کوچ ناصر خسرو به فضای‌مجازی
بسیاری از داروهای پرمصرفی که در داروخانه‌ها نایاب هستند، چند برابر قیمت در اینستاگرام و تلگرام به فروش می‌رسند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، این روزها برای پیدا‌کردن داروهایی که در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود، نیازی نیست به ناصرخسرو بروید. کافی است در صفحه اینستاگرام هشتگ دارویی را که می‌خواهید، جست‌وجو کنید. از ساده‌ترین داروها تا داروهای مربوط به بیماران خاص و سرطانی که در داروخانه‌ها حکم کیمیا پیدا کرده‌اند، در صفحات اینستاگرام در دسترس است. شما می‌توانید سفارش آنلاین بدهید و در نهایت یک روز بعد از طریق پست داروی مورد نیازتان را در منزل تحویل بگیرید؛ البته با چند برابر قیمت. نشانی بازار‌سیاه دارو تغییر کرده است؛ از کوچهپسکوچههای ناصرخسرو به پست‌ها و استوری‌های اینستاگرام.
وزارت بهداشت روزهای شلوغ مواجهه، درمان و کنترل کرونا را ازسر‌می‌گذراند و هرچند هفته یک‌بار خبری درباره افتتاح خط تولید ماسک و مواد ضد‌عفونی‌کننده منتشر می‌شود. مغازه‌ها و حتی خیابان‌های شهر 3ماه پس از بروز کرونا، مملو از انواع مدل‌های ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده‌اند، در مقابل اما داروخانه‌ها از تعداد زیادی داروهای مصرفی و مورد نیاز بیماران خالی شده‌اند.
حالا صفحات اینستاگرام درحالی این‌روزها به داروخانه‌های اینترنتی تبدیل شده که اواخر خرداد، محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو در نامه‌ای به پلیس فتا اعلام کرد که «تبلیغ و فروش اینترنتی دارو و مکمل‌ها از این طریق ممنوع است، جرائم و تخلفات مذکور در فضای مجازی، ارتباط مستقیم با سلامت و بهداشت عمومی داشته و اغلب آثار زیانبار آن غیرقابل جبران بوده و حائز شرایط اخذ نماد اعتماد الکترونیکی نیستند.»
این روزها اما داروهایی که در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود به آسانی در اینستاگرام خرید و فروش می‌شوند. نکته قابل تامل در فروش اینترنتی داروها این است که برخی داروهای OTC (فروش بدون نسخه) نیز که تا چندی قبل به‌راحتی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داشت، اکنون در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود اما همین داروها با قیمتی چندین برابر در اینستاگرام به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد و محدودیتی نیز در تعداد عرضه‌شده این داروها در فضای مجازی وجود ندارد.
برای مثال، یکی از داروهایی که بدون نسخه در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌گرفت، قرص‌های تلفست 120 و 180 است؛ از داروهای پرمصرف فصل بهار که برای کنترل انواع آلرژی و بیماری‌های تنفسی و پوستی تجویز می‌شود. از حدود 2ماه گذشته یعنی در زمان اوج درخواست مشتریان، در داروخانه‌ها نایاب شده است. اکنون یک برگ 15تایی از این دارو که پیش‌تر زیر 40هزار تومان در داروخانه‌ها و تا هفته گذشته به قیمت 55هزار تومان در فضای مجازی فروخته می‌شد، برگی 200هزار تومان قیمت خورده است. نکته قابل‌توجه در داروخانه‌های اینستاگرامی این است که آنها هیچ محدودیتی برای عرضه ندارند و درصورت پرداخت هزینه می‌توان چندین بسته از این دارو یا هر داروی نایاب دیگری را تهیه کرد. زمان تحویل این دارو نیز بعد از ثبت سفارش نهایتا 24 تا 36ساعت است. داروخانه‌ها اما به افرادی که برای خرید تلفست مراجعه می‌کنند، توصیه می‌کنند که مشابه ایرانی این دارو یعنی قرص فکسوفنادین را به‌جای تلفست استفاده کنند و البته تأکید هم می‌کنند که این قرص به هیچ عنوان کارایی تلفست را ندارد اما در این وانفسای احتکار دارو می‌تواند مرهمی کوچک باشد.
