سرنوشت فیلم‌های سال 99 چه می‌شود؟
«تنها راه نجات سینمای ایران از ورشکستگی و نیز نگه‌داشتن مردم در خانه، اکران ١٠٠ فیلم سینمای ایران در شبکه‌های وی‌او‌دی است.»
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، این جمله را علیرضا داودنژاد گفته است؛ کارگردانی که خودش فیلم «مصائب شیرین ۲» را در نوبت اکران دارد. او چند روز پیش گفت: «روال سینمای ایران بدین‌گونه است که فیلمسازان یک‌سال فیلم تولید می‌کنند و آن فیلم‌ها سال بعد اکران می‌شود. اما کرونا باعث شده ١٠٠ فیلم تولیدشده در سال گذشته، بخورند به درِ بسته سالن‌ها و فیلم‌ها و سرمایه‌ها زمین بماند.» داودنژاد برای این معضل که در میان‌مدت می‌تواند به ورشکستگی یا حداقل آسیب‌های زیادی برای بخش عظیمی از سینمای ایران بینجامد، راه حلی دارد: «می‌گویند سریال پایتخت در روزهای اخیر بیش از ١٠میلیون تماشاگر داشته. خب، حالا که این سریال تمام شده، چه چیزی مردم را در خانه نگه خواهد داشت؟ برای کمک به این امر و همچنین سینمای ایران، چند روز پیش مجمع فیلمسازان ایران یا همان کارگردان- تهیه‌کننده‌ها در بیانیه‌ای این روزها را فرصتی طلایی دانست تا با راه‌اندازی وی‌او‌دی ملی با اینترنت کم‌هزینه سریع بیاییم و این ١٠٠ فیلم را وارد شبکه نمایش خانگی کنیم. ١٠٠ فیلم پربازیگر با کارگردانان شناخته‌شده که بیشترشان همین چند ماه پیش در جشنواره هم بوده‌اند. این اتفاق هم می‌تواند در خلوت کردن خیابان‌ها موثر باشد و هم گامی برای تحقق سینمای ملی است که سرمایه و سفارش از مردم می‌گیرد.»
پیشنهادهای علیرضا داودنژاد خیلی زود با خبر نمایش فیلم «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا وارد مرحله اجرا شد.
روز گذشته خبرگزاری‌ها اعلام کردند که با ادامه شرایط قرنطینه، ابراهیم حاتمی‌کیا در راستای عمل به «مسئولیت اجتماعی» فیلم جدیدش «خروج» را که تنها دو ماه از اکران اولیه‌اش در جشنواره فیلم فجر گذشته است، به‌صورت آنلاین اکران می‌کند. بنا بر این تصمیم که با موافقت وزارت ارشاد و مراجع قانونی نمایش در کشور اتخاذ شده، جدیدترین اثر ابراهیم حاتمی‌کیا از اوایل هفته آینده در سامانه‌های نمایش آنلاین قرار خواهد گرفت و مخاطبان می‌توانند با خرید قانونی با خانواده به تماشای این فیلم سینمایی در فیلیمو و نماوا بنشینند.
در خبر منتشرشده از سوی روابط عمومی فیلم همچنین آمده بود که این برای اولین‌بار است که یک فیلم سینمایی ابتدا پخش آنلاین مجازی و سپس اکران در سینماها را خواهد داشت.
انتشار خبر نمایش آنلاین فیلم «خروج» همان‌گونه که انتظار می‌رفت، بحث‌های زیادی را بین دست‌اندرکاران و کارشناسان سینما ایجاد کرد. عده‌ای چنین تصمیمی را به‌خصوص در شرایط کرونایی اخیر، بهترین راه برای نگه‌داشتن مردم در خانه، کاستن از بار سنگین اقتصادی تلنبار شده بر دوش سینما و گامی بلند برای همراه شدن با روند جهانی نمایش فیلم عنوان کردند. اما مخالفان بر این باور هستند که زیرساخت‌های ما برای این نوع نمایش مهیا نیست؛ و بدتر از همه نبود قانون کپی‌رایت است که باعث خواهد شد فیلم در همان روز اول سر از سایت‌های دانلود غیرمجاز و شبکه‌های ماهواره‌ای درآورد.
شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما اکران فیلم «خروج» را در شبکه نمایش خانگی «اتفاق مهمی» می‌داند: «این اولین تولید بزرگ و دارای پروانه نمایش است که پس از نمایش در جشنواره فجر مستقیم به اینترنت می‌آید. درواقع سازمان اوج با این کار روندی را ادامه می‌دهد که نتفلیکس سال‌ها قبل شروع کرده و باعث شده مناسبات پخش و اکران در آمریکا تغییرات شگفت‌انگیزی داشته باشد.
اما شماری از مخالفان از این جنبه به ماجرا نگاه می‌کنند که در نبود کپی‌رایت و فضایی امن برای بازگشت سرمایه، شاید سازمانی مانند اوج از پس ریسک‌های متعدد عرضه فیلم در فضای اینترنت برآید، ولی بی‌تردید تهیه‌کنندگان خصوصی زیر بار این نوع عرضه فیلم نخواهند رفت؛ به‌خصوص که صحبت‌های رئیس انجمن سینماداران، این تصمیم را روندی غیرقابل برگشت جلوه می‌دهد و می‌گوید که تهیه‌کنندگان باید بین اکران سینما و نمایش در وی‌او‌دی یکی را انتخاب کنند. امید معلم، سردبیر دنیای تصویر در واکنش به این صحبت‌ها می‌گوید: «اینجاست که باید دولت کمک کند و فیلم‌های بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران شخصی را حداقل به قیمت تولیدشان از تهیه‌کنندگان بخرد، وگرنه بخش خصوصی ورشکست خواهد شد!» اما محمدرضا لطفی، کارگردان سینما عقیده دارد که این روند اگرچه دشوار و پرخطر است، ولی درنهایت سینمای ایران چاره‌ای جز اتخاذ این راه ندارد: «با تمام احترامی که به نظر دوستان مخالف می‌گذارم، اما باید بگویم که دیر یا زود این روند عادی خواهد شد و بسیاری از فیلم‌های بخش خصوصی به وی‌او‌دی روی خواهند آورد، چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم.»
علی سرتیپی، تهیه‌کننده و مدیر چند پردیس سینمایی نیز با اکران مجازی فیلم‌ها موافق است: «البته به‌شرطی که ظرفیت وی‌اودی‌ها افزایش یابد. با ظرفیت کمتر از یک‌میلیون کاربری پلتفرم‌های معروف الان نمی‌شود این پروژه را پیش برد. اما در صورت فراهم شدن بستر این کار به نفع سینمای ایران به لحاظ تولید و چرخش سرمایه و نیز به سود عوامل سینما خواهد بود.»
سرتیپی درباره تأثیر این طرح بر سرنوشت سالن‌های سینما نیز با اشاره به اینکه «این مسأله چند سالی است در دنیا هم مورد بحث بوده» می‌گوید: «فعلا که با شیوع کرونا کار سالن‌ها کلا صفر است. اما در کل در آمریکا می‌بینیم که با وجود فعال شدن شبکه‌های مختلف مثل نتفلیکس، سالن‌های سینمایی نیز کار می‌کنند و مخاطب خود را دارند.»
