چرخش ۱۸۰درجه‌ای ترامپ
سیاست اقتصادی و سیاست خارجی ایالات‌متحده همیشه با هم گره خورده است. اما آنچه به‌طور سنتی همزیستی محتاطانه و البته پنهانی خوانده و در زرورق سخنان شکوهمندی همچون ترویج «ثبات جهانی» و «حقوق بشر» پیچیده می‌شد، آشکارا و بدون هیچ عذری در دوران ترامپ با هم یکی شده است.
این وعده‌ای بود که بارها به آن عمل کرد. از بستن تعرفه بر صدها میلیارد دلار کالاهای واردات چینی گرفته تا محدود کردن قدرت جهانی غول هوآوی، متهم کردن چین به دستکاری در پول خود و واداشتن ByteDance چینی به شراکت با شرکت‌های آمریکایی برای حفظ و تداوم فعالیت تیک‌تاک در آمریکا. سیاست دولت ترامپ در قبال چین همواره این گونه بوده که از رنج و فشار اقتصادی به‌عنوان چماق علیه پکن استفاده کرده تا فضایی برای مانور قدرت به ایالات‌متحده بدهد. به نظر می‌رسد حقوق بشر تنها به میزان اندکی در این رویکرد معاملاتی نقش داشته است. اما در روزهای منتهی به انتخابات ۲۰۲۰، این مسائل در نقطه ثقل قرار گرفته‌اند.
بند انداختن به پای تجارت با حربه حقوق بشر
نگرش عمومی مردم آمریکا نسبت به چین در دوران ترامپ به‌طور قابل توجهی تغییر کرده و چه بسا بتوان گفت «بسیار تیره و تار» شده است. یک نظرسنجی اخیر توسط مرکز تحقیقات «پیو» نشان داد ۷۳ درصد از بزرگسالان آمریکایی نگاه نامطلوبی به چین دارند و این منفی‌ترین دیدگاه در ۱۵ سال گذشته است که به‌طور خیره‌کننده‌ای ۲۶ درصد بالاتر از سال ۲۰۱۸ قرار دارد. پیو دریافت که از ماه مارس به این سو، یعنی زمانی که قرنطینه سراسری کرونا کشور را درگیر کرد و شدیدترین رکود چند ماه اخیر را به بار آورد، نظرات منفی نسبت به چین ۷ درصد افزایش یافت. همان نظرسنجی نشان داد اکثریت آمریکایی‌ها- نزدیک به سه‌چهارم- ترویج حقوق بشر در چین را به روابط اقتصادی دو کشور ترجیح می‌دادند. این ترجیح در میان دموکرات‌ها و کسانی که مایل به دموکرات‌ها بودند بسیار قوی‌تر بود.
«شکری- اودانل- صبغه» در گزارش خود همچنین نوشتند اوایل ماه جاری، آژانس گمرک و مرزبانی ایالات‌متحده (CBP) دستوراتی دال بر ممنوع کردن واردات برخی کالاها از منطقه سین کیانگ صادر کرد. آنها دلیل خود را کار اجباری از سوی مسلمانان اویغور اعلام کردند. در ماه آگوست، سازمان ملل متحد اعلام کرد گزارش‌های موثقی دریافت کرده که نشان می‌دهد بیش از یک میلیون اویغور از سوی دولت چین در اردوگاه‌های عظیم کار اجباری محبوس‌اند. پکن این اردوگاه‌ها را «اردوگاه‌های بازپروری» توصیف می‌کند که آموزش‌های حرفه‌ای به اعضا ارائه می‌دهد. دستورات آژانس مذکور از فهرست سیاه اولیه شرکت‌های چینی تبعیت می‌کند که مظنون به استفاده از کار اجباری هستند؛ این بخشی از فعالیت‌های گسترده‌ای است که باعث شده اقدامات حقوق بشری در صدر تقابل‌های دولت ترامپ با چین در سال جاری قرار بگیرد. در ۹ جولای، آمریکا تحریم‌هایی علیه «چن کوانگ یو»، یکی از اعضای دفتر سیاسی قدرتمند چین (پولیتبورو) و سه مقام ارشد دیگر وضع کرد و آنها را به سوء استفاده گسترده حقوق بشری از اویغورها محکوم کرد.
در اواخر همان ماه، مقام‌های بیشتری در کنار «گروه تولید و ساخت سین کیانگ» (XPCC) به دلیل سوء استفاده‌های گسترده حقوق بشری در سین کیانگ در لیست سیاه وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفتند. این گروه که «bingtuan» نام دارد اداره شرکت‌های وسیع کشاورزی در سراسر سین کیانگ را به دست داشته و از سوی وزارت خزانه‌داری به‌عنوان سازمانی شبه نظامی توصیف شده که مطیع حزب کمونیست چین است. دولت ترامپ تابستان جاری وضعیت اقتصادی ترجیحی هنگ‌کنگ را لغو کرد و مقام‌هایی از این دولت-شهر را در کنار مقام‌هایی در سرزمین اصلی مورد تحریم و در لیست سیاه قرار داد. دلیل آن هم تصویب قانون امنیتی جدید در هنگ‌کنگ بود که تهدیدی بر آزادی‌های مدنی و وضعیت نیمه خودمختار این دولت‌شهر تلقی می‌شد. ایالات‌متحده همچنین دستور داد کنسولگری چین در هوستون بسته شود. پکن هم با تعطیلی کنسولگری آمریکا در چنگدو در جنوب غربی چین تلافی کرد.
