ترامپ به برجام بازمی‌گردد؟
نیویورک‌تایمز از طرح حقوقی آمریکا برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از طریق سازوکار موجود در برجام خبر داده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، وزارت خارجه آمریکا در حال تهیه طرحی حقوقی است تا بتواند بار دیگر با حضور در توافق هسته‌ای، یا کشورهای عضو شورای امنیت را به تصویب قطعنامه‌ای مجبور کند که تحریم تسلیحاتی ایران را دائمی می‌کند یا با به‌کار انداختن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، موسوم به مکانیسم ماشه، تهران را وارد یک چالش تازه و بی‌سابقه کند.
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم دیوید سنگر، خبرنگار شناخته‌شده آمریکایی، اطلاعاتی را منتشر کرده که نشان می‌دهد مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و تیمش طی روزهای اخیر در اقدامی غیرمنتظره، مشغول بررسی گزینه‌های پیش روی آمریکا برای بازگشت به برجام بوده‌اند. همزمان، از سوی آمریکا پیش‌نویس قطعنامه‌ای در میان اعضای شورای امنیت سازمان ملل توزیع شده که کشورهای جهان را از فروش تسلیحات متعارف به ایران منع خواهد کرد. این درحالی است که قرار است طبق مفاد توافق هسته‌ای که در سال2015 میان ایران و 5قدرت بزرگ جهان امضا شد و به تصویب شورای امنیت نیز رسید، تا 6ماه دیگر تحریم‌های تسلیحاتی ایران به‌طور کامل لغو می‌شود.
فعالیت آمریکا در شورای امنیت برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران و منع کشورها از فروش تسلیحات به آن در حالی شدت گرفته که روس‌ها به‌صورت علنی و چینی‌ها پنهانی اعلام کرده‌اند که مخالف چنین برنامه‌ای هستند. روسیه حتی به اروپا و آمریکا اعلام کرده که منتظر پایان مدت زمان باقیمانده است تا بتواند به ایران سلاح بفروشد.
به نوشته نیویورک‌تایمز، طرح حقوقی وزارت خارجه آمریکا به تأیید مایک پمپئو رسیده و آماده ارائه به کشورهای باقیمانده در برجام است. بر مبنای این طرح، آمریکا از منظر حقوق بین‌الملل استدلال خواهد کرد که همچنان عضو برجام است تا بتواند در گام بعدی مکانیسم درنظر گرفته‌شده در توافق هسته‌ای برای بازگشت تحریم‌ها یا همان مکانیسم ماشه را فعال کند.
طبق برجام، درصورتی که ایران به تعهداتش پایبند نباشد و توافق هسته‌ای را نقض کند، امکان بازگشت تحریم‌ها وجود دارد. طبق بندهای 36و 37 برجام، فرایند خاصی برای رسیدگی به شکایت طرف‌های توافق در مورد نقض مفاد آن توسط دیگر طرف‌ها پیش‌بینی شده که با بررسی موضوع در کمیته کارشناسی آغاز می‌شود و به رسیدگی در نشست وزرای خارجه و در نهایت شورای امنیت می‌رسد. طبق قطعنامه٢٢٣١ شورای امنیت که با استناد به برجام، تحریم‌های هسته‌ای مصوب شورا علیه ایران را لغو کرد، درصورتی که یکی از قدرت‌های عضو برجام از نتایج عدم‌پایبندی ایران و از مراحل حل اختلاف رضایت نداشته باشد، می‌تواند شکایت خود را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کند. در این مرحله ممکن است برخی از اعضا (احتمالا روسیه یا چین) قطعنامه‌ای را با هدف «ادامه لغو تحریم‌های ایران» برای رأی‌گیری در شورا مطرح کنند. در این صورت، وتوی «قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران» از سوی هر یک از 5عضو دائم شورای امنیت (احتمالا آمریکا) به اجرایی‌شدن مجدد قطعنامه‌های قبلی شورا و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر می‌شود. غیر از این، اگر پس از گذشت مدتی معین، هیچ کشوری چنین قطعنامه‌ای را به شورا ارائه نکند، تحریم‌های قبلی باز به‌طور خودکار به اجرا گذاشته می‌شوند و همه کشورهای عضو سازمان ملل موظف به اجرای آنها هستند. این مکانیسم پیچیده، به مکانیسم ماشه معروف است.
