ایران؛ سیبل اتهام کرونا
ایران در گسترش کرونا با چین رقابت می‌کند؛ این چیزی است که از تیترها و گزارش‌های رسانه‌ها درباره عملکرد ایران در قبال شیوع ویروس کرونا برمی‌آید.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، اخبار اقدامات ایران در مواجهه با کرونا روزبه‌روز در رسانه‌های جهان بیشتر و بیشتر دیده می‌شود، در نتیجه کشورهایی که یکی‌یکی به فهرست کشورهای مبتلا اضافه می‌شوند، نه به دلیل تعامل با چین بلکه به خاطر مسافرانی است که از ایران به این کشورها رفته‌اند. سخت‌گیری‌های شدیدی که دولت چین خود بر کشورش اعمال کرد تا جلوی گسترش این ویروس را بگیرد، حالا دارد از سوی کشورهای دیگر بر ایران اعمال می‌شود، اما مشخص نیست بدون همکاری درست دولت یک کشور هشتاد و چند میلیونی، تا چه حد بتوان از بیرون به مهار این ویروس پرداخت. کانادا، امارات متحده عربی، عراق و... از جمله کشورهایی هستند که مبتلایان این بیماری را از ایران تحویل گرفته‌اند و ترکیه، کویت، پاکستان و... از جمله کشورهایی که به بستن مرزهای زمینی و هوایی و دریایی اقدام کرده‌اند تا جلوی فاجعه را بگیرند. بعضی مقامات کشورهای دیگر در توضیح این تصمیم نیز صراحت به خرج داده‌اند. معروف‌ترین‌شان وزیر بهداشت ترکیه بود که از جایگاه یک متخصص حرفی را زد که بسیاری از غیرمتخصص‌ها در روزهای گذشته در ایران به هم می‌گفتند: «اگر قم را قرنطینه می‌کردند نیازی به بستن مرز نبود». نکته جالب این است که برخی از کشورهایی که عبورومرور با ایران را محدود کرده‌اند، مثل ترکیه، در مقابل چین واکنش مشابهی نداشته‌اند. مروری در رسانه‌های جهان این نگاه منفی را مشخص می‌کند؛ از رسانه‌هایی که به‌صراحت به این موضوع پرداخته‌اند تا آنهایی که در پوشش کلی اخبار کرونا به نام ایران رسیده‌اند.
نیویورک‌تایمز در گزارشی با تیتر «دستورالعمل یک همه‌گیری ویروسی عظیم» ایران را به عنوان «تهدیدی جهانی» توصیف می‌کند. در این گزارش آمده ایران که مدت‌هاست به عنوان چهارراهی در منطقه عمل کرده است، در حال گسترش کرونا به بسیاری از کشورهای همسایه‌اش است. در این گزارش نیویورک‌تایمز اشاره می‌کند که مسافران بسیاری هر روزه از مرزهای ایران می‌گذرند و برخی از این کشورهای هم‌مرز با ایران، کنترل‌های مرزی محدود، دولت‌های ضعیف و سیستم‌های خدمات درمانی شکننده دارند: «حالا در‌حالی‌که چین در تقلای کنترل گسترش ویروس کروناست، ایران در حال سربرآوردن به عنوان دومین نقطه کانونی برای گسترش این بیماری پس از چین است. نمونه‌هایی در عراق، افغانستان، بحرین، کویت، عمان، لبنان و امارات متحده عربی و حتی یک نمونه در کانادا، همه به ایران مربوط شده‌اند و موج‌های وحشت از کابل تا بیروت طنین‌انداز شده‌اند».
این رسانه ادامه می‌دهد خاورمیانه از جنبه‌های مختلف محل بسیار مناسبی برای گسترش بیماری است، در نتیجه مسافرت‌های متعدد کارگران مهاجر در منطقه و نیز سفرهای زیارتی بین کشورها، جنگ‌های داخلی و درگیری‌ها در کشورهایی مثل سوریه، عراق، افغانستان و یمن ساختارهای خدمات درمانی این منطقه را تخریب کرده است و دولت‌های این منطقه نیز سابقه خوبی در شفافیت و ارائه خدمات درمانی ندارند.
