آتش تعارض منافع در میانکاله
پیش از این نام میانکاله با خبر مرگ مشکوک هزاران پرنده همراه بود، پرندگانی که تنها انتشار عدد دقیق آن از سوی سازمان محیط‌زیست مدت‌ها زمان برد و علت و چگونگی تلف شدن چنین حجم گسترده‌ای از پرندگان پس از ورود گسترده رسانه‌ها ممکن شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، همان زمان که به گفته رییس سازمان محیط‌زیست حدود ۴۰ هزار پرنده در میانکاله بر اثر سم بوتولیسم تلف شدند، منابع محلی از احتمال عمدی بودن مرگ هزاران پرنده مهاجر خبر می‌دادند. پس از انتشار ده‌ها خبر در این مورد، هرگز دقیقا مشخص نشد که سرنوشت این ادعاها چه شد. گرچه این خبر نیز مانند بسیاری دیگر از خبرها از سوی سازمان محیط‌زیست تکذیب شد، اما پس از مرداد سال جاری و با وقوع آتش‌سوزی‌های سریالی و عیان شدن عمدی بودن آنها، تعارض منافع میان برخی از بهره‌برداران در این منطقه جسته و گریخته به گوش رسید. گرچه گسترده‌ترین آتش‌سوزی در میانکاله در ۲۹ مرداد ماه گذشته خاموش شد، با این حال منابع محلی هفته گذشته دوباره خبر سوختن مناطقی محدود از این تالاب ثبت جهانی را گزارش کردند.
طبق این گزارش، سه‌شنبه ۲۵ شهریور ماه بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله دچار حریق شد که این حریق با تلاش ماموران پناهگاه حیات‌وحش میانکاله، نیروی آتش‌نشانی بندر امیرآباد و جمعی از دامداران میانکاله مهار شد. به گزارش روابط‌عمومی اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، این آتش‌سوزی در ساعت ۱۳ در منطقه ترکمن قبر مرتع قلعه پلنگان پناهگاه حیات‌وحش میانکاله رخ داد و پس از سه ساعت تلاش مهار شد و در این آتش‌سوزی، حدود ۴ و نیم هکتار سوختند. ۸۰ درصد از این اراضی درختان انار داشتند و ۲۰ درصد مابقی سازیل و تمشک بودند که سوختند و تلف شدند.
این در حالی است که از ابتدای سال جاری، مسوولان منطقه بارها اعلام کرده‌اند که آتش‌سوزی در میانکاله عمدی است و با جدیت درصدد دستگیری عاملان وقوع حریق هستند، حالا پس از وقوع پس‌لرزه‌های این آتش‌سوزی سریالی، این پرسش همچنان بی‌پاسخ است که چه ارتباطی میان زمین‌خواری گسترده در حوالی منطقه حفاظت شده میانکاله، تلف شدن هزاران پرنده در این تالاب و آتش‌سوزی‌های عمدی سال جاری وجود دارد؟ آیا ساکنان این منطقه یا بهره‌برداران در تعارض منافع شدید با سازمان محیط‌زیست قرار دارند و این اقدامات به شکلی «انتقام‌گیری» از طبیعت است؟
سه خرداد امسال میانکاله سوخت. پس از این آتش‌سوزی، رضا احمدی، رییس اداره حفاظت محیط‌زیست بهشهر آغاز آتش‌سوزی‌های سریالی در تالاب میانکاله را «مشکوک» خوانده و گفته بود که از ابتدای سال ۱۳۹۹ در پناهگاه حیات‌وحش میانکاله دو آتش‌سوزی مشکوک گزارش شده است. با این حال آتش‌سوزی در منطقه استاد باقر میانکاله در سوم خرداد ابعاد گسترده‌تری داشت تا جایی که رییس اداره محیط‌زیست بهشهر از تلاش نهادهای قضایی برای پیگیری متخلفان آتش‌سوزی‌ها خبر داد. آتش‌سوزی‌های سریالی در میانکاله از ابتدای سال ۹۹ تا اواخر مرداد ماه، هشت بار دیگر این تالاب بین‌المللی را سوزاند، آتش‌سوزی‌هایی که ردی از عمد در تمام آنها پیدا بود.