نیویورک‌تایمز به نقل از دیپلمات‌های اروپایی نوشته که چنین رویکردی از سوی دولت دونالد ترامپ نشان می‌دهد او توافقنامه‌های بین‌المللی را هر زمان به ضررش باشد لغو و هر زمان به نفعش باشد اجرا می‌کند. به نوشته این روزنامه، کشورهای اروپایی از طرح تازه آمریکا استقبال نکرده‌اند اما ترامپ قصد دارد حوالی پاییز، چند هفته مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، این طرح را اجرایی کند تا در اوج رقابت‌های انتخاباتی بتواند یک چالش و رویارویی تازه را با ایران رقم بزند و از آن به نفع مبارزات انتخاباتی خود بهره بگیرد.
افزایش فشار تازه به ایران بر سر لغو تحریم‌های تسلیحاتی، هدف دیگری هم دارد و آن تلاش برای مجبورکردن مقام‌های ایران به خروج از برجام و فروپاشی توافق هسته‌ای در پی آن است. مایک پمپئو در پاسخ به سؤال نیویورک‌تایمز در این رابطه گفته است: «ما نمی‌توانیم اجازه دهیم ایران 6ماه دیگر بتواند خرید تسلیحاتی داشته باشد. همه توان دیپلماتیک خود را برای ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران به‌کار می‌گیریم.»
پیش‌نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران توسط برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، در اختیار اعضای شورای امنیت قرار داده شده است. هوک همچنین در روزهای اخیر طی سفر به پاریس با فرانسوی‌ها در مورد رویکرد تازه آمریکا مذاکره کرده است. به گفته هوک، آمریکا اجازه نمی‌دهد ایران سلاح‌های سبک خریداری کند، چه برسد به موشک‌های پیشرفته. موضوع لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران، یکی از بندهای جانبی توافق هسته‌ای است. طبق این توافق که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل نیز رسید، طرف‌ها بر سر ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای مدتی مشخص، توافق کردند. بر این اساس، تحریم‌های ایران در زمینه سلاح‌های سبک در ماه دسامبر سال‌جاری و تحریم‌ها در زمینه موشکی 3سال دیگر لغو می‌شود. در چارچوب قطعنامه شورای امنیت، نه‌تنها توافق هسته‌ای تصویب، بلکه همزمان تمامی تحریم‌های بین‌المللی ایران به‌جز تحریم‌های تسلیحاتی به‌طور یکجا لغو شد. طبق متن پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی جدید آمریکا، فروش تسلیحات از سوی ایران و خرید تسلیحات ساخت ایران توسط کشورهای جهان ممنوع اعلام شده است. پیش‌بینی می‌شود این قطعنامه از سوی روسیه در شورای امنیت وتو شود. آمریکایی‌ها در واکنش به وتوی این قطعنامه، در گام بعدی با ادله حقوقی اعلام خواهند کرد که همچنان عضو برجام هستند. آمریکا سپس با استناد به کاهش تعهدات ایران در چارچوب برجام طی یک‌سال اخیر، این اقدامات را به‌معنای نقض تعهدات ایران اعلام خواهد کرد؛ موضوعی که زمینه را برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت تمام و کمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران فراهم می‌کند. استدلال حقوقی آمریکا بر این مبنا خواهد بود که آمریکا هرگز اعلام نکرده از برجام خارج شده، بلکه به دستور دونالد ترامپ تحریم‌های یکجانبه‌ای علیه ایران اعمال کرده است. این استدلال در حالی مدنظر آمریکایی‌هاست، که همه کشورهای عضو برجام معتقدند آمریکا با بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، به تعهد مهم خود در چارچوب این توافقنامه که همان لغو تحریم‌های ایران است، پشت کرده و در نتیجه از آن خارج شده است.
