مرگبارترین بیماری های واگیردار کدامند؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ پیش از این جهان در سال‌های 2009 (شیوع آنفلوآنزای خوکی)، 2014 (بازگشت فلج اطفال و شیوع ابولا)،  2016(شیوع زیکا) و  2018(بازگشت ابولا) در وضعیت فوق‌العاده قرار گرفته بود. اکنون اما شیوع ویروس مرموز کرونا جهان را در موجی از نگرانی و اضطراب فرو برده‌است. از آغاز شیوع این ویروس در ووهان چین، مقامات چینی ابتلای هزاران نفر و مرگ صدها نفر را تأیید کرده‌اند. ویروس کرونا مشکلات حاد تنفسی ایجاد می‌کند و هیچ درمان و واکسن مشخصی ندارد. بیشتر افرادی که جان خود را در اثر ابتلا به این ویروس از دست داده‌اند، افراد سالمند یا مبتلایان به بیماری‌های ریوی بوده‌اند. همچنین سازمان جهانی بهداشت تعداد مبتلایان به ویروس کرونا را 6000 نفر در حدود26 کشور مختلف جهان اعلام کرده‌است. تایلند، آمریکا، استرالیا، سنگاپور، تایوان، ‌مالزی، کره‌جنوبی، فرانسه و ژاپن کشورهایی هستند که موارد ابتلا در آنها گزارش شده‌است. گفته می‌شود این ویروس از بازار غذاهای دریایی ووهان و به واسطه مصرف غذاهای قاچاق و غیرقانونی ظهور پیدا کرده‌است. این ویروس کرونا، خود نسخه‌ای جدید از خانواده بزرگی از ویروس‌هاست که ویروس‌های سارس و مرس نیز در آن جا دارند؛ خانواده‌ای که معمولا تنها بر حیوانات اثرگذار بوده‌اند اما نسخه‌های جدید‌تر آن میان انسان و حیوانات منتقل می‌شوند. نسخه دیگر این خانواده از ویروس‌ها، ویروس سارس نیز در سال2003 از چین شیوع پیدا کرد و جان 774نفر را گرفت. این نخستین بار و آخرین باری نیست که سهل‌انگاری بشر بلایی همه‌گیر را به جانش می‌اندازد. پیش از ویروس کرونا، بارها و بارها ویروس‌ها، باکتری‌ها و دیگر عوامل بیماری‌زا در نقاط مختلف زمین شیوع پیدا کرده‌اند و حتی بر نرخ توزیع جمعیت سیاره زمین اثرگذار بوده‌اند.

طاعون آنتونین

زمان آغاز شیوع: 165پس از میلاد مسیح

تعداد کشته‌ها: 5میلیون نفر

دلیل شیوع: ابتلای سربازان رومی که از اردویی در اطراف شرق نزدیک به روم بازگشتند

کشورهای درگیر: آسیای صغیر یا فلات آناتولی، مصر، ‌یونان و ایتالیا

این بیماری که به طاعون جالینوس نیز شهرت دارد، یکی از مرگبارترین همه‌گیرهای تاریخ تمدن محسوب می‌شود که ارتش روم را تار و مار کرد و جان افراد مهم دوران خود مانند امپراتور لوسیوس وروس را نیز گرفت. این بیماری همه‌گیر که بعضی از تاریخدانان آن را با آبله و سرخک اشتباه گرفته‌بودند، 9سال پس از موج اول شیوع، دوباره شایع شد و در عرض یک روز جان 2000شهروند رومی را گرفت. جالینوس پزشک یونانی، علائم این بیماری را تب، اسهال، التهاب گلو و شکاف‌های پوستی ثبت کرده‌است.

مرگ سیاه

زمان آغاز شیوع: 1346تا 1353میلادی

تعداد کشته‌ها: 75تا 200میلیون نفر (13تا 26درصد از جمعیت جهان)

دلیل شیوع: کک‌های بدن جوندگانی مانند مارموت‌ها که در آسیای مرکزی، کردستان، آسیای غربی، شمال هندوستان و اوگاندا بیماری را پخش کردند