نیویورک‌تایمز به فاصله زمانی اندک بین اعلام اولین قربانیان این بیماری با رسیدن این تعداد به ۱۵ نفر و افزایش آمار مبتلایان می‌نویسد. این رسانه ضمن اشاره به ماجرای امیرآبادی‌فراهانی و حریرچی همچنین اشاره می‌کند که یک مسئله نگران‌کننده دیگر، ابتلای دکتر محمدرضا قدیر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، به عنوان فرمانده اصلی مدیریت شیوع این بیماری در قم است. همچنین اشاره می‌شود که غدیر در تلویزیون گفته است که مقامات وزارت بهداشت انتشار آمار از سوی مقامات شهری را ممنوع کرده‌اند. افزایش شدید قیمت ماسک و دیگر اقلام در ایران نیز توجه این رسانه را به خود جلب کرده است. همچنین در این گزارش آمده است که بسیاری از ایرانیان هشدارهای مقامات در دورماندن از بیمارستان‌ها را نادیده گرفته‌اند و با هجوم به اورژانس‌ها به دنبال آزمایش‌شدن هستند. طبق این گزارش، پزشکی از تهران در مصاحبه‌ای با شبکه بی‌بی‌سی فارسی که خارج از ایران است، از مردم خواهش کرده است به توصیه‌های مقامات رسمی بهداشت و درمان ایران گوش کنند و برای کسب اطلاعات و راهنمایی به سراغ شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌هایشان نروند.
نیویورک‌مگزین در گزارشی به گسترش این بیماری در نقاط مختلف جهان به جز چین می‌نویسد. طبق این گزارش در‌حالی‌که چین کم‌کم در حال کنترل وضعیت به نظر می‌رسد، کشورهایی مثل ایتالیا، کره جنوبی و ایران از جمله نقاط مهمی هستند که شاهد رشد و گسترش شیوع این بیماری‌اند. این گزارش نیز اشاره می‌کند: «شیوع در ایران ممکن است بدتر هم باشد و تمام خاورمیانه را به خطر بیندازد. از سه‌شنبه گذشته دولت ایران ۶۱ نمونه تأییدشده ابتلا به کووید ۱۹ و ۱۲ مرگ گزارش داده است که بالاترین میزان مرگ‌ومیر خارج از چین است. اما دلایلی وجود دارد که بتوان تصور کرد اندازه واقعی این شیوع بسیار بیشتر است و دولت ایران نه‌تنها مدیریت غلطی در واکنش به این بیماری داشته، بلکه ممکن است همه‌گیری فزاینده را هم از ایرانیان و هم از دنیا مخفی کرده باشد». نیویورک‌مگزین اشاره می‌کند که یکی از نمایندگان مجلس ایران نیز وزارت بهداشت را به همین موضوع متهم کرده است.
بعد از ادعای احمد امیرآبادی‌فراهانی، نماینده قم درباره آمار بالای کشته‌ها، ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت که عملا فرماندهی مدیریت ماجرای کرونا در این وزارتخانه را بر عهده دارد، حرف‌های او را تکذیب کرد. حریرچی خود دیروز مبتلای به کرونا تشخیص داده شد. این گزارش ادامه می‌دهد: «همه همسایگان ایران مرزهای خود را با این کشور بسته‌اند اما به نظر می‌رسد برای کنترل شیوع دیر شده باشد. دوشنبه عراق، افغانستان، بحرین، عمان و کویت همگی نمونه‌هایی از ابتلا به ویروس کرونا را گزارش داده‌اند و طبق گزارش‌ها همه این نمونه‌ها به سفر از ایران مربوط‌اند. هنوز هم مشخص نیست که کووید۱۹ چگونه به ایران منتقل شده است». نیویورک‌مگزین به ماجرای هواپیمای اوکراینی ساقط‌شده توسط ایران و انکار آن به مدت سه روز به‌عنوان یکی از دلایل فقدان اعتماد جهانی به گزارش‌های ایران در‌این‌باره اشاره می‌کند. این رسانه همچنین به سفرهای متعدد شیعیان در منطقه به ایران و مشخصا به قم به‌عنوان یکی از مراکز مذهبی این کشور اشاره می‌کند: «کاملا ممکن است که افراد بی‌شماری در منطقه در معرض کرونا بوده‌اند. شیوع در ایران ممکن است به‌سرعت به فاجعه‌ای در خاورمیانه تبدیل شود».
گاردین در گزارشی با مرور ادعای امیرآبادی‌فراهانی و تکذیب دولت به تأکید دولت بر شفافیت در این زمینه می‌نویسد ایران در کنترل این ویروس دچار مشکل شده است. گاردین اشاره می‌کند که آمار قربانیان این بیماری نسبت به مبتلایان در ایران بالاترین در دنیاست: «تعداد مرگ‌ومیر در مقایسه با تعداد موارد تأییدشده ابتلا به ویروس در ایران بالاتر از هر کشور دیگری شامل چین و کره جنوبی که در آنها شیوع بسیار گسترده‌تر بوده است». در این گزارش آمده ایران اعلام نمی‌کند که چند نفر در سراسر کشور در قرنطینه هستند. این گزارش به نقل از پل هانتر، استاد علوم پزشکی و از متخصصان در این زمینه می‌نویسد که مشخص نیست ایران منابع و تجهیزات لازم برای شناسایی بیماران و مدیریت تعداد بالای مبتلایان را داشته باشد. او همچنین با تبعات گسترش این بیماری در ایران برای خاورمیانه اشاره می‌کند درگیری‌های نظامی که در خاورمیانه جریان دارند، عامل منفی دیگری در این زمینه‌اند: «در درگیری‌های نظامی، مرزهای بین کشورها پرحفره می‌شوند و مراکز شهری و درمانی اغلب هدف گرفته و نابود می‌شوند. چنان‌که در مورد ابولا در جمهوری دموکراتیک کنگو و فلج اطفال در سوریه دیدیم، جنگ گسترش بیماری‌های واگیردار را تسهیل می‌کند و واکنش‌های خدمات درمانی عمومی را محدود می‌کند».