کرونا داروها را کمیاب کرد
مسئول داروخانه‌ای در حوالی میدان حر تهران با تأیید اینکه برخی داروهای بدون نسخه نیز مدت‌هاست کمیاب شده می‌گوید: «این داروها، تا قبل از این بدون هیچ محدودیتی در داروخانه‌ها عرضه می‌شد اما به یکباره - دقیقا بعد از شیوع ویروس کرونا - توزیع برخی داروها مثل تلفست و یا اسپری بینی (Aqua Rainocort) و شیاف دیکلوفناک و برخی داروهای مرتبط با بیماری‌های روانی مثل پرفنازین8 که قرص ضد‌روانپریشی است، متوقف شد اما همین داروها که یکباره نایاب شدند را به آسانی می‌توان از دلالان دارویی که سال‌هاست مشخص نیست چگونه به داروهای مورد نیاز مردم دست پیدا می‌کنند، با قیمتی چند ده برابری قیمت اصلی دارو تهیه کرد.»
مدیر یکی از شرکت‌های پخش دارو و لوازم بهداشتی که خواست نامش ذکر نشود هم با بیان اینکه برخی داروهای OTC احتکار شده‌اند گفت: «این داروها به یکباره در داروخانه‌های تمام شهرها نایاب شدند و برای نمونه در یک داروخانه هم شما نمی‌توانید دارویی مثل تلفست را پیدا کنید.»
او گفت: «متأسفانه احتکار این داروها توسط افرادی که به سیستم دارویی کشور دسترسی دارند، صورت می‌گیرد و باید به جای اینکه انگشت اتهام را به سمت دارو‌فروش‌های خرده‌پا در ناصرخسرو نشانه برویم، به‌دنبال سررشته‌های اصلی این مسئله باشیم. الان موقعیتی شده که برخی داروهایی که تا‌کنون بدون نسخه به فروش می‌رفتند نیز نایاب شده‌اند؛ داروهایی که مشکلی در تهیه آنها وجود نداشت حالا با قیمتی سرسام‌آور به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد.»
او با بیان اینکه پیدا‌کردن این افراد که حالا بیشتر در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، چندان هم مشکل نیست، گفت: «کافی است سری به فضای مجازی بزنید، داروهایی که در داروخانه‌ها وجود ندارند به‌راحتی در فضای مجازی به‌فروش می‌رسند و تا‌کنون نیز هیچ برخوردی با این سایت‌ها نشده است. برخی داروخانه‌ها نیز این داروها را انبار کرده‌اند و به دوست و آشنایانی که سفارش می‌شوند، می‌فروشند.»
او برای اثبات مدعای خود با گرفتن شماره داروخانه‌ای در شرق و یک داروخانه در مرکز تهران، درخواست داروی تلفست120 را داشت که مسئول فنی داروخانه یکی از داروخانه‌ها بعد از کمی تامل اعلام کرد که این داروها دیگر توزیع نمی‌شوند و اقلامی که در داروخانه او وجود دارد هم از چندین‌ماه قبل است اما چون با مدیر شرکت دارویی آشناست، می‌تواند این دارو را با قیمت 150هزار تومان در اختیارمان بگذارد. این داستان درخصوص اسپری بینی نیز تکرار شد و قیمت 220هزار تومان نیز برای اسپری بینی که تا پیش از این 80هزار تومان به فروش می‌رسید، درخواست شد. مسئول فنی داروخانه دیگر نیز اعلام کرد که این دارو را ندارد اما می‌تواند از طریق یکی از آشنایان خود این دارو را با «قیمت روز» برایمان تهیه کند.
دارو هست؛ مثل نقل و نبات
فروش غیرقانونی و گران‌قیمت دارو در فضای مجازی این روزها بسیار علنی و بدون هیچ ترس و واهمه‌ای صورت می‌گیرد. به‌نظر می‌رسد سایه کرونا آنقدر سنگین شده که نظارت وزارت بهداشت بر بازار دارو را کم‌رنگ کرده است.
فروشندگانی که این صفحات را اداره می‌کنند، اطلاعات دقیقی به خریداران می‌دهند و مشخص است کاملا با ترکیب داروها آشنایی دارند و می‌دانند کدام دارو برای چه بیماری‌ای مناسب است و جایگزین آن چیست. با پیام‌گذاشتن برای یکی از این فروشندگان از وی درخواست یک کارتن آمپول Cezol 1g را داشتیم؛ آمپولی که برای عفونت‌های شدید تنفسی، مجاری ادراری، پوست، مفاصل و عفونت‌های پیش از جراحی استفاده می‌شود و این روزها بیشتر از داروخانه‌ها در فضای مجازی یافت می‌شود. فروشنده بدون اینکه درخصوص تعداد آمپول مورد نیازمان چون و چرا کند و یا محدودیتی برای ارسال داشته باشد، تضمین داد که دارو را به‌دست ما می‌رساند و تاریخ مصرف این ویال‌ها تا 2023 است: «از یک عدد تا چند کارتن می‌توانیم ارسال کنیم اما قیمت تک‌فروشی گران‌تر است.»
