حادثه نطنز؛ محرمانه تا اطلاع ثانوی

تنها چند روز پس از آنکه طرح دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از کانال شورای امنیت سازمان ملل متحد با مخالفت 14 عضو دایم شورای امنیت روبه‌رو شد و اعضای دایم و غیردایم شورای امنیت بر لزوم حفظ برجام تاکید کردند، برنامه هسته‌ای ایران باز هم در صدر اخبار بین‌المللی قرار گرفت اما این ‌بار از منظر وقوع حادثه در تاسیسات هسته‌ای نطنز که براساس برجام به تنها سایت غنی‌سازی ایران تبدیل شده بود.

از ادعای توییتری مقام اسراییلی تا اعلام خبر توسط کمالوندی

شامگاه چهارشنبه به وقت تهران بود که ایدی کوهن [کوهین] تحلیلگر اسراییلی که طبق حساب کاربری‌اش در لینکدین بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۲ در دفتر نخست‌‌وزیری رژیم اسراییل فعالیت می‌کرده است در توییتی به زبان عربی با تاکید بر اختصاصی بودن خبرش از منابع اطلاعاتی غربی نوشت که اسراییل بزرگ‌ترین کارخانه غنی‌سازی اورانیوم را در ایران بمباران و تخریب کرده است. ادعای توییتری این تحلیلگر اسراییلی به جزییات بیشتری هم اشاره می‌کرد از جمله آنکه او از آلودگی رادیواکتیو در محیط پیرامون محل انفجار خبر داد همچنین مدعی شد که اسراییل از جنگنده اف-۱۶ در این حمله استفاده کرده است. این ادعا هر چند در فضای مجازی دست به دست شد اما توجه چندانی را به خود جلب نکرد تا صبح روز پنجشنبه که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی خبر از حادثه‌ای در یکی از سوله‌های در حال تکمیل در محوطه باز مجتمع غنی‌سازی شهید مصطفی احمدی‌روشن نطنز داد. اطلاعات اولیه به نقل از کمالوندی حاکی از این بود که این رخداد هیچ‌گونه تلفات جانی نداشته ولی خسارات مادی و مالی به همراه داشته که در حال ارزیابی است. کمالوندی با رد ادعاها درباره نشت آلودگی رادیواکتیو گفت:«از نظر احتمال ایجاد آلودگی نیز با توجه به غیرفعال بودن مجموعه ذکر شده، جای هیچ‌گونه نگرانی نیست و هم‌اکنون تیم‌های کارشناسی سازمان در محل وقوع حادثه حاضر و مشغول بررسی علل این واقعه هستند.» به گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی همزمان با حضور تیم‌های کارشناسی در محل، علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی نیز در محل حادثه حضور پیدا کرده بود.

ظهور ناگهانی «یوزپلنگان وطن»!

انتشار ادعای حمله اسراییل به نطنز به علاوه اعلام خبر وقوع حادثه در این تاسیسات هسته‌ای توسط سخنگوی سازمان انرژی اتمی، ذهن‌ها را به سمت تکرار خرابکاری اسراییل در فعالیت‌های هسته‌ای ایران برده بود که تعدادی از خبرنگاران رسانه‌های فارسی‌زبان فعال در خارج از کشور از‌جمله بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا با انتشار متن‌هایی یکسان از پذیرش مسوولیت حمله به نطنز توسط گروهی به نام «یوزپلنگان وطن» خبر دادند. براساس ادعای این شبکه‌های تلویزیونی، ساعاتی پیش از انتشار خبر وقوع حادثه نطنز در بامداد پنجشنبه، گروهی ناشناس به نام «یوزپلنگان وطن» در ایمیل‌هایی به خبرنگاران این شبکه‌ها، مسوولیت حادثه یاد شده را به عهده گرفت. در متن نامه‌ای که برخی از خبرنگاران بی‌بی‌سی فارسی منتشر کردند، ادعا شده است که اعضای «یوزپلنگان وطن» در دستگاه‌های امنیتی ایران حضور و فعالیت دارند. با توجه به آنکه خبرنگاران رسانه‌های فارسی زبان ادعا می‌کنند، بیانیه این گروه را ساعاتی پیش از اعلام رسمی خبر حادثه در تاسیسات هسته‌ای نطنز دریافت کرده‌اند، جزییاتی که در این نامه درباره چند و چون حادثه به چشم می‌خورد، قابل تامل است. در بخش‌هایی از این بیانیه آمده است که عملیاتی که در ساعت 2 بامداد امشب(پنجشنبه) در سایت هسته‌ای در کاشان در سازه جدیدالتاسیس مونتاژ نطنز انجام شد به مردم غیور ایران تقدیم می‌شود. در ادامه این بیانیه آمده که این سازه از آنجا که نه زیرزمینی است و نه انهدام آن قابل انکار است برای عملیات انتخاب شده تا امکان عدم انتشار خبر وقوع آن وجود نداشته باشد. امکان راستی‌آزمایی ادعاهای مطرح شده در این بیانیه وجود ندارد و تا لحظه تنظیم این گزارش هم هیچ‌یک از مقام‌های کشورمان نسبت به این ماجرا موضع‌گیری نداشته‌اند.