پس از این هشت آتش‌سوزی مقطعی، میانکاله در آخرین روزهای مرداد سال ۹۹ با وسعت بسیار بالایی سوخت. به نقل از برنا، علی‌اکبر یداللهی، معاون فنی اداره کل محیط‌زیست مازندران ۲۹ مرداد از سوختن ۳۴۰ هکتار از اراضی میانکاله خبر داده و گفته بود که در این آتش‌سوزی، ۶۰ درصد از اراضی که طعمه حریق شدند، دارای درخت انار بودند که تمامی این درخت‌های انار سوخته و نابود شده‌اند. علاوه بر این، در آتش‌سوزی گسترده ۲۷ مرداد ماه، ۴۰ درصد از پوشش گیاهی سازیل، تمشک و گز نیز سوختند. معاون فنی اداره کل محیط‌زیست مازندران در این گفت‌وگو اشاره کرده بود که آتش‌سوزی از ۲ بامداد و در ۳۵ کیلومتری حدفاصل پاسگاه مرکزی به طرف محیط‌بانی میان قلعه رخ داده بود. پس از گذشت حدود ۳ ساعت اداره محیط‌زیست از وقوع آتش‌سوزی باخبر شده بود اما با توجه به اینکه در این منطقه ثبت جهانی، حتی یک لودر هم برای مقابله با آتش‌سوزی وجود ندارد، مقابله با آتش و اطفای آن با دشواری‌های فراوانی همراه بود. یداللهی گفته بود: «در مواقعی که آتش‌سوزی رخ می‌دهد ما لودر را از مجموعه‌های دیگر قرض می‌گیریم تا بتوانیم آتش‌بر احداث کنیم. در حادثه اخیر ما از راهداری بهشهر لودر قرض گرفتیم که این دستگاه با سرعت ۳۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند و تا به محل آتش‌سوزی برسد، کار از کار گذشته است.» نبود امکانات و تجهیزات کافی برای اطفای حریق داستان مشترک تمام آتش‌سوزی‌های بهار و تابستان امسال بود، با وجود این، آنچه آتش‌سوزی‌های میانکاله را از سایر آتش‌سوزی‌ها مجاز می‌کرد، وقوع آتش‌های سریالی با دخالت عمدی افراد ساکن در منطقه بود. دخالتی که منجر شد تا تالاب میانکاله از ابتدای سال ۹۹، به‌طور میانگین هر ۱۶ روز یک‌بار آتش بگیرد.
دو روز پس از شروع آتش‌سوزی نهم در میانکاله، حر منصوری از دید‌بان میانکاله به همشهری از کشت مواد مخدر (ماری‌جوانا) در میانکاله خبر داد و آتش‌سوزی گسترده مرداد ماه را به این امر مرتبط دانست. بر اساس آنچه حر منصوری به همشهری گفته، شیوه کشت موادمخدر در میانکاله بدین صورت است که فرد بخشی را به کاشت گیاه مخدر ماری‌جوانا در این منطقه اختصاص می‌دهد و نهال‌های کوچک‌تر این گیاه مخدر را نیز زیر بطری آب پنهان می‌کند تا کشتزارهای ماری‌جوانا را از دیده‌ها پنهان کند. به گفته دید‌بان میانکاله، فرد متخلف پس از مدتی برای برداشت گیاه مخدر به میانکاله بازمی‌گردد چون این اقدام غیرقانونی سود زیادی برای او دارد. به گفته حر منصوری، نیروی انتظامی و یگان حفاظت محیط‌زیست طی گشت‌های خود البته درختچه‌های مخدر ماری‌جوانا را در میانکاله از بین می‌برند ولی تاکنون نتوانسته‌اند عاملان کشت ماری‌جوانا در میانکاله را دستگیر کنند. دید‌بان میانکاله مطرح کرده بود که وقتی فرد کشت‌کننده مخدر ماری‌جوانا در بخش‌هایی از میانکاله با بوته‌های از بین رفته توسط نیروی انتظامی و یگان حفاظت محیط‌زیست مواجه شد، تصمیم گرفت انتقام خود را از میانکاله با آتش‌افروزی در این منطقه بگیرد. تضاد منافع بهره‌برداران با محیط‌زیست و یگان حفاظت دلیل اصلی آتش‌سوزی‌های میانکاله عنوان شده است. به گفته حر منصوری به همشهری، کاشت درختچه‌ها در سال‌های اخیر نیز به دلیل وسعت یافتن سطح خشک میانکاله و کاهش تراز آب دریای خزر افزایش چشمگیری داشته است.