کشورهای درگیر: کشورهای قاره اروپا، آسیا و آفریقا

انتقال کک‌های ناقل بیماری از طریق مسیرهای تجاری دریایی باعث شد طاعون سیاه از آسیا به اروپا منتقل شود. بررسی‌های علمی در سال 2010 نشان داد منشأ تمامی موارد ابتلا به طاعون سیاه در هر 3قاره، چین بوده‌است. این بیماری پیش از انتقال به قسطنطنیه، جان 25میلیون چینی را گرفت. گفته می‌شود بیماری از مسیر جاده ابریشم و به واسطه نیروهای ارتش مغول منتقل شده‌است. شیوع طاعون سیاه هندوستان را تقریبا خالی از سکنه ساخت و سوریه، ارمنستان، تاتارستان و بین‌النهرین از اجساد کشته‌شدگان انباشته شدند. این همه‌گیر مرگبار 30تا 60درصد از جمعیت اروپا را از بین برد و جمعیت جهان را از 475میلیون نفر به 350تا 375میلیون نفر رساند. گفته می‌شود قرنطینه کردن بیماران، نابود ساختن جوندگان ناقل و انتخاب طبیعی بقای افراد مقاوم در برابر طاعون و مرگ افراد ضعیف‌تر می‌توانند عوامل مؤثر پایان یافتن شیوع بیماری باشند.

شیوع آبله

زمان آغاز شیوع: نشانه‌های ابتلا به این بیماری در نخستین قرن پیش از میلاد وجود دارد. آبله در سال1980 ریشه‌کن شد.

تعداد کشته‌ها: 300 تا 500میلیون نفر تا آخرین قرن شیوع بیماری

دلیل شیوع: آلودگی به ویروس وریولا 

کشورهای درگیر: مصر، هند، بنگلادش، ژاپن، کشورهای اروپایی و جنوب غرب آسیا

آبله یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های همه‌گیر ثبت شده در تاریخ به شمار می‌رود و قدمت آن به دوران مصر باستان بازمی‌گردد. پیش از ریشه‌کن‌سازی‌ در سال1980،  این بیماری جان 30درصد از افراد مبتلا را گرفت. تنها در اروپای قرن 18 این بیماری 60میلیون نفر کشته به‌جا گذاشت. استراتژی به‌کار گرفته شده برای ریشه‌کن‌سازی این بیماری، قرنطینه‌سازی‌ مبتلایان و استفاده از واکسیناسیون برای جلوگیری از ابتلای افراد جدید بوده ‌است.

طاعون ژوستینین

زمان آغاز شیوع: 541تا 542پس از میلاد مسیح

تعداد کشته‌ها: 25 تا 50میلیون نفر (13تا 26درصد از جمعیت جهان)

دلیل شیوع: ورود موش‌های آلوده به باکتری عامل طاعون از طریق کشتی‌های تجاری به  قسطنطنیه 

کشورهای درگیر: مناطق تحت سلطه امپراتوری بیزانس و امپراتوری ساسانی، بندرهای حاشیه مدیترانه

طاعون ژوستینین یکی از کشنده‌ترین طاعون‌های تاریخ به شمار می‌رود که در طول یک سال شیوع، جان بیش از 25میلیون نفر را گرفت. گفته می‌شود این طاعون، نخستین مورد ثبت شده طاعون خیارکی در جهان است. پروکوپیوس، تاریخ‌نویس یونانی، این همه‌گیری را جهانی توصیف می‌کند. این طاعون نام خود را از ژوستینین یکم گرفته‌است که در زمان شیوع آن امپراتور روم شرقی بود. ژوستینین خود به این طاعون مبتلا شد ولی جان به ‌در برد. این همه‌گیری مرگبار برای 225 سال ادامه داشت و در نهایت در سال750 به واسطه قرنطینه بیماران و درمان‌های مختلف میزان ابتلا کاهش یافت و به‌تدریج ناپدید شد.

شیوع آنفلوانزای روسی

زمان آغاز شیوع: 1889تا 1890میلادی

تعداد کشته‌ها: یک میلیون نفر 

دلیل شیوع: پخش شدن ویروس H3N8 آنفلوآنزای نوع A

کشورهای درگیر: کشورهای نیمکره‌شمالی

ویروس عامل ابتلا به آنفلوآنزای آسیایی یا روسی از زیرگروه ویروسی به نام H2N2 آنفلوآنزای نوع A اعلام شد. اگرچه پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند عامل اصلی این همه‌گیری مرگبار زیرگروه ویروس H3N8 آنفلوآنزای نوع A بوده‌است. نخستین مورد ابتلا به این بیماری در سال 1889در 3نقطه کاملا مجزا از هم، بخارا در تاجیکستان، آتاباسکا در کانادا و گرینلند مشاهده شد. رشد سریع جمعیت، به‌ویژه در مناطق شهری و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل زمینی مانند مسیرهای راه‌آهن، شیوع این بیماری را تسریع کرد و در نهایت جان یک میلیون نفر را گرفت.

