شمارش معکوس تا حادثه انبار نفت

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، در این چندسال اخیر همه کارشناسان به مسئله خطرپذیری این انبارها توجه کردند و همگان به این موضوع دقت کردند که اگر خدایی ناکرده انفجار یا حادثه ای در این انبارها رخ دهد به چه میزان آسیب رسان خواهد بود؛ اما تاکنون به مسئله آسیب رسانی تدریجی این انبارها آنهم برروی سلامت، محیط زیست، درختان و... توجه نشده است. این روزها بار دیگر پرونده انبارهای نفت شهران رسانه ای شده اما از زاویه ای جدید.

 چندی پیش بود که مجید فراهانی رئیس کمیته بودجه شورای شهر در صفحه اینستاگرام خود با انتشار متنی با اشاره به حادثه انفجار بیروت  نوشت: "انبار نفت محله شهران یک‌ بمب هیدروژنی داخل شهر بوده و  بر روی گسل زلزله مشا بنا شده، انبار نفت شهران با مخازنی غول پیکر درست در بطن بافت مسکونی شمال غرب تهران در محله شهران قرار گرفته و هر روز حدود ۳۰۰ تانکر ۳۰ هزار لیتری حمل سوخت از ابر مخازن این انبار نفت بارگیری می‌کنند و سپس از وسط بافت مسکونی و خیابان‌ها و کوچه‌های شهران می‌گذرند و نهایتا وارد بزرگراه می‌شوند. "

وی با ارائه تجربیات و اتفاقات رخ داده پیرامون این انبار در پایان یادآور می شود: "خطر بیخ گوش نه فقط شهرانی‌ها بلکه همه تهرانی هاست اما همه ماجرا این نیست و تردد روزانه ده‌ها تانکر ۳۰ هزار لیتری بنزین از دل بافت مسکونی یک روی سکه است و روی دیگر فاجعه، قرارگرفتن مخازن عظیم انبار نفت بر روی گسلی است که بر اساس آمار سالهاست که آبستن زلزله ای ویرانگر است که با فعالیت گسل مشا تلفات انفجار انبار نفت در شهران بسی بیش از زلزله تهران خواهد بود که فاجعه بیروت نشان داد مطالبه خروج انبارهای مواد شیمیایی از شهرها همچون خروج انبار نفت از شهران امروز نه یک‌مطالبه محلی، بلکه مطالبه ای ملی است."

خیالمان راحت نیست

بعد از اظهارات این عضو شورای شهر رضا کرمی محمدی رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز با بیان اینکه اقدامات خوبی در رابطه با مقاوم سازی انبار نفت شهران انجام شده است، می گوید: انبار نفت شهران یکی از مواردی است که قبل از اینکه تهران گسترش پیدا کند در یک جای امن و با مطالعات کافی و در سال ۱۳۵۳ مکانیابی و ساخته شده بود. آن زمان هیچ مستحدثاتی اطراف آنجا نبوده و شاید برای آن زمان مناسب بود. کما اینکه خیلی جاهای دیگر هم در تهران داریم که قبلا مشکلی نداشتند اما الان در محاصره ساختمان های اداری و تجاری و مسکونی و ...قرار گرفته و به کانون خطر برای شهروندان تبدیل شده‌اند و آنطور که مسئولان امر گزارش دادند مخازن مقاوم سازی و استانداردسازی شده‌اند. در این محل ۱۱ مخزن است که مقرر بوده است تا در اطراف هرکدام دیواری کشیده شود و خاک آن قسمت نفوذ ناپذیر گردد تا امکان سرایت سیال به اطراف و به زمین به حداقل برسد اما اینکه خیالمان راحت شود که هم اکنون و در آینده امکان رخداد هیچ اتفاقی در آنجا نخواهد بود، موضوع درستی نیست.

بعد از آن مهدی داوری - مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران – نیز درباره انبارهای نفتی شهر تهران  توضیحاتی ارائه داد و اظهار کرد: انبارهای نفتی دارای استانداردهای خاص خود هستند که خوشبختانه وزارتخانه نفت هم از آن وزارتخانه هایی است که نظارت دقیقی دارد تا آن جایی که ما بازدید کردیم بسیاری از مسائل رعایت می شود اما به طور دقیق که آیا تمام سیستم های لازم وجود دارد یا نه موضوعی است که خودشان باید توضیح دهند.

