برندگان و بازندگان قمار نفتی عربستان

قماری که در اولین قدم در حال ترکاندن حباب اقتصادهای غربی و ایجاد رکودی سنگین در اقتصاد جهانی است! باید منتظر ماند و دید ولی چند نکته کلیدی وجود دارد:

عربستان اعلام کرده 12.3 میلیون بشکه نفت روزانه تولید میکند؛ رکوردی تاریخی. این مقدار، 2.5 میلیون بشکه از تولید ماه قبلش بیشتر است. البته سقف ظرفیت تولید عربستان 12 میلیون بشکه در روز است و احتمالا مازادش از ذخایرش تامین خواهد شد. عربستانی ها همچنین اعلام کردند که قیمت نفت خود را کاهش خواهند داد. 

همین سبب سقوط بیش از 30% قیمت نفت در یک روز شد. سقوطی که در 30 سال بعد از جنگ اول خلیج فارس بی‌سابقه بود.

محمد بن سلمان، شاهزاده عاصی، پیش بینی چنین سقوطی را نمی‌کرد. اما کرونایی شدن اقتصادهای جهان سبب کاهش تقاضای جهانی شده بود و اقتصاد جهانی را در معرض آسیب قرار داده بود و این قمار سقوط قیمت نفت را تسریع و هم تشدید کرد.

گلدمن-ساکس پیش‌بینی خود از قیمت نفت را در این وانفسا بشدت کاهش داده و به 20 دلار به ازای هر بشکه رساند. بودجه عربستان با نفت 83 دلاری متوازن می‌شود و بودجه روسیه با نفت 42 دلاری! 

نکته جالب اینکه هزینه استخراج هر بشکه نفت برای عربستان (مثل ایران) 9.5 دلار و برای روسیه حدود 19 دلار است. یعنی اگر قیمت نفت به 20 دلار برسد روسیه هیچ سودی از فروش نفت نخواهد برد. خصوصا که این هزینه بدون هزینه‌های جانبی و هزینه فروش و ... است.

تاثیر این اتفاق بر عربستان و روسیه مشخص است. هر دو بازنده این بازی خواهند بود. بورس مسکو در پی سقوط قیمت نفت بیش از 10 درصد در یک روز سقوط کرد و این سقوط هم ادامه دار خواهد بود. اما عربستان بزرگترین بازنده بسیار است. مگر اینکه در روزهای اخیر اتفاقی غیرقابل پیش بینی بیفتد. اما آمریکای ترامپ هم لزوما برنده بازی نیست. نفت شیل آمریکا که 80 درصد از تولید نفت آمریکاست و هم اکنون حدودا 14 درصد از کل عرضه نفت جهان را تشکیل می‌دهد در معرض خطر تعطیلی است. میدان‌های نفتی شیل (بیش از 100 میدان) با نفت کمتر از 30 دلار زیان‌ده می شوند. حالا اگر نفت به 20 دلار برسد که همه آنها تعطیل خواهند شد. یکی از دلایل سقوط شدید بازار بورس آمریکا هم ترکیدن حباب شیل در آمریکاست که با نرخ‌های بهره ارزان و قیمت نفت بالا به صنعتی بزرگ تبدیل شده بود.

بازندگان دیگر همه صادرکنندگان نفت هستند. هندلزبانک نروژ بصورت رسمی اعلام کرد که نروژ به اولین رکود اقتصادی پس از سال 2008 وارد شده است. پیش بینی ها حاکی است نرخ رشد اقتصادی در نروژ که تقریبا صفر بوده در این فصل منفی خواهد شد.

برندگان این سقوط، غول‌های بزرگ آسیای شرقی هستند: چین، هند، ژاپن و کره جنوبی و سایر واردکنندگان عمده نفت و محصولات پتروشیمی، مثلا همین ترکیه کنار دست خودمان. البته اگر از زاویه دیگری نگاه کنیم طلا و دارندگان طلا هم برنده بزرگ این بازی از زاویه سرمایه‌گذاری خواهند بود. چیزی که چند ماه پیش همین جا توصیه کردم.

بحران کرونا به شدت به رشد اقتصاد جهانی آسیب وارد خواهد کرد اما کاهش قیمت نفت شاید بتواند با افزایش رشد در چین و هند کمی از این کاهش را جبران کند. البته همزمان با نفت قیمت تمام کامودیتی‌ها (کالاهای اساسی) نیز در جهان کاهش یافته است که همگی به دلیل پیش بینی کاهش رشد جهانی است.

اینکه اثر این اتفاقات بر اقتصاد ایران چیست را باید از سه منظر بررسی کرد.

1اثر حسابداری کاهش قیمت نفت بر ایران بلاشک کمترین اثر در کل کشورهای صادرکننده نفت است. صادرات نفت ما به حدی کاهش یافته که کاهش قیمت نفت عملا آسیب مهمی به اقتصاد ایران نخواهد زد. پیش بینی ما این بود که بودجه کشور قبل از این کاهش نیز حدود 150 هزار میلیارد تومان کسری دارد و در این کسری عدم امکان فروش نفت را محاسبه کرده بودیم.

2بورس تهران بورس کامودیتی‌محور است. اثر این سقوط در قیمت ها اگر ادامه دار باشد باعث سقوط بورس تهران خواهد شد. البته همیشه سهم‌های ارزنده در هر بازار سهامی وجود دارد و سرمایه گذاری در این شرایط نیاز به اطلاعات بیشتر و تحلیل دقیقتر دارد.

3بلحاظ ژئوپلیتیک، احتمالا ضربه این اتفاق برای آمریکا بسیار بیش از چین است. اختلافات میان هند و ایران هم باعث نزدیکی بیشتر ایران به چین شده که باید خیلی پیش از این اتفاق می افتاد. هنوز نتیجه معلوم نیست ولی پیش‌بینی من افزایش تمایل چین و روسیه برای کمک به ایران در شرایط تحریمی خواهد بود.