وبا موجب سوم همه گیری

زمان آغاز شیوع: 1852تا 1860میلادی

تعداد کشته‌ها: یک میلیون نفر 

دلیل شیوع: استفاده از آب آلوده 

کشورهای درگیر: کشورهای آسیایی، اروپایی، آمریکای شمالی و آفریقا

از میان 7 موج شیوع وبا در جهان، موج سوم مرگبارترینشان بود که در قرن نوزدهم میلادی 8 سال جهان را درگیر خود ساخت. موج سوم، از هندوستان آغاز شد و منشأ شیوع آن دلتای رود گنگ بود و به مرور تمامی آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آفریقا را درنوردید. جان اسنو، پزشک بریتانیایی زمانی که روی مناطق فقیرنشین لندن مطالعه می‌کرد، متوجه شیوع وبا در این شهر شد و به‌تدریج به آلودگی آب به‌عنوان عامل ابتلا به وبا پی برد. در همان سال، (سال1854) همه‌گیری وبا در بریتانیا به اوج خود رسید و 23هزار نفر در این کشور جان خود را از دست دادند. جان اسنو با تهیه نقشه‌ای از محله‌های مبتلا به وبا و قانع‌کردن مقامات در حذف دستگیره پمپ‌های آب، توانست وبا را به مرور تحت کنترل درآورد.

شیوع آنفلوانزای اسپانیایی

زمان آغاز شیوع: 1918تا 1920میلادی

تعداد کشته‌ها: 50تا 100میلیون نفر 

دلیل شیوع: انتقال از حیوانات به انسان یا انتقال از کارگران چینی به اروپایی‌ها 

کشورهای درگیر: ژاپن، نیوزیلند، ایران، آمریکا، کانادا، برزیل، بریتانیا، فرانسه وغنا

گفته می‌شود یکی از مرگبارترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ بشر 3تا5 درصد از جمعیت سیاره زمین را نابود کرده‌است. تنها در نخستین سال شیوع این آنفلوآنزا، میانگین ‌طول عمر در ایالات متحده با کاهش دوازده ساله مواجه شد. عامل ابتلا به این بیماری ویروس آنفلوآنزای نوع A زیرگروه H5N1عنوان شده‌است و دلیل بالا بودن نرخ مرگ‌ومیر این بیماری، حمله مستقیم ویروس به سیستم ایمنی بدن بیمار و همچنین سوء‌تغذیه، کمپ‌های صحرایی و بیمارستان‌های شلوغ و نبود امکانات و بهداشت کافی بیان شده‌است. 10تا 20درصد افراد مبتلا به این آنفلوآنزا جان خود را از دست دادند. گفته می‌شود تنها در هفته اول شیوع، 25میلیون نفر کشته شدند. پس از آغاز موج دوم ابتلا به این بیماری در اواخر سال 1918، به دلایل مختلف، مانند ضعیف شدن ویروس و افزایش مهارت پزشکان در مهار ذات‌الریه، کاهش پیدا کرد و کنترل شد.

شیوع ایدز

زمان آغاز شیوع: 1981تا به امروز

تعداد کشته‌ها: بیش از 32میلیون نفر 

دلیل شیوع: انتقال ویروس HIV از طریق خون یا روابط جنسی پرخطر

کشورهای درگیر: تمام کشورهای جهان

ویروس HIV که عامل ابتلا به بیماری نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی (ایدز) است از زمان کشف آن در سال 1981تا به امروز جان بیش از 32میلیون نفر را گرفته و بیش از 75میلیون نفر را به‌خود آلوده ساخته است. ایدز را به‌خاطر وسعت همه‌گیری‌اش با نام بیماری همه‌گیر جهانی می‌شناسند زیرا همه کشورهای جهان تعدادی مبتلا به این ویروس دارند و هنوز امکان جلوگیری از شیوع این بیماری به دلایل مختلف مانند فقر فرهنگی و نبود آموزش و درمان‌های مؤثر فراهم نشده‌است. بیشترین آمار ابتلا به این بیماری همه‌گیر به کشورهای آفریقایی تعلق دارد و هنوز جز روش‌های پیشگیرانه و کنترلی، درمان قطعی‌ای برای آن کشف نشده‌است.