سایه اژدهای زرد بر بیروت
رستوران «چین کوچک» در یکی از مهم‌ترین محله‌های بیروت، غذاهای معروف چینی را سرو می‌کند و پاتوق اصلی مردمانی است که اصالتا چینی هستند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، این رستوران در حقیقت نمادی از نقش حاشیه‌ای چین در زندگی عادی مردم لبنان است. به گزارش هفته‌نامه تحلیلی فارین‌پالسی، اگر «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله لبنان مسیر خود را تغییر ندهد، به زودی همه‌چیز در این کشور فرق خواهد کرد. او اخیرا در سخنرانی تلویزیونی خود تأکید کرده که لبنان برای نجات از بحران کنونی باید به شرق نگاه کند. پیام این سخن بسیار واضح بود؛ لبنان نباید برای حل بحران اقتصادی خود، چشم به صندوق بین‌المللی پول بدوزد. عمق بحران بیروت کاملا مشخص است و اقتصاد این کشور در هفته‌های اخیر به شدت روند نزولی را تجربه کرده، اما بسیاری در لبنان ازجمله محافظه‌کاران افراطی این کشور خواهان حفظ ارزش‌ها و نفوذ غربی‌ها در خاورمیانه هستند.
ورود به مدار چینی
اما در عرصه سیاسی این تنها دبیرکل حزب‌الله نیست که به این باور رسیده که بیروت به‌زودی چاره‌ای جز انتخاب ندارد و باید به مدار سیاسی و اقتصادی چین وارد شود. تحلیلگران سیاسی می‌گویند اگر چنین اتفاقی روی دهد، فصل جدید و نامطمئنی در تاریخ لبنان گشوده خواهد شد. اقتصاد لبنان لبه قتلگاه است و این تهدید وجود دارد که بیروت به‌زودی به زیمبابوه و ونزوئلا بپیوندد؛ کشورهایی که با بدترین اوضاع اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
از اکتبر ۲۰۱۹، پوند لبنانی بیش از ۸۰ درصد ارزش خود را از دست داده و هفته گذشته در بازار سیاه از نرخ ثابت مبادله هزارو 500 پوند با دلار آمریکا به هشت هزار پوند سقوط کرد. طبق گزارش‌های منتشرشده، با افزایش سه‌برابری قیمت مایحتاج اولیه در این کشور، حقوق لبنانی‌ها دیگر کفاف هزینه‌های ماهانه آنان را نمی‌دهد. این افزایش قیمت بیش از همه طبقه متوسط و کم‌درآمد را تحت تأثیر قرار داده و تمامی اینها در حالی است که لبنانی‌ها با قطع مداوم برق نیز مواجه هستند.
در چنین شرایطی، بخشی از شهروندان این کشور شروع به بازسازی کسب‌وکار خود کرده‌اند، اما جوانان و لبنانی‌های بی‌کار ناامیدتر از آن هستند که برای تأمین مخارجشان گامی جدید بردارند. اگر در خیابان‌های توریستی در مرکز شهر بیروت قدم بزنیم، جوانان دست‌فروش تحصیل‌کرده را می‌بینیم که مؤدبانه از همه می‌خواهند با خرید جنسی از آنان حمایت کنند.