پدافند غیرعامل بگوید؛ انبارها خطر دارند یا نه؟!

 با اینکه مسئولان فعلی شهرداری تهران از وضعیت انبارهای نفت ابراز امیدواری می کردند اما رحمت الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت شورای چهارم شهر تهران نظر دیگری را مطرح کرد و خواهان آن شد که  سازمان پدافند غیر عامل کشور به مسئله ایمنی انبار نفت شهران ورود کند و می گوید: انبارهای شهران بر روی بلندی قرار دارد و در صورت بروز هر گونه حادثه و تخریب دیوارها، امکان جاری شدن نفت و مشتقات آن به سمت پایین دست که مناطق مسکونی هستند، وجود دارد و براساس اطلاعات آن زمان، لوله‌های انتقال نفت از زیر مناطق مسکونی و شهری عبور می‌کرده و انتظار می رود مسوولان وزارت نفت توضیح دهند که وضعیت این لوله‌ها چگونه است.

رئیس پیشین کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران با بیان این که در دوره چهارم در خصوص وضعیت انبارهای نفت شهران، با وجود آن که مکاتبات زیادی داشتیم اما به نتیجه نرسیدیم و کسی پاسخگو نبود، ادامه می دهد: مسئله وجود انبارهای نفت شهران یک مسئله پدافندی است و مطالبه ما حالا به عنوان یک شهروند از سازمان پدافند غیر عامل این است که این انبارها را بررسی کنند و در خصوص خطرپذیری یا عدم خطرپذیری این انبارها به مردم یک گزارش دهند.  اگر این انبارها مشکلی ندارد به اطلاع مردم برسانند و این طور نباشد که اجازه دهیم اتفاق رخ دهد و بعد بگوئیم که کسی به حرف‌هایمان گوش نکرد.

وجه دیگری از خطرپذیری انبارهای نفت

پیگیری مخاطرات ایمنی، بهداشتی و سلامتی انبارهای نفت شهران در سه دوره از شورا

 اصرار و انکار در مورد میزان خطرپذیری حریق در انبارهای نفت شهران ترجیح بند سخنان مسئولان بود؛ اما این بار احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران که از دوره سوم به عنوان نماینده مردم در شورای شهر حضور دارد  به وجه دیگری از خطرپذیری انبارهای نفت اشاره می کند و با اشاره به آثار مخرب زیست محیطی وجود این انبارها می گوید: در برخی اخبار دیدم که حادثه احتمالی شهران را با بیروت مقایسه می کنند که در ابتدا لازم است که در مورد مقایسه انفجار احتمالی انبار نفت با حادثه انفجار در بیروت بگویم. اساسا به دلیل نوع مواد و ماهیت و کاربرد متفاوت این دو انبار و به ویژه پیش بینی های ایمنی و امنیتی این مجموعه، نمی‌توان حادثه احتمالی در انبارهای نفت شهران را با حادثه بیروت مقایسه کرد. ولی موضوع مخاطرات ایمنی، بهداشتی و سلامتی انبارهای نفت شهران در سه دوره از شورای شهر مورد پیگیری قرار گرفته است، چراکه وجود این انبارها، محدود به خطر وقوع حریق آنی نبوده و دامنه اثر مخاطرات مختلف آن در طول سال های گذشته نیز تا کنون اندک اندک گریبانگیر ساکنین و محیط زیست پیرامونی آن را گرفته است.

فقط با یک انبار مواجه نیستیم، خطوط لوله زیرزمینی را دریابید

وی با بیان این که انتقال و ذخیره سازی فرآورده‌های نفتی در تهران با استفاده از خطوط لوله متصل به انبارهای نفت انجام می شود، عنوان کرد: دقت داشته باشید که ما در تهران فقط یک انبار نفت نداریم، انبار نفت شهران به عنوان تأسیسات پایانه کن، سوخت مورد نیاز غرب تهران را تأمین می کند. فرآورده های نفتی از طریق خطوط لوله زیرزمینی پس از عبور از بافت های شهری و طی کیلومترها از جنوب تهران به این انبار منتقل می شود و برای انتقال نیز با تردد روزانه ناوگان های نفتکش در جوار بافت های مسکونی همراه است.

