت درآمد حاصل از صادرات نفت هنوز و شاید تا مدت‌ها پس از رفع احتمالی تحریم ها، مشکل آفرین باشد.
پرداخت وجه نفت، نیازمند دسترسی به نظام سوییفت است که ایران در دوره برجام هم با آن مسئله داشت. ایران عضو پیمان FATF نیست. در شرایط کنونی داد و ستدهای مالی تنها از کانال و کریدور پیمان های مالی میسر است که ایران در شبکه آنها حضوری ندارد. در عین حال نظام بانکی ایران هم، با سالها دوری از نظام های مالی بین المللی، نیاز مبرم به بازآموزی و تمرین حضور مالی و پولی بین المللی خواهد داشت.