اما نخبگان و سیاست‌مداران لبنانی همچنان خواهان اصلاحات سیاسی و اقتصادی هستند تا مانع فساد شوند و بتوانند بدهی‌های بانکی را وصول کنند؛ گامی که برای اخذ وام 10میلیارددلاری از صندوق بین‌المللی پول ضروری است. دو دیپلمات اروپایی به فارین‌پالسی گفته‌اند اختلاف بین احزاب سیاسی یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که تاکنون وام به این کشور پرداخت نشده است. چندی‌پیش «آلین بیفانی»، یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد این کشور با صندوق بین‌المللی پول از سمتش در وزارت اقتصاد استعفا داد و به نقل از او گفته شد که در مذاکراتش با نخبگان لبنانی به «بن‌بست» رسیده است. او می‌گفت کسانی که از این شرایط بهره می‌برند، مخالف تغییر هستند؛ به این خاطر که تصور می‌شود هرگونه کمک مالی سه میلیارد دلار از حساب‌های ثروتمندترین افراد کشور کم می‌کند. میلیون‌ها لبنانی پس از آنکه بانک‌ها در اواسط نوامبر ۲۰۱۹ سیاست کنترل سرمایه را اعمال کردند، با کسری پول بالفعل مواجه شدند و بانک‌ها نیز از بازگرداندن پول آنها خودداری کردند. همین زمان بود که بیفانی استعفا داد و مذاکرات با صندوق بین‌المللی پول به‌طور کامل متوقف شد.
واشنگتن تنها ناجی
یکی از معدود کشورهایی که می‌توانست بین بیروت و صندوق بین‌المللی پول میانجیگری کند، ایالات متحده آمریکا بود؛ متحد سنتی لبنان و بزرگ‌ترین کمک‌کننده به این صندوق. اما با وجود تسریع بحران اقتصادی لبنان، سیاست‌مداران آمریکایی و لبنانی تنها جنگ لفظی خود را تشدید کردند. حزب‌الله لبنان، آمریکا را به‌خاطر جلوگیری عامدانه از ورود میلیون‌ها دلار به لبنان سرزنش و در مقابل نمایندگان آمریکایی، این گروه را به احتکار دلار و قاچاق در مقیاس بزرگ متهم کردند.
در میان کشمکش بین بیروت و واشنگتن، پکن اگرچه از نظر سیاسی حضور کم‌رنگی در منطقه دارد، اما کاملا آماده است که به‌عنوان بازیگر اصلی جایگزین ایالات متحده شود. شرکت‌های چینی تقریبا یک دهه است در تلاش‌اند تا پروژه‌های عظیمی را در سراسر لبنان راه‌اندازی کنند و بهویژه مشتاق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این کشور هستند.
طبق گزارش‌ها، 40 درصد از واردات لبنان متعلق به چین است و در سال‌های گذشته پکن با ساختن مرکز موسیقی بیروت، در حال گسترش مناسبات فرهنگی خود با این کشور است. این کشور در طول جنگ لبنان با اسرائیل در سال 2006 میلادی، اقدام به ارسال کمک‌های ارتشی کرد و پس از پایان این جنگ، نیروهای حافظ صلح مستقر شدند.
دیپلماسی نرم
با شیوع همه‌گیری ویروس کرونا، پکن به دیپلماسی نرم روی آورد و کمک‌های پزشکی ازجمله کیت‌های آزمایش را به لبنان فرستاد. در اوج شیوع این بحران، پزشکان لبنانی با همکاران چینی خود برای تبادل اطلاعات و چگونگی مواجهه با این بیماری، کنفرانس آنلاین برگزار کردند.
در این روزها کمتر کسی فکر می‌کرد که این اقدامات تصمیمات اساسی سیاست‌گذاران لبنانی را دستخوش تغییر کند؛ بهویژه آنکه سیستم بانکی لبنان به‌شدت به دلار آمریکا و حواله‌های دریافتی از مهاجران لبنانی وابسته بود. همین وابستگی و ناامیدی حاکمان لبنان باعث شد بیروت تا جایی که امکان دارد به کمک‌های پکن روی بیاورد. بنابراین بلافاصله پس از سخنان دبیرکل حزب‌الله و پیشنهاد او مبنی بر گردش به سمت شرق به جای دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول، نخست‌وزیر لبنان با سفیر چین با هدف جذب کمک‌های پکن و توسعه همکاری‌های اقتصادی دیدار کرد.
