کیفیت زندگی در تهران چطور است؟
شهر چقدر در کیفیت زندگی شهروندان نقش دارد؟ چه معیارهایی باعث انتخاب شهروندان برای سکونت در یک شهر می‌شود؟ آن‌طور که در تعاریف دانش جغرافیای شهری آمده امروزه کیفیت زندگی شامل دو بعد عینی و ذهنی می‌شود، ابعاد ذهنی، به ادراک شخص از کیفیت زندگی خود و اطرافیانش توجه دارد که مفهومی کیفی و نسبی است؛ اما ابعاد عینی، قابل مشاهده و اندازه‌گیری است و مفهومی کمی دارند.
مطابق تازه‌ترین ارزیابی وبسایت «نامبئو» که در خرداد امسال منتشر شده و بر اساس پایه محاسبه میانگین شاخص‌های آلودگی هوا، قیمت مسکن، ترافیک، هزینه زندگی، امکانات بهداشتی، قدرت خرید و اوضاع جوی انجام می‌شود تهران با میانگین شاخص 49/78 رتبه 244 را از بین 245 شهر کسب کرده است.
سایت نامبئو یکی از معتبرترین منابع برای دست یافتن به اطلاعاتی در رابطه با سفر یا مهاجرت است. منبعی که بر اساس شاخص‌های متفاوت، کیفیت زندگی در شهرها را در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد. با استفاده از دادههای این منبع می‌توان اطلاعات مربوط به هزینه زندگی در شهرهای مختلف جهان را هم به دست آورد و با شهرهای مختلف مقایسه کرد. در حال حاضر اطلاعات مربوط به 9535 شهر مختلف جهان در این پایگاه وجود دارد. اطلاعات این شهرها شامل هزینه سکونت، رفتوآمد، هزینه‌های حتی جزئی یک زندگی معمولی و معیارهای کیفی زندگی همچون ترافیک، آلودگی هوا، نرخ سلامت و جرم را بین شهرها و کشورهای مختلف است. در این پایگاه حتی امکان گفت‌وگوی آنلاین با ساکنان شهر مورد نظر هم وجود دارد و امکان راستی‌آزمایی دادههای منتشر شده در این پایگاه را وجود دارد.
شاخص مسکن
سال‌هاست که مسکن دغدغه جامعه ایرانی است. در این میان راهکارهای دولت‌های مختلف هم راه به جایی نبرده است و وضعیت مسکن را آشفته‌تر از گذشته کرده است. از ناکارآمدی سیاست‌های دولت‌ها در حل این معضل همین بس که از وعده ساخت خانه به شهروندان به اعطای وام ودیعه به آنها رسیده است. انبوه‌سازی هم در این میان جز تجربه کوتاه مسکن مهر راکد مانده تا حالا تهران به‌عنوان پنجمین شهر گران دنیا در شاخص مسکن باشد. به این مفهوم که تهیه مسکن در تهران بسیار سخت‌تر از تهیه مسکن در شهرهای اروپایی است. این شاخص را پایگاه نامبئو بر اساس میزان درآمد خانوار به دست آورده است.
این وضعیت در دیگر شهرهای ایران هم چندان مطلوب نیست. براساس دادههای آماری «نامبئو» که برمبنای دادههای صندوق بین‌المللی پول تهیه شده و وضعیت قدرت خرید مسکن توسط خانوار‌ها را در 106 کشور و 458 شهر بزرگ جهان موردبررسی قرار داده ایران در بین 106 کشور جهان از لحاظ دسترسی خانوار به مسکن یا نسبت قیمت مسکن به درآمد خانوار در رتبه هفتم جهان است و قیمت مسکن معادل 30 سال درآمد خانوار است. همچنین شهر تهران نیز در بین 458 شهر، رتبه پنجم جهان را دارد که خانوار با درآمد فعلی برای صاحب خانه شدن باید 40 سال صبر کند. این 30 سال و 40 سال برای خانه‌دار شدن در حالی است که در برخی کشور‌ها و شهرهای مورد اشاره در این گزارش، زمان خانه‌دار شدن خانوار‌ها بین دو تا چهار سال است. شش کشور پیش از ایران در این فهرست سوریه، هنگ‌کنگ، کامبوج، کنیا، سریلانکا و فیلیپین هستند و سه کشور بعد از ایران هم در 10 کشور نخست این فهرست چین، تایوان و نپال هستند.
