دو روی واردات بدون انتقال ارز/ سایه سنگین محدودیت‌های ارزی بر تامین مواد اولیه
چند سالی است که به دلیل شرایط تحریمی و مشکل در نقل و انتقالات بانکی، موضوع واردات بدون انتقال ارز توسط تجار مطرح شده و بارها مورد انتقاد و مخالفت بانک مرکزی قرار گرفته است و اخیرا هم سرپرست وزارت صنعت بار دیگر این موضوع را مطرح کرده است.
اقتصاد آنلاین – صدف امیرحسینی؛ حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صمت از موافقت بانک مرکزی و وزارتخانه مذکور برای واردات بدون انتقال ارز خبر داده بود اما بانک مرکزی با انتشار توضیحاتی در این خصوص مخالفت خود را با واردات بدون انتقال ارز در صورت مشخص نشدن منشا آن اعلام کرد و با ارائه چهار روش جایگزین برای بازگرداندن ارز، نشان داد که همچنان از موضع خود در مورد این روش واردات عقب‌نشینی نکرده است.
بانک مرکزی به جهت ساماندهی و شفافیت جریان ارز حاصل از تجارت خارجی کشور و کنترل نرخ ارز معتقد است که باید منشا ارز در روش واردات بدون انتقال ارز مشخص باشد و به رغم اصرار فعالان بخش خصوصی در انجام این روش در جهت ادامه روند تجارت در شرایط تحریمی، بارها با صدور بخشنامه‌های مختلف بر مخالفت خود با این نوع واردات تاکید کرده است؛ این درحالی‌است که به نظر می‌رسد وزارت صمت به جهت مشکلاتی که در تامین مواد اولیه وجود دارد این روش واردات را به عنوان بهترین راهکار برای برون رفت از شرایط فعلی انتخاب کرده است.
بانک مرکزی؛ تحریک تقاضا و نرخ ارز در پی واردات بدون انتقال ارز
در واردات بدون انتقال ارز بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار ارزی، دیگر هیچ گونه نظارت و کنترلی بر انتقال وجوه ارزی نخواهد داشت همین موضوع هم باعث شده تا بانک مرکزی با واردات بدون انتقال ارز مخالفت کند. عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی، گفته که در این روش ارز مورد نیاز از بازار تامین می‌شود و شفافیت کافی ندارد، تقاضا و نرخ ارز را تحریک خواهد کرد.
بانک مرکزی اعلام کرد که صادرکنندگان می‌توانند به چهار روش ارز خود را وارد چرخه اقتصادی کشور کنند؛ یکی از این روش‌ها عرضه ارز در سامانه نیما بواسطه بانک‌ها و صرافی‌های مجاز است، همچنین صادرکنندگان می‌توانند از محل ارز حاصل از صادرات خود نسبت به تامین نیازهای واردات خود اقدام نمایند.
در روش سوم مورد نظر بانک مرکزی صادرکنندگان می‌توانند بخشی از ارز صادراتی خود را به واردکنندگان دیگر واگذار و ارز خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند و در روش آخر اعلام شده که صادرکنندگان می‌توانند بخشی از درآمد صادراتی خود را بصورت اسکناس به کشور وارد و به صرافی‌های مجاز و بانک‌ها بفروشند.
به رغم مخالفت بانک مرکزی با روش واردات بدون انتقال ارز و تاکید بر واردات با ارز متقاضی که منشا آن مشخص است، بیشتر فعالان بخش خصوصی موافق این روش هستند و معتقدند در شرایط تحریمی موجود این روش فرصتی برای ادامه تجارت بین‌المللی است که می‌تواند مانع بحران کمبود مواد اولیه واحدهای تولیدی شود.
لاهوتی؛ کنترل نرخ ارز با محدود کردن واردات
در این راستا محمد لاهوتی، رییس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادآنلاین، اظهار کرد: بانک مرکزی موافق واردات با ارز متقاضی است که این کار در گذشته هم برای کالا‌هایی که به صورت برات خریداری می‌شدند، انجام شده است؛ حالا بانک مرکزی هفته گذشته با صدور بخشنامه‌ای اعلام کرد کسانی که خارج از کشور درآمد ارزی دارند و می‌خواهند از محل درآمد ارزی‌شان کالا وارد کشور کنند، باید از روش ارز متقاضی با منشا ارز مشخص استفاده کنند.
لاهوتی ادامه داد: این که کسی خارج از کشور درآمد ارزی داشته باشد اما بعد از واردات نتواند آن را از کشور خارج کند منطقی نیست، ضمن اینکه اغلب کسانی که درآمد خارجی دارند ایرانی مقیم آن کشور بوده و داخل ایران فعالیتی ندارند که بتواند تقاضای واردات از محل مواد اولیه را تامین کند، بنابراین روش مورد نظر بانک مرکزی ناکارآمد بوده و کمتر قابل اجرا است.
این فعال بخش خصوصی درباره تاثیر این روش بر نرخ ارز بیان کرد: اگرچه بانک مرکزی معتقد است که این روش منجر به افزایش تقاضا و نرخ ارز می‌شود، اما به هرحال نرخ ارز تابع تعدادی فاکتور اقتصادی است و مدام افزایش نخواهد یافت و بالاخره متوقف خواهد شد، از طرفی در شرایطی که محدودیت منابع ارزی داریم بانک مرکزی یا باید خودش ارز واحدهای تولیدی را تامین کند یا اجازه دهد این ارز از طریق واردات بدون مشخص بودن منشا ارز انجام شود.