با این حال خبر کشت ماری‌جوانا و تعارض منافع این فرد با محیط‌زیست در ۵ شهریور توسط رییس اداره حفاظت محیط‌زیست به شکل مبهمی تکذیب شد. رضا احمدی به برنا گفته بود که آتش‌سوزی آخر که در میانکاله رقم خورد ارتباطی با کشت ماری‌جوانا در این منطقه ندارد اما در سال گذشته شاهد چنین اتفاقی بودیم. در بررسی کاملی که از منطقه به عمل آمد هیچ نشانه‌ای از ماری‌جوانا رصد نشد. با این حال احمدی تاکید کرده بود که در این منطقه و در زمین‌های صد متری، برخی متخلفان اقدام به کشت ماده مخدر کرده‌اند، گرچه به گفته او چنین کشتی در سال ۹۹ رویت نشده است، اما در سال ۹۸ و با همکاری نیروهای انتظامی چند مزرعه کوچک ماری‌جوانا در میانکاله معدوم شده‌اند.
علاوه بر این، رییس اداره حفاظت محیط زیست بهشهر با اشاره به از بین رفتن برخی گونه‌های جانوری در آتش‌سوزی اخیر میانکاله اذعان کرده بود: «در این آتش‌سوزی خزندگان زیادی از بین رفتند. لاک‌پشت و برخی گونه‌های مار بیشترین فراوانی را در این میان داشتند اما از تعداد تلفات این دو گونه آماری در دست نیست. این حیوانات به قدری از بین رفته بودند که نوع دقیق آنها نیز قابل شناسایی نبود.»
معضل حل نشده به نام تعارض منافع
پس از اطفای آتش‌سوزی نهم در میانکاله، ۱۶ شهریور، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در سفری یک‌روزه به مازندران و بازدید از پناهگاه حیات وحش میانکاله از ایجاد پایگاه اطفای حریق در این پناهگاه خبر داد. کیومرث کلانتری در این سفر که به منظور بررسی راهکارهای پیشگیری از حریق در تالاب میانکاله در استانداری مازندران برگزار شده بود، از ایجاد دو پایگاه اطفای حریق در مرکز استان و پناهگاه حیات‌وحش میانکاله خبر داد و قرار شد تا دو دستگاه لودر برای اطفای حریق به پناهگاه حیات‌وحش این منطقه اختصاص یابد. علاوه بر این، مقرر شد جهت پیشگیری از تلفات پرندگان در میانکاله، شرکت آب منطقه‌ای استان بخشی از آب سد گلورد را به تالاب میانکاله اختصاص دهد. آنچه در این سفر یک‌روزه مورد توجه قرار نگرفت، تلاش برای حل تعارض منافع میان بهره‌برداران و سازمان محیط‌زیست بود، مساله‌ای که شعله تمام آتش‌سوزی‌ها و آسیب‌ها به محیط‌زیست از آن نشات گرفته بودند. گرچه کلانتری در این سفر با پیشنهاد طرح گردشگری میانکاله نامی از مشارکت مردم برد، اما مشخص نشد که برای حل تعارضات میان مردم و محیط‌زیست، دقیقا چه چاره‌اندیشی صورت گرفته است.
یکی از اشکال تعارض منافع در میانکاله که پیش از این مثل مرگ پرندگان در میانکاله قویا از سوی سازمان محیط‌زیست رد شده بود، ماجرای زمین‌خواری گسترده در اراضی ملی در منطقه میانکاله بود. گزارش خبرگزاری مهر نشان می‌داد که اراضی تالابی قره‌تپه در شهرستان‌های کردکوی و بندرترکمن مورد تعرض زمین‌خواران قرار گرفته و حداقل برای ۸ نفر در این مناطق پرونده تخلف تشکیل شده بود. این گزارش نشان می‌داد که در منابع رسمی، مساحت پناهگاه حیات‌وحش میانکاله ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار عنوان شده است، در حالی که این منطقه مرز ندارد و علاوه بر آن در سال‌های اخیر حدود ۲ هزار از مساحت آن کم شده است. هر چند که سازمان محیط‌زیست جز انتشار تکذیبیه تلاشی برای روشن کردن ابهامات زمین‌خواری گسترده در این منطقه نکرد، اما حتی در آتش‌سوزی‌های سریالی امسال در میانکاله، شایعاتی مبنی بر تلاش برای خشک کردن میانکاله و توسعه بندر امیرآباد شنیده می‌شد، شایعاتی که با توجه به بکر بودن این منطقه چندان دور از ذهن نیست. گفتنی است که در حاشیه دریای خزر، هیچ منطقه‌ای مثل میانکاله از ساخت‌و‌ساز و تخریب گسترده ساحل در امان نمانده است و حالا عرصه میانکاله همچون صفحه خالی می‌تواند طعمه‌ای مناسب برای زمین‌خواران باشد.