همه از خرابکاری سخن می‌گویند

حادثه مشکوک در تاسیسات هسته‌ای نطنز باتوجه به فاصله زمانی اندک آن از انفجار هفته گذشته در شرق تهران به سوژه‌ای برای گمانه‌زنی‌ رسانه‌های متفاوت تبدیل شد. قریب به 10 روز پیش در پی شنیده شدن صدای انفجار و دیده شدن نوری شدید در شرق تهران، وزارت دفاع کشورمان اعلام کرد که این صدا مربوط به انفجار یک مخزن گاز در منطقه عمومی پارچین بوده، تلفاتی نداشته و «توسط عوامل آتش‌‌نشانی مهار شده است.» با این همه برخی از رسانه‌های غربی در این اطلاعات تشکیک وارد کرده و با استناد به تصاویر ماهواره‌ای ادعا می‌کنند نور شدیدی که در شرق تهران مشاهده شد ناشی از انفجار در انبارهای موشکی محدوده پارک جنگلی خجیر در کوه‌های شرق تهران بوده است.

پس از انتشار جزییات حادثه در نطنز، روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به نقل از یک منبع اطلاعاتی نوشت که این حادثه احتمالا ناشی از «خرابکاری» بوده است. براساس این گزارش، این خرابکاری بر اثر کار گذاشتن یک «وسیله انفجاری» در تاسیسات نطنز بوده و بخش‌های مختلف این تاسیسات که روی زمین قرار دارند را خراب کرده است. در این گزارش دیوید آلبرایت، رییس موسسه علم و امنیت بین‌الملل که در دهه گذشته برنامه هسته‌ای ایران را رصد کرده نیز ادعا کرده که به «احتمال زیاد» این موضوع «اقدام خرابکارانه» بوده است. نیویورک تایمز در بخش‌هایی از این گزارش با تطبیق عکس‌های منتشر شده توسط سازمان انرژی اتمی ایران و تصاویر ماهواره‌ای گوگل ادعا کرده که محل «حادثه» مرکز مونتاژ سانتریفیوژ ایران بوده است. به ادعای آلبرایت، موقعیت این مرکز احتمال «عامدانه» بودن این اتفاق را بیشتر می‌کند.

نیویورک‌تایمز در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: تاسیسات هسته‌ای نطنز در گذشته نیز مورد حمله سایبری مشترک ایالات‌متحده و اسراییل قرار گرفته بود. اشاره نیویورک‌تایمز به عملیات «بازهای المپیک»

(Operation Olympic Games) است. عملیات بازهای المپیک به مجموعه حملات سایبری علیه تاسیسات هسته‌ای ایران گفته می‌شود که از سوی ایالات‌متحده امریکا و اسراییل صورت گرفت. این عملیات که شامل تولید و انتشار مجموعه‌ای از پیچیده‌ترین بدافزارها علیه تاسیسات هسته‌ای ایران بود از سوی برخی کارشناسان به عنوان اولین جنگ سایبری به معنی واقعی کلمه شناخته شده است. تاریخچه این حملات به سال ۲۰۰۶ و دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش می‌رسد که در دوران ریاست‌جمهوری اوباما نیز ادامه یافت. این عملیات در سال ۱۳۹۱ لو رفت. تولید نرم‌افزارهای استاکس نت، شعله و دوکو بخشی از این عملیات بود.

نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد:«پس از خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران، تهران گام‌های معکوس برجامی را آغاز کرد که در گام آخر به پایان اجرای تمام تعهدات فنی داده شده در برجام منتهی شد. بر همین اساس فعالیت‌های هسته‌ای ایران در نطنز سرعت گرفت. مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ در سخنرانی اخیر خود در شورای امنیت سازمان ملل ادعا کرده بود که سانتریفیوژهای نسل جدید ایران خطری جدی برای نظام اشاعه هسته‌ای محسوب می‌شوند.»

در شرایطی که مقام‌های کشورمان هیچ احتمالی از حادثه تا حمله یا خرابکاری در تاسیسات نطنز را رد نکرده‌اند به نظر می‌رسد که ایجاد اختلال در روند توسعه برنامه‌ هسته‌ای ایران به‌خصوص پس از برداشته شدن گام پنجم به اولویت اسراییل و ایالات‌متحده تبدیل شده است. بسیاری از کارشناسان در 48 ساعت گذشته از انتشار خبر مربوط به حادثه در تاسیسات نطنز هشدار دادند که اگر وجود خرابکاری در این ماجرا تایید شود بی‌شک ایران واکنش مقتضی را نشان خواهد داد. در حالی که ایران به تمام تعهدات برجامی خود تا یک ‌سال پس از خروج ایالات‌متحده و انفعال اروپایی‌ها پایبند بوده است، مجموع حوادثی که در 6 ماه اخیر پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شکل گرفته در حال لبریز کردن کاسه صبر تهران است. فشار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر ایران با استناد به اسناد جاسوسی اسراییل و صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام در شرایطی با هدف سوق دادن ایران به سمت تصمیمی سخت و شاید هم ضد برجامی صورت می‌گیرد که تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق برجام اواخر مهر ماه برداشته خواهند شد و اگر ایران تا 3 ماه دیگر دست به اقدام انتحاری در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای نزند، بازماندگان در این توافق چاره‌ای جز لغو تحریم‌ها نخواهند داشت. با این همه در صورت اثبات حمله به تاسیسات نطنز باید منتظر برگه‌های جدیدی در پرونده هسته‌ای ایران باشیم.

علت حادثه در نطنز مشخص شده است

سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی عصر روز گذشته اعلام کرد: بررسی‌های فنی و امنیتی انجام شده از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط، علت وقوع حادثه در مجتمع هسته‌ای شهید مصطفی احمدی‌روشن در نطنز را که بامداد پنجشنبه ۱۲ تیر ماه به وقوع پیوست به صورت دقیق مشخص کرده است.

او با اشاره به حضور و فعالیت کارشناسان بخش‌های مختلف مسوول ارزیابی و رسیدگی به حادثه در سایت نطنز که از اولین ساعات وقوع این رخداد انجام شد، خاطرنشان کرد: فرضیه‌های مختلف در مورد علت این رخداد با بررسی دقیق آثار، نحوه و میزان تخریب ایجاد شده، علت اصلی حادثه مشخص شده است.

خسروی افزود: به دلیل برخی ملاحظات امنیتی علت و چگونگی بروز این حادثه در زمان مناسب اعلام خواهد شد.

او در پایان با تاکید بر محدود بودن خسارت وارد شده به سوله در حال تکمیل در مجتمع هسته‌ای نطنز اضافه کرد: در محل وقوع حادثه هیچ‌گونه مواد هسته‌ای وجود نداشته و موضوع نشت مواد رادیواکتیو در وقوع این رخداد کاملا منتفی است.