فرمان سیاست خارجی آمریکا به کدام سو می‌چرخد؟
دونالد ترامپ و جو بایدن رویکردی کاملا متفاوت در تعامل با کشورهای جهان و سازمان‌های بین‌المللی به نمایش گذشته‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، سیاست خارجی آمریکا که در 4سال گذشته با رویکرد قلدرمآبانه و یک‌سویه دونالد ترامپ هدایت شده، درصورت انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده این کشور، وارد مسیر متفاوتی خواهد شد.
ترامپ وقتی در سال2016 پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شد، وعده داد که آمریکا همواره اولویت نخستش باشد. او به قول خود عمل کرد و با اجرای سیاست‌های یک‌طرفه و تئوری «اول آمریکا» نه‌تنها کشورهای ضعیف، بلکه کشورهای قدرتمند و هم‌پیمانان آمریکا را نیز هدف بلندپروازی‌های خود قرار داد. در مقابل، رقیب ترامپ وعده داده تغییرات اساسی در بسیاری از حوزه‌های سیاست خارجی آمریکا ایجاد کند و با تقویت روابط با متحدان و ایستادگی در برابر دشمنان، دوباره آمریکا را به پشت میز رهبری جهان برگرداند. به نوشته لس‌آنجلس‌تایمز، برگ برنده جو بایدن، تجربه غیرقابل‌انکاری است که از سال‌ها معاونت رئیس‌جمهوری و نماینده سنا بودن اندوخته است. برعکس، سیاست خارجی ترامپ بیشتر بر پایه غریزه و حساب سود و زیان کوتاه‌مدت استوار بوده است.
ترامپ که تا 2هفته دیگر تکلیفش از سوی رأی‌دهندگان آمریکایی مشخص می‌شود، همواره دیگر کشورها را با لحنی تحقیرآمیز خطاب قرار داده است. بایدن اما اصولا در موضع‌گیری‌هایش لحنی دوستانه دارد و بعید است که مانند رقیبش از عنوانی مثل «ویروس چینی» برای کرونا استفاده کند؛ ترکیبی که واکنش منفی بسیاری از مردم چین را به‌دنبال داشت.
بدون تردید عملکرد تهاجمی ترامپ در عرصه سیاست بین‌الملل، به اعتبار آمریکا آسیب رسانده است، اما رقیب او درصورت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری به‌دنبال کاهش اختلاف‌ها و تنش‌های خارجی است. مشاوران بایدن معتقدند بخش زیادی از برنامه‌های او در حوزه سیاست خارجی به‌ویژه در قبال کشورهایی مانند چین، روسیه و ایران باید مبتنی بر اصلاح اشتباهات دولت دونالد ترامپ باشد.
جنگ تجاری با چین
روابط آمریکا و چین به لطف سیاست‌های ترامپ در سال‌های گذشته به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. نامزد جمهوریخواهان معتقد است او نخستین رئیس‌جمهوری است که در دهه‌های گذشته در مقابل پکن ایستاده و کمپین او، بایدن را به‌دلیل چراغ سبزهایی که به چین نشان می‌دهد، سرزنش می‌کند.
رئیس‌جمهور آمریکا، 2سال قبل جنگ تجاری با چین را آغاز کرد و سپس با محکوم کردن چینی‌ها به‌خاطر شیوع کرونا، درهای مذاکره با این کشور را به‌طور کامل بست. او همچنین بارها پکن را به جاسوسی اقتصادی محکوم کرده است.
بایدن اما بحران کرونا در آمریکا را نتیجه سوءمدیریت دولت ترامپ می‌داند و برخلاف رقیبش، تقصیرها را به گردن پکن نمی‌اندازد. بایدن از سوی دیگر ترامپ را محکوم می‌کند که هشدارهای جامعه اطلاعاتی آمریکا درباره دست‌کم گرفتن قدرت چین را نادیده گرفته است. نامزد دمکرات‌ها معتقد است که مدیریت پرهرج و مرج ترامپ، دشمنی با متحدان آمریکا و فاصله گرفتن او از سازمان‌های بین‌المللی، همان چیزی است که چین می‌خواهد. بایدن گفته قصد دارد همه این اشتباه‌ها را با فشار چندجانبه به پکن و احیای روابط با متحدان اصلاح کند.