به گفته لاهوتی، اگرچه ممکن است قیمت دلار با روش واردات بدون انتقال ارز افزایش یابد اما درصورت نپذیرفتن این روش و عدم تامین ارز برای واردات مواد اولیه توسط بانک مرکزی شاهد تعطیلی واحدهای تولیدی و گسترش معضل بیکاری خواهیم بود.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران پیشنهاد کرد: در شرایط امروز اگر تاجری به منابع ارزی دسترسی دارد باید از آن استفاده کند اما بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش نرخ ارز می‌تواند واردات را محدود به مواد اولیه توسط تولیدکننده کند؛ به این ترتیب درحال حاضر که واحدهای تولیدی با کمبود مواد اولیه مواجه هستند موافقت بانک مرکزی با روش واردات بدون انتقال ارز نه تنها منجر به کاهش تقاضا برای ارز در سامانه نیما و بانک مرکزی خواهد شد بلکه می‌تواند ارز بیشتری وارد چرخه اقتصادی کشور کرده و به واحدهای تولیدی برای رسیدن به جهش تولید کمک کند.
شاکری؛ موافقت بانک مرکزی با واردات بدون انتقال ارز بعید است
مجید شاکری، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در واکنش به این طرح، گفت: واردات بدون انتقال ارز یعنی افراد بتوانند از محل ارز فردی خودشان و بدون اینکه از سیستم رسمی ارز خریداری کرده باشند، کالا را وارد و در گمرک اظهار کنند.
وی افزود: معمولا بانک مرکزی با واردات بدون انتقال ارز مخالف است چرا که در این روش ضمن اینکه تسویه به زمان خروج کالا از گمرک موکول می‌شود، کالای وارد شده نیز غیرقابل کنترل شده و تقاضا هم در بازار آزاد بالا می‌رود.
تجربه افزایش نرخ ارز با واردات بدون انتقال ارز در دولت‌های قبل
شاکری در رابطه با دلیل مخالفت بانک مرکزی با این موضوع خاطرنشان کرد: به اعتقاد بانک مرکزی این روش باعث افزایش نرخ ارز می‌شود که البته این گزاره درست است، زیرا آنچه منجر به بحران ارزی در زمان آقای هاشمی رفسنجانی شد تاکید آقای نوربخش بر بازکردن واردات بدون انتقال ارز بود.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: از طرفی با آزادسازی این روش واردات، بستر حساب سرمایه بی‌معنا و ضعیف می‌شود که این یعنی بانک مرکزی چرخش سرمایه در خارج از سیستم بانکی را به رسمیت شناخته است.
به گفته شاکری، وزارت صمت چندین بار به سمت اینکه واردات بدون انتقال ارز آزاد شود حرکت کرده و معمولا این تقاضا برای کالاهای خاص مثل خودرو مطرح شده است اما از آنجا که حجم عرضه و تقاضا در بازار نیما از بهمن ماه پایین آمده، وزارت صمت مجوز آزادسازی این روش از واردات را برای جلوگیری از مشکل کمبود کالا صادر کرده است.
شاکری در ادامه گفت: بعید به نظر می‌رسد بانک مرکزی به دلیل تاکیدی که بر مشخص بودن منشا ارز وارداتی دارد با این شیوه موافقت کند؛ از طرف دیگر به دلیل آنکه بسیاری از تقاضاها پس از ترخیص کالا از گمرک ایجاد می‌شود ادعای موقتی بودن افزایش نرخ ارز بی‌معناست چراکه همچنان این چشم‌انداز وجود دارد که مشکل تقاضا در بازار نیما حل شود؛ از این رو شاید درحال حاضر موضع بانک مرکزی صحیح باشد اما باید صبر کرد و دید برای نیما چه اتفاقی خواهد افتاد.
رضایی؛ جلوگیری از بحران کمبود مواد اولیه با واردات بدون انتقال ارز
در همین رابطه پرهام رضایی نایب رییس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران نیز به هجوم تقاضا برای خرید ارز از صرافی‌ها در روش واردات بدون انتقال ارز اشاره کرد و گفت: ثبت سفارش به صورت بدون انتقال ارز باعث هجوم متقاضیان به صرافی‌ها که منشا ارز آن‌ها مشخص نیست می‌شود و همین افزایش تقاضا منجر به افزایش نرخ ارز خواهد شد، از این رو بانک مرکزی همیشه تلاش کرده تا این روش واردات را از چرخه خارج کند.
این فعال بخش خصوصی تاکید کرد: با توجه به شرایط فعلی کشور و محدودیت منابع ارزی تصمیم‌گیری وزارت صمت در خصوص آزادسازی این روش واردات اشتباه نیست چراکه باید از همه منابع برای ادامه جریان تجارت استفاده کرد ضمن اینکه این روش باعث می‌شود که با بحران کمبود مواد اولیه مواجه نشویم.
وی در پایان به مشکلات تجار برای مشخص کردن منشا ارز اشاره کرد و گفت: تاکید بانک مرکزی برای مشخص بودن منشا ارز به خاطر جلوگیری از افزایش نرخ و رواج پولشویی و شفافیت این چرخه است اما تجار گاهی در خرید‌های اعتباری ارزی دریافت نمی‌کنند و پروسه دریافت ارز در برخی کالا‌ها طولانی است و به همین دلیل مخالف مشخص شدن منشا ارز هستند.
