احتمال ورود ویروس به آب‌های زیرزمینی
از شانزدهم فروردین و با اعلام رسمی سازمان بهشت زهرا(س) بیماران مبتلا به کرونا با آب غسل داده شدند و این سازمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد مانع اساسی برای تغسیل متوفیان با رعایت موازین بهداشتی در سطح کشور وجود ندارد: «بنابراین با ایجاد وحدت رویه در تمامی استان‌های کشور، نیروهای این سازمان با همکاری طلاب ایثارگر کار تغسیل با آب این متوفیان را با در نظر گرفتن همه موازین و پروتکل‌های بهداشتی انجام می‌دهند.»
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، اما سه روز پس از اعلام این خبر، شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران در جلسه روز نوزدهم فروردین ماه این شورا از نگرانی‌اش برای کارکنان بهشت زهرا(س) گفت که قرار است افراد فوت شده در اثر کرونا را تغسیل کنند: «یکی از دغدغه‌های بسیار جدی من مشکلات کارکنان سازمان بهشت زهرا(س) است. چرا که تغسیل فوت‌شدگان کرونا آغاز شده است و این ما را نگران می‌کند.» سازمان بهشت زهرا(س) همان زمان اعلام کرد در جریان تغسیل متوفیان مبتلا به بیماری کرونا علاوه بر پرسنل سازمان بهشت زهرا(س)، ۱۳۰ نفر از طلاب جهادی اعم از زنان و مردان با پرسنل بهشت زهرا(س) همکاری خود را آغاز کرده‌اند و پس از آن هم اعلام شد تاکنون ابتلایی در میان پرسنل بهشت زهرا(س) وجود نداشته است. در کنار نگرانی برای وضع کارکنان این سازمان، چگونگی دفن پساب شست‌وشوی این بیماران هم نگرانی‌های بسیاری ایجاد کرده است. زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران میگوید این کار با رصد و نظارت ستاد ملی مبارزه با کرونا انجام می‌شود و وزارت بهداشت و وزارت نیرو هم باید نظارت داشته باشند. به گفته او شهرداری و شورای شهر کار نظارت بر پساب‌ها و تمیزی آب را به وزارتخانه نیرو سپرده‌اند: «ما از این وزارتخانه توقع داریم نظارت‌های دقیق انجام دهد و آن‌طور که تاکنون می‌دانیم براساس پروتکل‌های بهداشتی موجود این اتفاق می‌افتد اما درنهایت ما توقع‌مان این است با موازین دقیق و بررسی‌های روزانه این کار پیش رود.» نوری میگوید متوفیان عادی از صبح تا دو بعدازظهر در بهشت زهرا(س) شست‌وشو داده می‌شوند و از دو بعدازظهر تا شب هم فوت‌شدگان کرونا برای تغسیل آورده می‌شوند: «قبل و بعد از شست‌وشو، ضدعفونی انجام می‌گیرد و کارکنان هم تست می‌شوند اما مسئولیت این کار درنهایت به عهده سازمان بهشت زهرا(س) است و درباره پساب‌ها هم وزارت نیرو و بهداشت باید رسیدگی و این موضوع را تست کنند اما تا جایی که می‌دانیم گندزدایی این مورد به شکل مستمر انجام می‌گیرد.»
نظارت روزانه شود
پیش از این و در سال‌های گذشته خبرهایی مبنی بر ورود آب پساب بهشت زهرا(س) به قنات‌های مجاور نگرانی‌هایی ایجاد کرد و همان زمان هم قرار شد تصفیه‌خانه‌هایی برای این مورد ساخته شود. حسن اصیلیان، معاون انسانی سازمان محیط‌زیست ورود آب غسالخانه به قنات‌ها را در آن سال‌ها تأیید کرد و محمود رضائیان، که آن زمان مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) بود اعلام کرد: «طبق پیش‌بینی‌ها، این بیم می‌رفت که در آینده برای نگهداری فضای سبز این منطقه دچار مشکل شویم پس به فکر مهار کردن آب غسالخانه افتادیم. از همین رو حالا این آب تصفیه می‌شود و برای نگهداری فضای سبز بهشت زهرا(س) مورد استفاده قرار می‌گیرد.» بعدها اما محمدمهدی گویا، مدیرکل دفتر پیشگیری از بیماری‌های وزارت بهداشت نگرانی در این مورد را نادرست دانست: «از آنجایی که براساس دستورالعمل تمام اجساد قبل از دفن باید ضدعفونی شوند با فرض صحت این خبر مشکلی برای مردم به وجود نخواهد آمد.» ماجرای ضدعفونی اجساد عادی با وضع کرونایی فعلی متفاوت است و همین هم دلیلی است که همچنان نگرانی‌هایی برای این وضع وجود داشته باشد. تورج فتحی، کارشناس منابع آب و محیط‌زیست میگوید شرایط فعلی نیازمند نظارت‌های بسیار گسترده‌ای است که این نظارت‌ها باید به صورت روزانه از تصفیه‌خانه‌های غسالخانه‌ها انجام گیرد تا میزان آلودگی سنجیده شود:«ما تا سال‌ها درباره بهشت‌زهرا(س) مشکل داشتیم. تا پیش از‌سال ۸۶ پساب این غسالخانه به چاه جذبی ریخته می‌شد که در داخل حریم کیفی مادرچاه قنات مجیدآباد بود که درنهایت آب به روستای مجیدآباد می‌رفت. اهالی شکایت کردند و بعد از گذشت بیش از یک‌سال تصفیه‌خانه ساخته شد و آب تصفیه برای آبیاری محیط استفاده شد.»