توافق هسته‌ای ایران
ترامپ 2سال آمریکا را از توافق هسته‌ای با ایران، که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سیاست خارجی دولت باراک اوباما بود، خارج کرد. او وعده داد با وضع تحریم‌های تازه، فشارهای اقتصادی علیه ایران را تشدید کند تا تهران را مجبور به مذاکره و تسلیم شدن در برابر خواسته‌های خود کند؛ وعده‌ای که با وجود تنگناهای اقتصادی که ایران متحمل شده، هرگز عملی نشده است. رئیس‌جمهور آمریکا همچنین تلاش کرد تا دیگر امضاکنندگان برجام را نیز به خروج از این معاهده متقاعد کند که باز هم موفق نشد.
بایدن، خروج ترامپ از برجام را «فاجعه‌بار» خوانده و گفته که درصورت پیروزی در انتخابات، از مسیر دیپلماسی وارد تعامل با ایران می‌شود. او وعده داده که اگر ایران هم به اصول توافق پایبند باشد، دوباره به برجام بازمی‌گردد.
به اعتقاد بایدن، ترور و شهادت سردار قاسم سلیمانی و همراهانش در ژانویه2020 که به دستور ترامپ انجام شد، آمریکا و ایران را در موقعیت رویارویی خطرناکی قرار داد. بایدن بر حضور نرم‌تر نیروهای نظامی کشورش در خاورمیانه و همکاری با متحدان منطقه‌ای تأکید دارد. علاوه بر این، او خواستار پایان حمایت آمریکا از جنگ عربستان سعودی در یمن است.
روابط با روسیه
در فضای سیاسی آمریکا از بعد از جنگ جهانی دوم به این سو، مسکو همیشه مهم‌ترین رقیب واشنگتن بوده است. ترامپ اما برخلاف فضای حاکم، روابط نزدیکی با ولادیمیر پوتین برقرار کرده است. او اعضای ناتو و دیگر متحدان آمریکا را به این علت که زیر بار تقابل با پوتین نمی‌روند، خشمگین کرده است. ترامپ حتی وقتی مقا‌م‌های اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیدند که روسیه در دوره قبلی انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور دخالت داشته، باز هم حاضر به کوتاه آمدن از مواضعش در برابر مسکو نشد.
در مقابل، بایدن مدعی شده که روسیه به رهبری پوتین با تلاش برای تضعیف پیمان ناتو و تجزیه اتحادیه اروپا، اصول دمکراسی غرب را تهدید می‌کند. او همچنین هشدار داده که چین، روسیه و دیگر کشورهایی که قصد دخالت در انتخابات امسال را داشته باشند، با واکنش‌های جدی روبه‌رو می‌شوند. یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی نامزد دمکرات‌ها درصورت پیروزی در انتخابات، پایان دوره پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای «استارت نو» با روسیه خواهد بود. دوره این توافق، تنها چند هفته پس از آغاز دوره ریاست‌جمهوری بعدی آمریکا به پایان می‌رسد. بایدن متعهد شده درصورت پیروزی در انتخابات، این پیمان را تمدید کند. دمکرات‌ها امیدوارند که تمدید این پیمان به فرصتی برای مذاکره با مسکو بر سر کنترل فعالیت‌های تسلیحاتی تبدیل شود.
تنش با کره‌شمالی
شاید پرهیاهوترین حرکت ترامپ در حوزه سیاست خارجی، دیدار با رهبر کره‌شمالی باشد؛ او 3بار در سال‌های 2018 و 2019 با کیم جونگ اون، دیدار کرد، اما تلاش‌ها برای توقف برنامه هسته‌ای این کشور تاکنون بی‌نتیجه بوده است.
بایدن، اهرم‌های فشار ترامپ در برابر کره‌شمالی را کافی نمی‌داند و گفته است که تنها درصورت رعایت پیش‌شرط‌های خاص با رهبر این کشور دیدار می‌کند. به‌نظر می‌رسد بایدن نیز مانند اوباما، به یارگیری علیه کره‌شمالی، تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها و تقویت انزوای این کشور تمایل دارد؛ انزوایی که ترامپ به کمرنگ‌کردنش کمک کرد. مشاوران بایدن تأکید دارند که کره‌شمالی همچنان به‌عنوان یک دشمن سرسخت و خطر بالقوه برای امنیت آمریکا باقی خواهد ماند.
