جریان زندگی در جازموریان

زمستان 98با افزایش بارندگی‌ها تالاب‌ها دوباره جان گرفتند و این اتفاق در اوایل فروردین‌ماه نیز رخ داد و به زنده شدن تالاب خشکیده جازموریان در مرز سیستان و بلوچستان و کرمان انجامید. تالاب جازموریان در دوران خشکیدگی، یکی از مهم‌ترین کانون‌های ایجاد گردوغبار در استان سیستان و بلوچستان بود.

تالاب جازموریان که در یک‌سال اخیر چند مرتبه آبگیری شده بود، اوایل دی‌ماه رمق چندانی نداشت. اما بر اثر بارندگی‌های اواخر دی‌ماه‌98، وسعت آبگیری آن تا حدود هزارکیلومتر افزایش یافت. بارندگی‌های فروردین‌ماه99 نیز بار دیگر بر وسعت آبگرفتگی تالاب افزود.

بررسی تصاویر ماهواره‌ای توسط سازمان نقشه‌برداری کشور و مقایسه تصاویر اواخر زمستان سال قبل و اوایل بهار امسال نشان‌دهنده رشد 35درصدی مساحت آب در تالاب جازموریان در فروردین‌ماه سال‌جاری است. سازمان نقشه‌برداری کشور نیز اعلام کرد، وسعت آبگرفتگی این تالاب در 10روز اول فروردین‌‌ماه 99 به 1350کیلومتر افزایش یافته است.

تعطیلی کانون گردوغبار در جازموریان

هرچند بخشی از فرصت آبگرفتگی تالاب جازموریان در زمستان سال98 از دست رفت، اما به گفته وحید پورمردان، مدیرکل محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، این میزان آب جذب بستر خشک تالاب شد و جازموریان را مرطوب نگه‌داشت. این اتفاق، کمک بزرگی به کاهش خیزش گردوغبار خواهد کرد. هرچند تبخیر آب در گرمای تابستان، بخشی از این تالاب را خشک می‌کند، اما می‌توان با اقدامات پیشگیرانه از فرسایش بادی تالاب جلوگیری کرد.

وحید پورمردان  می‌گوید: «طی یک‌سال اخیر، پوشش گیاهی محدوده تالاب افزایش یافت و همچنان در حال افزایش است. افزایش پوشش گیاهی و آبگیری تالاب می‌تواند تا مدتی خیزش گردوغبار در این منطقه را متوقف کند که البته پیش‌بینی دقیق آن نیازمند بررسی بیشتر است.»

کاهش فشار بر تالاب با ابلاغ برنامه جامع

اگر بر رودخانه «هلیل‌رود» در استان کرمان سد احداث نمی‌شد یا حقابه تالاب جازموریان توسط وزارت نیرو به خوبی تامین شده بود، این پهنه تالابی کشور نه با کم‌آبی و خشکیدگی مواجه می‌شد و نه به کانون بزرگ گردوغبار تبدیل شده بود. از 2سال قبل اما تدوین طرح مدیریت جامع تالاب جازموریان با همکاری اداره کل محیط‌زیست استان‌های کرمان و سیستان‌وبلوچستان در دستور کار قرار گرفت و تدوین شد تا مشکلات تالاب با مدیریت بهتر مرتفع شود و همکاری دیگر دستگاه‌ها نیز در حفظ آن پررنگ‌تر شود. مدیرکل محیط‌زیست استان سیستان‌وبلوچستان در این رابطه می‌گوید: «هم‌اکنون برنامه جامع مدیریت تالاب جازموریان آماده شده و در انتظار تأیید سازمان برنامه و بودجه و ابلاغ به دستگاه‌های مرتبط است.»  در طرح مدیریت جامع تالاب جازموریان، تامین حقابه تالاب از رودخانه‌های بالادست و انجام تعهدات وزارت نیرو برای تامین حقابه، توجه به زندگی عشایر و تامین معیشت ذینفعان تالاب، اصلاح الگوی کشت و سوق دادن آن به سمت محصولات بومی نظیر چای ترش درنظر گرفته شده است تا فشار بر تالاب کاهش یابد.

الگوی کشت دربخشی از حاشیه تالاب جازموریان مبتنی بر کشت غرقابی و کاشت صیفی‌جات و هندوانه است که البته نیازمند آب فراوان است و با وضعیت تالاب هم همخوانی ندارد. حفر چاه‌های متعدد غیرمجاز نیز مانند دیگر نقاط کشور، از دلایل فشار بر تالاب جازموریان در سال‌های متمادی است که همگی در طرح جامع مدنظر قرار گرفته است.

پورمردان، رئیس اداره محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، البته می‌گوید: «بسیاری از چاه‌های غیرمجاز به‌ویژه در شهر دلگان، در سال98 پلمب شده است که این روند با ابلاغ طرح جامع تالاب با جدیت بیشتر پیش خواهد رفت. همچنین وزارت نیرو مکلف به تامین حقابه تالاب جازموریان شده است.»