همان‌طور که «خروج» در نمایش جشنواره‌ای خود جنجالی و بحث‌انگیز شد، انتشارش در فضای مجازی نیز حواشی بسیاری داشت. این حواشی را ابتدا سعید خانی، تهیه‌کننده فیلم توقیفی «ارادتمند، بهاره، تینا...» کلید زد که در اولین دقایق انتشار خبر نوشت: «قدیما فارابی فیلم می‌ساخت، می‌گذاشت تو انباری، الان باز خوبه بعضی‌ها فیلم می‌سازن، میذارن تو وی‌او‌دی، امان از پول بیت‌المال!» کنایه‌های دبیر گروه فرهنگ خبرگزاری سازمان تبلیغات اما تندتر است: «فیلم بساز در حد دورهمی‌های سریال‌های نوروزی، در گفت‌وگوها کسی را آدم حساب نکن، به مخالف‌های فیلمت برچسب بزن، داد و بیداد راه بینداز، نظرسنجی‌ها را متهم کن به تقلب، آخر سر هم قهرمان‌بازی دربیار و فیلمی را که با پول مردم ساخته شده و مطمئنی که فروش نخواهد کرد، بفرست در پخش آنلاین و بعد هم جو راه بینداز که به احترام مردم اولین فیلمی بودیم که مجازی شدیم. چطور این‌گونه شدی ابراهیم؟»
اما حاشیه دیگر مبنی بر این است که «خروج» اولین فیلم پخش‌شده در سامانه‌های وی‌او‌دی نیست و تعداد فیلم‌های اکران‌نشده‌ای که از ابتدای فروردین در شبکه وی‌او‌دی پخش شده‌اند، حدود ۵۰ فیلم را شامل می‌شود و «اولین» نامیدن فیلم حاتمی‌کیا تبلیغات رسانه‌های نزدیک به این فیلمساز است. سعید رجبی فروتن، کارشناس نمایش خانگی و یکی از مدیران ارشاد در این زمینه می‌گوید: «برخلاف اینکه تبلیغ می‌شود، «خروج» اولین فیلمی نیست که از نوبت اکران بیرون زده و می‌خواهد از راهی دیگر با مخاطب ارتباط پیدا کند.» به گفته این کارشناس در مورد فیلم‌هایی که مستقیم در فضای اینترنت عرضه شده‌اند، می‌توان به آثاری چون «فرزندخوانده» ساخته وحید نیکخواه آزاد، «قفل‌ساز» به کارگردانی غلامرضا رمضانی، فیلم اپیزودیک «گنجشکک اشی‌مشی» ساخته نیکخواه آزاد، رمضانی و مسعود کرامتی و «عقاب صحرا» ساخته مهرداد خوشبخت اشاره کرد. با این توضیح که اینها همه تولیدات فارابی است که بیشتر برای جشنواره کودک ساخته شده بودند و «عقاب صحرا» نیز هشت‌سال بود در اکران ناکام مانده بود.سعید رجبی فروتن در ادامه با اشاره به اینکه «از حق نباید گذشت که «خروج» قابل قیاس با فیلم‌هایی نیست که پیش از آن پخش شده‌اند» به نقاط تفاوت نوع نمایش این فیلم اشاره دارد. ازجمله اینکه «خروج بعد از پخش در وی‌او‌دی امکان اکران تضمین‌شده را خواهد داشت» و می‌تواند «حقوقش را به بالاترین قیمت پیشنهادی از سوی خریداران نمایش خانگی واگذار کند».
رجبی فروتن به این نکته هم اشاره می‌کند: «به گفته دست‌اندرکاران پخش اینترنتی «خروج»، عرضه اینترنتی این فیلم از پروتکل رایج در نمایش خانگی تبعیت نمی‌کند و در زمره آرشیو دایمی پلتفرم‌ها قرار نخواهد گرفت.»
به هر حال، این گام اول است. فراموش نکرده‌ایم که پیشتر در آمریکا نیز فیلم‌ها تنها یک ماه پس از اکران در سالن‌های سینما می‌توانستند روی دی‌وی‌پی یا در پلتفرم‌های وی‌او‌دی عرضه شوند، اما نتفلیکس این روند را بر هم زد و با وجود مخالفت فیلمسازانی مانند اسپیلبرگ و ریدلی اسکات، با همراهی بزرگانی مانند برادران کوئن، آلفونسو کوارن و مارتین اسکورسیزی فیلم‌ها را برای میلیون‌ها مخاطب عرضه کرد و حتی خود به تولید فیلم‌هایی مانند «روما» (برنده چهار جایزه اسکار)، «ایرلندی»، «داستان ازدواج» (دو فیلم مطرح اسکار اخیر) و... دست زد.
حالا بسیاری امیدوارند اکران «خروج» آغاز روندی جدید در سینمای ایران شود؛ روندی که می‌تواند منابع جدید سرمایه و عرضه را در اختیار سینمای ایران قرار دهد.