 مسجدجامعی که به واسطه انجام تهرانگردی های متعدد از شهران از پیشینه مسائل مربوط به این انبارها آگاه است و در دوره چهارم نیز عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری بوده است، با طرح این سوال که به چه میزان این انبارها خطرآفرین هستند؟ پاسخ می‌دهد: علاوه بر این که نحوه انتقال و جانمایی محل ذخیره فرآورده های نفتی در این انبارها منطبق بر توسعه شهری نبوده و از نظر ایمنی هنوز مورد سوال است، از نظر محیط زیستی و سلامت شهری نیز در تناقض با استانداردهاست.

وی با تاکید بر این که مسئله انبارهای نفت شهران موضوع امروز و دیروز نیست؛ بلکه از شورای شهر سوم یعنی حدود یک دهه پیش پیگیری می‌شد، عنوان می کند: در شورای شهر سوم موضوع خطرآفرینی انبارهای نفت شهران مورد توجه قرار داشت و در نهایت دغدغه اعضای شورای شهر، به یک تعهد متقابل تبدیل شد تا در طول ۵ سال تأسیسات انبارهای نفت را به خارج از شهر منتقل کنند. در آن زمان بحث ایمنی بافت مسکونی مورد توجه قرار گرفته بود؛ اما دوره شورای شهر سوم به اتمام رسید و در دوره چهارم کمیسیون سلامت این موضوع را بارها پیگیری کرد و در آن زمان شاهد تکرار واژگونی تانکرهای نفتکش در سال های ۸۵، ۸۷ و ۹۳ و آلودگی ناشی از واژگونی تانکرها با آن حجم عظیم مواد سوختی بودیم و این امر آسیب فراوانی به خانه ها، باغچه ها، بوستان ها، اهالی و ساکنان وارد کرد و باعث شد همه اعضای شورای وقت به جابجایی این انبارها تأکید کنند.

 مسجد جامعی ادامه می دهد: چنین حادثه هایی در سال های دیگر گواه بر این حقیقت است که هر لحظه امکان خطر انبارهای نفت به واسطه موقعیت مکانی و تردد شبانه روزی ناوگان حمل سوخت در معابر اطراف بافت های مسکونی وجود دارد. پس از این اتفاقات همراه با گروه تهران گردی از آن منطقه و مجموعه دیدن کردیم. شهردار وقت  "پشمچی زاده" نیز همراهمان بود. در آن دیدارها، نخست آنکه اجازه عکسبرداری از تأسیسات داده نشد که امنیت مجموعه محفوظ بماند. اما توضیحاتی که داده شد بیانگر این بود که مدیران به ایمنی عنایت تمام داشتند. اما همه مسائل به این ختم نمی شد، به گونه ای که  در سال ۹۲ از وزیر نفت یعنی آقای زنگنه دعوت کردیم تا در صحن علنی شورا گزارشی ارائه کنند. در آن سال مسئولیت اداره شورا با من بود. در همان جلسه نیز خانم آباد رئیس کمیته ایمنی وقت درباره خطوط لوله ای که از ری به سمت انبارهای ذخیره سازی شهران می رود تذکر داد و خواستار انتقال آن به خارج از شهر و نوسازی خطوط انتقال فرسوده شد و در خصوص موارد نا ایمنی پیش تر ها هم اخطار داده ایم.

نشت نفت به قنات های شهران

آن روی سکه انبارهای نفت شهران

مسجد جامعی که معمولا جمعه‌های هر هفته را از مناطق مختلف تهران در قالب تهران گردی بازدید  می‌کند به یکی  از این دیدارها با موضوع آبگردی در منطقه شهران اشاره کرده و می گوید: در آن جا باغداران از سوختن درختان و گیاهان آنجا گفتند و اینکه قنات‌هایشان بوی نفت می‌دهد و خواستند که این مسئله پیگیری شود و طی سال های گذشته اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار و منطقه ۵ به نمونه برداری از آب قنات و بررسی پارامترهای مختلف آن اقدام کرده است که بر اساس نتایج بدست آمده، در دوره های نمونه گیری، میزان مواد کربنی خارج از محدوده مجاز گزارش شده است.