شاخص قدرت خرید
برای تعیین شاخص قدرت خرید که بر اساس اطلاعات ماه جاری میلادی در این وبسایت به‌روز شده معیارهای مختلفی در نظر گرفته شده‌است. از قیمت غذاخوردن در یک رستوران معمولی برای یک وعده و به اندازه دو نفر گرفته تا هزینه‌های خوراک معمول در سوپرمارکت‌ها همچون شیر، تخم‌مرغ و ... هزینه‌های مربوط به رفتوآمد از طریق ناوگان حمل‌ونقل عمومی و دیگر معیارهایی همچون هزینه باشگاه‌های ورزشی، مهدهای‌کودک و البته پوشاک.
هرچند آخرین تاریخ به‌روزشدن این اطلاعات سپتامبر 2020 است، اما نبود ثبات قیمت ارز در چند روز اخیر برخی از این قیمت‌ها را نادرست جلوه می‌دهد. به‌عنوان‌مثال قیمت یک لیتر شیر در حالی یک دلار قید شده است که بر اساس قیمت روز دلار در ایران معادل 25 هزار تومان می‌شود درحالی‌که قیمت شیر در بالاترین حالت حدود 8000 تومان است. در مقابل در بخش متوسط حقوق خالص ماهانه رقم هفت‌میلیون و 750 هزار تومان (310 دلار) قید شده که با توجه به معیشت کنونی رقمی بالاتر از واقعیت به نظر می‌رسد. با همه این اوصاف تهران با بررسی همه این موارد در شاخص قدرت خرید جایگاه بسیار پایینی دارد.
مراقبت‌های بهداشتی
دیگر شاخص بررسی‌شده در رابطه با مراقبت‌های بهداشتی در تهران است. شاخصی که این پایگاه آن را متوسط خوانده است. برای به‌دست‌آوردن چنین نتیجه‌ای معیارهای مختلفی بررسی شده است. «مهارت و شایستگی کادر پزشکی» که با 59.02 از 100 و «سرعت در تکمیل معاینه و گزارش‌ها» با 54.13 از 100 متوسط قید شده است و «تجهیزات برای تشخیص و درمان» با 63.89 از 100 در این گزارش بالا توصیف شده است. معیارهای دیگری هم برای به‌دست‌آوردن نتیجه نهایی همچون «دوستی و ادب کادر پزشکی» و «رضایت از پاسخگویی در مراکز درمانی» است که در نهایت این سایت در این شاخص نمره متوسطی به شهر تهران داده است.
300 ساعت ترافیک
سال گذشته محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر گفته بود: «هر شهروند تهرانی در سال ۳۰۰ ساعت خود را در ترافیک از دست می‌دهد.» همین موضوع هم یکی از مولفه‌های سنجش میزان کیفیت زندگی در پایتخت است. برای به‌دست‌آوردن جایگاه تهران در این شاخص هم از مؤلفه‌های بسیاری استفاده‌شده است. به‌عنوان‌مثال در بخشی از این مؤلفه‌ها آماری از اصلی‌ترین وسیله حمل‌ونقل برای رسیدن به محل تحصیل یا کار قیدشده که جالب‌توجه است و نشان می‌دهد بیش از 52 درصد مردم تهران از خودروی شخصی استفاده می‌کنند. سهم مترو از این آمار 7 درصد و اتوبوس 9 درصد است. بررسی مؤلفه‌های دیگر در این شاخص نشان می‌دهد هر شهروند پایتخت به‌صورت میانگین بیش از 52 دقیقه در روز را در ترافیک به سر می‌برد. عددی که جایگاه پایتخت را در وضعیت نامطلوبی در جهان قرار داده است.
شاخص آلودگی هوا
آلودگی هوا هم معضل تازه‌ای برای تهران نیست و تعداد روزهای پاک در سال برای این شهر بسیار محدود است. همین چالش اما یکی از شاخص‌های اصلی برای به دست آوردن میزان کیفیت زندگی در شهر است. روایت آمارهای سایت نامبئو از وضعیت آلودگی هوای تهران هم همین نکته را نشان می‌دهد. درحالی‌که مؤلفه‌هایی نظیر کثیفی و آلودگی محیط، میزان رضایت از مدیریت پسماند، حجم آلودگی صوتی و نوری، آلودگی آب و وضعیت بوستان‌های شهری همگی متوسط قیدشده ، میزان آلودگی هوا از مؤلفه‌هایی است که در این سایت با 14/90 از 100 بسیار بالا نشان می‌دهد. مجموعاً شاخص کیفیت زندگی در رتبه‌بندی این پایگاه عددی بین صفرتا ۲۴۰ است که تا عدد ۸۰ بیانگر کیفیت زندگی پایین، ۸۰ تا ۱۶۰ متوسط و ۱۶۰ تا ۲۴۰ کیفیت بالاست. از مجموع مؤلفه‌های استخراج‌شده در این سایت در مورد شهر تهران عدد 54/47 به‌دست‌آمده که نشان می‌دهد کیفیت زندگی در این شهر نامطلوب است.