او میگوید در شرایط فعلی با وجود پروتکل‌های طراحی شده و اخطاری که به آزمایشگاه‌های مختلف داده شده تا به دقت و درستی پساب‌ها را ارزیابی کنند اما همچنان باید نظارت روزانه و توسط کارشناسان مجرب باشد: «هر بیمار کرونایی تا زمانی که دفنش انجام شود، بار آلودگی گسترده‌ای دارد که برای همین استفاده از آهک برای تدفین تجویز شده چرا که حتی بعد از مرگ هم قابلیت گسترش ویروس وجود دارد. حالا شست‌وشوی این اجساد هم اگر بدون رعایت اصول دقیق و رصد پساب آن باشد نمی‌توان نگرانی از آلودگی آب‌های زیرزمینی را نادیده گرفت.» فتحی میگوید گسترش آلودگی پس از دفن اجساد در این شرایط هم ممکن است و در مناطقی مانند استان‌های شمالی که سطح آبی زیرزمینی بالاست و به‌ویژه در بعضی از شهرها که آرامستان‌ها در جلگه قرار دارند نگرانی بیشتری در مورد آلودگی آب‌های زیرزمینی وجود دارد. «در این صورت حتی اگر فرد را آغشته به پودر آهک دفن کنیم هم ممکن است آلودگی‌هایش به آب‌های زیرزمینی برسد. درنتیجه باید چاه‌های اطراف خصوصا چاه‌های در جهت آب زیرزمینی را رصد کرد و اگر مصرف شرب دارند از آن استفاده نشود، اگر مصرف کشاورزی دارند هم برای کشت تازه‌خوری‌ها از آبش استفاده نشود.» به این ترتیب نگرانی فتحی از پساب باقی مانده از شست‌وشو یا دفن اجساد مبتلا به کرونا گسترده است. او میگوید تاکنون اخطارهای بسیاری داده شده و نظارت‌ها هم کم و بیش وجود دارد اما همچنان امکان عدول از قانون وجود دارد. او یکی دیگر از نگرانی‌هایش را درباره فاضلاب‌های بیمارستانی می‌داند. فاضلاب‌هایی که مراکز درمانی ابتدا موظفند آنها را پیش‌تصفیه کنند و درنهایت وقتی میزان آلودگی به حجم آلودگی عمومی رسید آن را در اگوی فاضلاب شهری رها کنند: «تاکنون گزارشی درباره تخلف نداشتیم اما ممکن است تخلفاتی دراین زمینه انجام گیرد. برای مثال ممکن است تصفیه‌خانه یک بیمارستان بتواند ۲۴مترمکعب را تصفیه کند اما میزان آلودگی‌اش ۳۰مترمکعب باشد که این میزان اضافه را هم در تصفیه‌خانه بریزد و در نتیجه میزان آلودگی‌اش بالاتر از استاندارد شود.» به گفته او در این شرایط چند اتفاق می‌افتد که یکی از بدترین نوع آن، ریختن اضافه مواد آلوده به چاه‌های جذبی است. چاه‌هایی که به سفره‌های آب زیرزمینی راه دارند: «ما در سال‌های گذشته و پیش از آنکه با بحرانی چون حال حاضر مواجه باشیم مطالعاتی را بر مناطق پایین دست گورستان‌ها و در شهرهای مختلف انجام دادیم. نتیجه این بود که آب‌های موجود در پایین دست گورستان‌ها همیشه آلودگی بیشتر و گسترده‌تری داشته‌اند چرا که همواره تخلیه غیرمجاز فاضلاب در آنها بالاتر بوده که درنهایت نظارت را افزایش دادیم و حتی برخورد قانونی داشته‌ایم. اما تخلفات همچنان وجود داشتند.» او میگوید این اتفاق در شرایط فعلی ممکن است بسیار بیشتر از گذشته باشد و تنها راه این است که تصفیه‌خانه‌ها مورد پایش روزانه قرار گیرند و اگر میزان عناصر ویروسی در آن بالاتر از استاندارد تشخیص داده شد، مواد گندزدایی مانند کلر و .... اضافه شود تا این پساب درنهایت نتواند آسیب‌های گسترده بعدی ایجاد کند.