ان‌پی‌آر می‌نویسد، تدروس آدانوم قبریسوس، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی در یک نشست خبری گفته است: «علائم فزاینده انتقال بیماری بیرون از چین نشان می‌دهد که پنجره فرصتی که برای کنترل ویروس داریم در حال محدودترشدن است». او «تعداد نمونه‌هایی که ارتباط اپیدمیولوژیکالی از قبیل سابقه سفر با چین یا تماس با نمونه‌های تأییدشده مبتلا نداشته‌اند» را نگران‌کننده توصیف کرده است. این مقام بهداشت جهانی گسترش بیماری در ایران را به‌طور خاص نگران‌کننده خوانده است.
بیزنس اینسایدر نیز با مرور گزارش‌های آسوشیتدپرس، فرانس‌پرس و گاردین به بی‌اعتمادی به آمار رسمی ایران و ادعای نماینده قم در‌این‌باره می‌پردازد. سی‌ان‌بی‌سی نیز به همین آمار امیرآبادی اشاره می‌کند و نیز به نقل از تدروس می‌نویسد با وجود کندشدن روند گسترش بیماری در چین، رشد ناگهانی نمونه‌های جدید در چین بسیار نگران‌کننده است. ای‌بی‌سی‌نیوز با اشاره به ابتلای حریرچی به کرونا این اتفاق را آخرین نشانه از چالش‌های فزاینده ایران در مواجهه با شیوعی می‌داند که ممکن است از آمار رسمی فراتر باشد. المانیتور هم به همین ادعای نماینده قم در تشکیک در آمار رسمی و البته به توضیحات حریرچی در‌این‌باره اشاره می‌کند. الجزیره در تیتر گزارش خود می‌نویسد که نماینده مجلس دولت را به مخفی‌کاری درباره آمار بیماران متهم کرده است و اشاره می‌کند که این تشکیک در بین شهروندان نیز ایجاد شده است. این رسانه نیز به ماجرای هواپیمای اوکراینی به‌عنوان عامل افزایش بی‌اعتمادی در این زمینه اشاره می‌کند. سی‌ان‌ان می‌نویسد که ایران شاهد بزرگ‌ترین شیوع این بیماری در خاورمیانه است و به لحاظ تعداد کشته‌های این بیماری تنها بعد از چین قرار می‌گیرد. بلومبرگ با گزارش محدودیت‌های مسافرتی اعمال‌شده بر ایران، این کشور را دارای بالاترین آمار قربانیان در نتیجه این بیماری می‌خواند و البته اشاره می‌کند که بسیاری از مسافرانی که کرونا را از ایران با خود برده‌اند، از دیگر شهر زیارتی ایران یعنی مشهد بازمی‌گشته‌اند. نیویورک‌پست نیز به آمار بالای ایران به‌عنوان دومین میزان مرگ‌ومیر بعد از چین اشاره می‌کند که باعث بستن مرزهای همسایگان ایران با این کشور شده است.
مرور گزارش‌های رسانه‌ها به‌طور‌کلی چند خط را برجسته نشان می‌دهد. مسئله اول، تشکیک در آمار رسمی در نتیجه ادعای نماینده مجلس و نیز بی‌اعتمادی حاصل از ماجرای هواپیمای اوکراینی است. مسئله دوم، نسبت بالای قربانیان این بیماری در ایران است که به لحاظ درصدی چین را نیز پشت سر گذاشته است. مسئله سوم ارتباطات متعدد و مرزهای مشترک ایران با کشورهای بسیاری در منطقه است که لزوما امکانات درمانی خوبی ندارند و در نتیجه ناکامی ایران در کنترل این بیماری در مرزهای خود، کشورهایی را در معرض خطر قرار می‌دهد که ممکن است نتوانند از پس کنترل بیماری، حتی به شکل محدود نیز بربیایند. کشورهایی مثل عراق و افغانستان با ساختارهای متزلزل دولتی احتمالا توانایی و امکان مدیریت چنین مسئله‌ای را نداشته باشند و این می‌تواند به این معنا باشد که خاورمیانه در آستانه یک فاجعه تاریخی قرار دارد.