داروهای دپاکین200 که برای درمان اختلالات تشنج در بیماری‌های روانشناختی به‌کار می‌رود، تگرتول سی‌آر400، قرص سابریل و شربت اپلیم که داروهای ضد‌صرع هستند و پرفنازین8 که داروی ضد‌روانپریشی است نیز برخی از داروهایی است که برای تهیه آنها باید به فضای مجازی مراجعه کرد.
خانم دکتر داروساز در داروخانه‌ای حوالی میدان تجریش هم با بیان اینکه برخی داروهای بدون نسخه که تا چند‌ماه قبل به‌راحتی در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌گرفت حالا کمیاب شده گفت: «بارها و بارها درخواست تهیه این داروها را داشته‌ایم اما به در بسته خورده‌ایم و نتوانسته‌ایم داروهای مورد نیازمان را تهیه کنیم و شرمنده مراجعه‌کنندگان شده‌ایم.»
او ادامه داد: «مشکل فقط تهیه داروهای بدون نسخه نیست، مشکل نظارتی است که باید باشد و نیست. چطور می‌شود در عرض یکی دو هفته داروهای بدون نسخه یکباره کمیاب شود و بعد سر از فضای مجازی در‌بیاورند؟ موضوع داروهای بدون نسخه یک بحث ماجراست، مسئله دیگر داروهایی است که برای زندگی برخی بیماران حیاتی است و یا ممکن است فقدان آنها بیماری این افراد را تشدید کند یا اثرات جبران‌ناپذیری برای سلامتی آنها داشته باشد.»
به‌گفته او، کپسول اوسوفلور300 برای درمان سنگ کیسه صفرا، آمپول ونوفر100 که در درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، تجویز می‌شود، پرلوتون دی‌پوت500 که برای جلوگیری از سقط جنین و زایمان زودرس استفاده می‌شود و سیکلوژست400 که برای درمان افسردگی بعد از زایمان استفاده می‌شود نیز جزو داروهای کمیاب در داروخانه‌ها هستند البته ممکن است که برخی از این داروها در بیمارستان‌ها یافت شود.
سایت‌هایی شلوغ‌تر از داروخانه‌ها
داروخانه‌ها این روزها شلوغ‌تر از گذشته شده‌اند، اما شلوغ‌تر از داروخانه‌ها، سایت‌های فروش داروهای کمیاب هستند. در این سایت‌ها از داروهای بدون نسخه معمولی تا داروهایی چون پنتاسا500 که در درمان و پیشگیری حالت‌های خفیف تا متوسط کولیت اولسروز یا بیماری کرون مصرف می‌شود و کپسول ساتنت500 که در درمان برخی سرطان‌ها استفاده می‌شود، داروی استیلنوکس برای درمان اختلال خواب، سولامر هیدروکلراید800 که از کاهش کلسیم خون ایجاد شده به‌دلیل افزایش فسفر جلوگیری می‌کند، در دسترس است. به این ترتیب قفسه‌های داروخانه‌ها خالی و خالی‌تر می‌شود و عدد‌های دنبالکنندگان صفحات فروش مجازی داروهای کمیاب هر روز بالاتر می‌رود.
مسئولان وزارت بهداشت در ماه‌های اخیر پاسخ روشنی به دلایل کمبود دارو نداده‌اند و تنها از مردم خواسته‌اند اگر داروی خارجی در دسترس آنها نیست، از داروهای ایرانی استفاده کنند. محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو همچنان معتقد است اینکه گفته می‌شود دارویی کمیاب شده، بحث کمبود دارو نیست، بلکه اصرار بر استفاده از دارویی خاص است.
رئیس سازمان غذا و دارو البته به این مسئله اشاره نکرده که برخی داروهای ساخت داخل به هیچ عنوان داروی مشابه خارجی خود را ندارند و هیچ تأثیری بر روند بهبود بیماری نمی‌گذارند.
آنطور که شانه‌ساز می‌گوید، تا‌کنون هر نسخه دارویی که دست مردم بوده در این وضعیت فراهم شده است. گرچه توزیع برخی اقلام در همه داروخانه‌ها انجام نمی‌شود و امکان استفاده از آن در همه داروخانه‌ها نیست؛ چراکه مصرف‌کننده آنان خاص است.
مردم فارغ از این حرف‌ها و ادعاها در کانالهای تلگرامی و صفحات اینستاگرامی سرگردانند؛ داروهای نایاب و کمیاب در بحبوحه کرونا به‌دست آنها می‌رسد، با بسته‌های پستی، پیک‌های موتوری و بدون نام و نشان دقیق فرستنده و البته با چندین برابر قیمت اصلی.