در گزارش فارین‌پالسی آمده است که یکی از دلایل علاقه پکن به خاورمیانه، طرح راه ابریشم جدید یا طرح «یک کمربند و یک جاده» است؛ جاده‌ای که هدف آن گسترش نفوذ چین به سراسر جهان از طریق پیوندهای اقتصادی است. چین می‌خواهد از طریق خط راه‌آهن بیروت و طرابلس ساحل دریای مدیترانه را به شهرهای دمشق و حمص در سوریه متصل کند و از آن پس به عنوان بخشی از یک شبکه گسترده زیرساختی کنترل آن را در دست بگیرد؛ شبکه‌ای که تمام اوراسیا را شامل می‌شود. در چنین شرایطی کاهش نفوذ ایالات متحده در لبنان برای پکن بزرگ‌ترین مزیت است.
لبنانی‌ها نگران حضور چین
در میان مردم عادی لبنان برخی نگران چشم‌انداز و عواقب مشارکت بیروت با پکن هستند، اما بسیاری از ناظران سیاسی، ازجمله برخی از آنها که در دولت حضور دارند، محتاط‌تر بوده و نگران سوءاستفاده پکن هستند. یکی از نمایندگان پارلمان لبنان در گفت‌وگو با فارین‌پالسی می‌گوید: «تردید دارم که لبنان «آمریکایی‌شده» در صورت لزوم برقراری با ایالات متحده به آغوش پکن برود». او ادامه می‌دهد که ما در ابتدا باید آمادگی لبنان را بررسی کنیم؛ البته اگر شرایط چین قابل پذیرش باشد.
«ابو سلیمان»، وزیر کار سابق لبنان نیز می‌گوید: حتی اگر ضرورت سرمایه‌گذاری چین را درک کنم، اما نمی‌توانم بدنامی پکن در عرصه بین‌المللی را نادیده بگیرم. او ادامه می‌دهد: «پکن تله‌گذاری می‌کند؛ این کشور برای ایجاد زیرساخت‌ها در کشورهای توسعه‌نیافته، پیشنهاد وام می‌دهد اما با نرخی غیرعادی و با بهره‌های گزاف». به باور سلیمان، زمانی که کشوری قادر به پرداخت بدهی‌هایش نباشد، چین به آسانی دارایی‌ها را تصرف می‌کند؛ بنابراین او بر این باور است که لبنان بدون گرفتن وام از صندوق بین‌المللی پول، نمی‌تواند روی پای خودش بایستد.
«سامی نادر»، یکی دیگر از تحلیلگران لبنانی نیز دیدگاه مشابهی دارد و می‌گوید سرمایه‌گذاری چین تا پنج تا شش سال آینده بازدهی نخواهد داشت و تا آن زمان لبنان نابود شده است. نادر تأکید می‌کند که لبنان اکنون احتیاج به پول دارد و تنها راه گرفتن وام است. «شن دینگلی»، یکی از کارشناسان ارشد سیاست خارجی چین نیز می‌گوید: «پکن به کشورهایی که کمک می‌کند، نیازی ندارد و از این طریق تنها نفوذ خود را در عرصه بین‌الملل افزایش می‌دهد». او تأکید می‌کند که وقتی فقیر بودیم، واشنگتن به ما کمک کرد و اکنون ما می‌توانیم به دیگران کمک کنیم. به باور دینگلی، «چین می‌تواند به کشورهایی که به عنوان مثال قول می‌دهند در سطح بین‌المللی از پکن در مقابل تایوان حمایت کنند، چندین میلیون دلار اعطا کند».
در گزارش فارین‌پالسی آمده است که برای معترضان لبنان فقط زنده‌ماندن در اولویت نیست بلکه آنان خواهان سیستمی هستند که اصلاحات اساسی را اجرا و تضمین کند که کشور دوباره به همان وضعیت گذشته دچار نمی‌شود. به همین دلیل برای آنان دریافت کمک از چینی که در عرصه جهانی چندان خوش‌نام نیست، جذابیت چندانی ندارد، اما از آن سو به‌خوبی نیز آگاه هستند که وقت چندانی برای آنان باقی نمانده است.