در مجموع، این اقدامات باعث تشدید رویکرد خصمانه ترامپ نسبت به چین در روزهای منتهی به انتخابات ۳ نوامبر شده است و همزمان تلاش دارد رقیب دموکرات خود «جو بایدن» را رقیبی نشان دهد که در سیاست خارجی به ویژه در مساله چین بسیار ضعیف عمل می‌کند. ترامپ گفت اگر بایدن پیروز انتخابات شود، «چین مالک ایالات‌متحده خواهد شد». اما به گفته جان بولتون، مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، تمرکز رئیس‌جمهور آمریکا بر ترویج حقوق بشر از طریق مجازات‌های اقتصادی نمایانگر یک چرخش است. بولتون در خاطرات جدید خود که به‌تازگی منتشر شده است نوشت رئیس‌جمهور نسبت به سرنوشت اویغورها بی‌توجه و بی‌علاقه بود و ترجیح می‌داد یک خط نرم را دنبال کند چرا که سعی می‌کرد بر سر جنگ تجاری با چین به توافقی با همتای چینی خود دست یافته و واردات کالاهای آمریکایی به چین را افزایش دهد تا به این ترتیب بتواند رأی مردم را افزایش داده و آنها را نسبت به خود راغب‌تر سازد.
گزارشگران الجزیره همچنین نوشتند در کتاب «اتاقی که در آن رخ داد»، بولتون از دیدار میان ترامپ و «شی» در ژاپن در اواخر ماه ژوئن نوشت که طی آن دیدار «ترامپ بر اهمیت کشاورزان و افزایش خرید سویا و گندم از سوی چین در نتیجه انتخابات» تاکید کرد. بولتون نوشت که طی این دیدار، ترامپ به شی گفت ساخت اردوگاه‌ها برای ایغورها «دقیقا کار درستی است» و از شی خواست کار خود را ادامه دهد. به نظر می‌رسد اکنون ترامپ دیدگاه خود در زمینه تجارت را به حقوق بشر آمیخته است. او می‌خواهد بایدن را در این زمینه پشت سر بگذارد. این در حالی است که بایدن هم دست کمی از ترامپ ندارد و در یکی از سخنانش رئیس‌جمهور چین را «اوباش» نامید. طی مناظرات دموکرات‌ها در ماه فوریه، بایدن گفت که به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور زمان زیادی را با «شی» نسبت به دیگر رهبران دنیا سپری کرده تا جایی‌که در صورت انتخاب، به ماهیت درونی این مرد پی برده است. او در مناظره گفت: «او آدمی است که یک رگه کوچک دموکراتیک هم در وجودش نیست. این آدم یک اوباش است.» (دنیای‌اقتصاد در گزارشی با عنوان «ترس چینی‌ها از بایدن» که در تاریخ ۳ مهرماه ۱۳۹۹ منتشر شد به تفصیل به این مساله پرداخته است).
نزاع ترامپ با چین از همان مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۶ کلید خورد و مورد توجه رای‌دهندگان قرار گرفت. او حتی پیش از اینکه وارد کاخ سفید شود، از قصد خود مبنی بر برخی تغییرات اساسی سخن گفت. اولین گام او به محض ورود به کاخ سفید شکستن یکی از سنت‌های ۴۰ ساله در سیاست خارجی آمریکا بود. او اولین رئیس‌جمهور در تاریخ چهار دهه اخیر این کشور بود که به تماس تلفنی تبریک‌آمیز رئیس‌جمهور تایوان پاسخ داد. براساس سیاست «یک چین» که ایالات‌متحده از سال ۱۹۷۹ آن را پذیرفته است، پکن، تایوان را بخشی از سرزمین چین می‌داند. پس از ریاست‌جمهوری و استقرار در کاخ سفید، ترامپ جنگ تجاری را «خوب» اعلام کرد و شروع آن هم با چین بود که تعرفه‌هایی بر کالاهای چینی بست و چین هم متقابلا دست به بستن تعرفه‌ها بر برخی کالاهای آمریکایی زد. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری، ترامپ بر نگاه ضد چینی خود افزوده است.
در ماه اوت، ایالات‌متحده فروش جنگنده‌های F-۱۶ به تایوان را تایید کرد. این کار باعث خشم پکن شد. ترامپ همچنین فرمانی اجرایی را امضا کرد که هرگونه معامله با مالکان چینی اپلیکیشن‌های محبوب تیک‌تاک و وی‌چت را منع می‌کرد. با این حال، بایدن هم سیاست‌های خاصی را هنوز تعیین نکرده هرچند فعلا رویکردی خصمانه دارد اما تحلیلگران بر این باورند که «انتظار می‌رود او پکن را بر سر مسائل حقوق بشری، نقض مالکیت فکری، هنگ‌کنگ، تایوان و مناقشات حل نشده تجاری، پاسخگو سازد». «یو جی»، تحلیلگر در موسسه سلطنتی امور بین‌الملل در لندن می‌گوید، پکن هنوز تصمیم نگرفته است که کدام نامزد مطلوب‌تر است اما احتمالا یک رویکرد و یک رئیس‌جمهور قابل پیش‌بینی‌تر مانند بایدن را در کاخ سفید ترجیح می‌دهد.