از نظر محیط زیستی و سلامت، وجود انبارهای نفت شهران خطرناک تر است

وی با بیان این که نه تنها از نظر ایمنی؛ بلکه بیشتر در حال حاضر از نظر محیط زیستی و سلامت وجود انبارهای نفت شهران خطرناک تر است، ادامه می دهد: مسئولان شرکت نفت نه تنها تاکنون به تعهد خود مبنی بر جابجایی عمل نکرده اند، بلکه طرح‌های توسعه‌ای داشته اند که این مسئله منطبق بر طرح های توسعه شهری نبوده و آسیب هایی به بدنه شهری وارد می‌کند. در یک زمانی فقط انواع خطرهای لحظه ای مثل انفجار یا حریق ناشی از وجود این انبارها در نظر گرفته می شد. در حالی که خطر زیست محیطی و آلودگی منابع آب زیرزمینی، گرچه تدریجی است، اما کمتر از خطرهای آنی نیست. به ویژه که غرب تهران از فضاهای پر درخت و به هم پیوسته برخوردار است و مرکز سکونت و گردشگری در پیرامون همین انبارهاست.

انبارهای نفت بر روی دو حوزه آبخیز

مابقی دستگاه ها وارد میدان شوند

وی با تاکید بر این که شرکت نفت وجود نشتی از خطوط لوله و مخازن را رد می کند درحالیکه واقعیت چیز دیگری است و می بایست به دنبال یافتن منشاء و راه رفع این چالش اساسی بود، می گوید: متأسفانه به ویژه در فصول بارندگی، جریان یافتن آب های سطحی از مجموعه انبار نفت و نفوذ آن به آب های زیر زمینی در پایین دست انبار و همچنین آلوده شدن آب انهار به مواد کربنی، باعث خشک شدن درختان و کاهش برخی گونه‌های گیاهی و جانوری در شهران شده است و به نظر می‌رسد موضوع وارد ابعاد پیچیده‌ تری شده که تنها تلاش و پیگیری شهرداری و شورای شهر پاسخگو نیست و باید مابقی دستگاه‌ها هم وارد میدان شوند.

مسجدجامعی تاکید دارد که از نظر موقعیت مکانی، انبارهای نفت شهران در فضای مناسبی نیستند؛ چرا که بین دو حوزه آبخیز قرار دارد و ادامه می دهد: این انبارها میان دو حوزه آبخیز ساخته شدند و این در حالی است که یکی از دلایل عمده وقوع سیلاب های شهری که از سرعت بالایی برخوردارند و خسارات هنگفتی در زمانی اندک به تأسیسات و بافت های شهری و بالاخره جان انسان ها وارد می کنند، گسترش همین مناطق در معرض خطر و تغییر در ویژگی های طبیعی حوزه آبریز است.  

وی می افزاید: البته به گفته شرکت نفت، استاندارهای HSE و مقاوم سازی سازه‌ای صورت گرفته؛ اما دقت کنیم که احتمال خطر همچنان وجود دارد و انکار آن چیزی را تغییر نمی دهد و به هرحال از جابجایی این انبارها که عمری نزدیک به نیم قرن دارد گریزی نیست. هرچند زمانی که این انبارها ساخته شد آن منطقه مسکونی نبود. اما در آن سالها هم به مسائل زیست محیطی اعتنایی نشده است.

عضو شورای شهر تهران با بیان این که دوباره پرونده مسئله انبارهای نفت شهران باز شده و می‌بینیم که از نظر ایمنی، مکانی، زمین شناسی، آلودگی آب، مسائل شهری و محیط زیست در موقعیت خوبی قرار ندارد، می گوید: با توجه به مخاطرات شناسایی شده و تکرار وقوع حوادث پر خطر و وجود تهدیدهای محیط زیستی، لزوم جابجایی پایگاه پخش فرآورده های نفتی به خارج از حریم حوزه آبخیز و بافت مسکونی محرز است. دقت داشته باشید که سه دوره شورای شهر تهران مشترکا در جابجایی انبارهای نفت شهران تأکید داشتند؛ اما نبود مدیریت یکپارچه شهری برای وحدت رویه در پاسخگویی به نیازهای شهر و شهروندان و صیانت از حقوق مادی، معنوی و سلامتی آن ها موجب ضعف در اثربخشی این تلاش ها شده است.

 حالا با بررسی ابعاد مختلف وجود انبارهای نفت شهران در منطقه شهری و تأثیرات پیدا و پنهان آن، شاید وقت آن رسیده است که مسئولان وزارت نفت، شهرداری تهران و همه ذی نفعان دور یک میز جمع شوند و یکبار برای همیشه وضعیت این انبارهای نفتی که گفته می شود از نظر خطرپذیری آنی ایمن هستند، مشخص شود.