میانجیگری برای اسرائیل
ترامپ مانند روسای جمهور قبل از خود به‌دنبال دستیابی به صلح میان اسرائیل و فلسطین بوده است، اما این هدف همچنان دور از دسترس است. او در سال2018 به نشانه حمایت از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، سفارت آمریکا را به قدس منتقل کرد و سال بعد، حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت. رژیم صهیونیستی این بخش از خاک سوریه را بعد از جنگ 6روزه با اعراب در سال۱۹۶۷ اشغال کرد. سازمان ملل بلندی‌های جولان را بخشی از خاک سوریه می‌داند.
حدود یک‌ماه پیش، ترامپ، میانجی آشتی رژیم صهیونیستی با امارات و بحرین شد تا این دو کشور عربی روابط دیپلماتیک خود را با تل‌آویو برقرار کنند. نامزد دمکرات‌ها از میانجیگری آمریکا استقبال کرده و گفته که درصورت برنده شدن در انتخابات از این توافق‌ها برای حل بحران‌های منطقه خاورمیانه بهره می‌برد.
نتانیاهو، میانه چندانی با اوباما نداشت، اما به‌نظرمی‌رسد در سال‌های گذشته رابطه خوبی با بایدن برقرار کرده است؛ به همین دلیل ناظران سیاسی بعید می‌دانند که درصورت رأی آوردن نماینده دمکرات‌ها، جهان شاهد تنش‌هایی مانند آنچه بین نتانیاهو و اوباما اتفاق افتاد، باشد. در عین حال، بایدن اعلام کرده که به حمایت از دولت فلسطین ادامه می‌دهد، اما قصد ندارد سفارت آمریکا را به تل‌آویو برگرداند.
رویکرد در برابر عربستان
جو بایدن همچنین قصد ندارد مانند ترامپ در مقابل عربستان سعودی زانو بزند. سیاستی که رئیس‌جمهور آمریکا طی سال‌های اخیر در قبال سعودی‌ها در پیش گرفت، نه مورد قبول نمایندگان دمکرات بود و نه همتایان جمهوریخواه‌شان. آنها معتقد بودند رئیس‌جمهور باید محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان را در برابر مرگ جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار و همچنین کشتار شهروندان یمن مسئول بداند.
تحریم‌های آمریکای لاتین
تغییر رژیم یکی از نقشه‌های مهمی بود که ترامپ برای آمریکای لاتین کشیده بود. او با وضع تحریم‌های سیاسی و اقتصادی سعی کرد نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا و حزب کمونیست کوبا را تحت فشار بگذارد. اوباما هم درباره ونزوئلا همین سیاست را در پیش گرفته بود، اما در مورد کوبا با پایان دادن به حدود یک قرن جنگ سرد میان 2کشور، روابط دیپلماتیک میان واشنگتن و هاوانا را دوباره برقرار کرد. بایدن گفته که برخلاف ترامپ، سیاست‌های دوستانه رئیس‌جمهور پیشین آمریکا را در قبال کوبا در پیش خواهد گرفت. در مورد بقیه کشورهای آمریکای لاتین، ترامپ یک اولویت داشته است؛ اجبار کشورهای آمریکای مرکزی به همکاری با او برای جلوگیری از ورود پناهجویان و مهاجران به کشورش. این کشورها نیز به‌دنبال تهدید قطع کمک‌های آمریکا و وضع تعرفه‌های سنگین، تن به خواسته رئیس‌جمهور این کشور داده‌اند. بایدن که در زمان اوباما مسئول سیاست خارجی آمریکا در قبال کشورهای آمریکای مرکزی بود، برنامه‌ای با عنوان «رونق» با هدف گسترش عدالت و امنیت در این کشورها اجرا می‌کرد تا شهروندان آنها مجبور به ترک کشورشان نشوند. به‌نظر می‌رسد اگر او رئیس‌جمهور بعدی آمریکا باشد، همان سیاست را دنبال کند.
