ایران و ٣ کشور در نقطه بحرانی تورم

با وجود این، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری معتقد است که ایران بدون ارتباط با سایر کشورهای جهان نمی‌تواند به چالش تورم بالا و وضع نامیزان اقتصادی‌اش فائق آید. او حتی گفته است که اگر اقتصاددانی بلد است که بگوید چگونه می‌شود بدون ارتباط تجاری با سایر کشورها وضع اقتصاد را بهبود داد، به او اعلام کند.

ادعای رئیس‌جمهوری مورد تأیید شماری از کارشناسان اقتصادی است. داوود سوری، اقتصاددان در این زمینه  می‌گوید که تحریم‌ها باعث شده‌اند دولت نتواند به درآمدهای اصلی خود دسترسی داشته باشد و منبع مهمی از درآمدهای نفتی خود را از دست داده است. از سوی دیگر، ما در بخش صادرات کالا و خدمات هم به‌شدت تحت‌فشار هستیم و بالابودن هزینه مبادلات و دسترسی‌نداشتن به درآمدهای دلاری به‌شدت دولت و کشور را تحت‌فشار قرار داده است. درحال حاضر، دولت فقط به درآمدهای ریالی خود از بانک مرکزی دسترسی دارد و با گرفتن درآمدهای ریالی بانک مرکزی، هزینه‌های خود را می‌پردازد که همین موضوع به افزایش تورم و دورقمی‌شدن نرخ آن دامن زده است.

او تأکید می‌کند که در شرایط تحریم هیچ راهی برای کاهش نرخ تورم وجود ندارد، مگر اینکه بانک مرکزی با قدرت جلوی دولت بایستد و به درخواست چاپ پول او جواب منفی بدهد.

بانک مرکزی مانع چاپ پول شود

داوود سوری، اقتصاددان درباره اینکه آیا بانک مرکزی می‌تواند در شرایط تحریم تورم را کنترل کند یا نه توضیح می‌دهد: «یکی از عوامل ایجاد تورم درشرایط فعلی این است که بانک مرکزی بتواند مانع از چاپ پول شود و در مقابل خواسته‌های دولت و بانک‌ها برای انتشار پول ایستادگی کند. در واقع یکی از ساده‌ترین دلایل افزایش تورم این است که حجم نقدینگی افزایش پیدا کند و در این میان بانک مرکزی هم با اجابت درخواست دولت و بانک‌ها برای انتشار پول بیشتر به افزایش تورم دامن می‌زند. بنابراین درشرایط فعلی، بانک مرکزی هیچ راهی برای کنترل تورم ندارد، مگر اینکه به درخواست چاپ پول دولت پاسخ منفی بدهد.»

سوری با اشاره به اجرای عملیات بازار باز برای کنترل تورم می‌گوید: «بانک مرکزی تصمیم به اجرای عملیات بازار باز گرفته تا حجم نقدینگی را کاهش دهد اما باید این واقعیت را درنظر بگیریم که آیا درکشور ما امکان اجراکردن این عملیات وجود دارد یا نه؟ در واقع ما از روش‌های کاربردی که سازوکار آنها مشخص است، صحبت می‌کنیم و تصمیم به اجرای آنها می‌گیریم اما در حقیقت محتوای آن را تغییر می‌دهیم و درنهایت هم سودی نصیب‌مان نمی‌شود. عملیات بازار باز، عملیاتی شناخته‌شده در دنیاست که بانک‌ها برای کاهش میزان نقدینگی و جهت کنترل تورم از آن استفاده می‌کنند. استفاده از عملیات بازار باز نیازمند الزاماتی است که مهم‌ترین این الزامات، مقابله با خواسته‌های دولت و بانک‌ها برای چاپ پول است و تا وقتی که بانک مرکزی به صورت مداوم درحال انتشار پول باشد، نمی‌تواند تورم را کنترل کند.»

او تأکید می‌کند: «درشرایطی که دولت کسری بودجه دارد و سیستم بانکی ما هم مقروض و متصل به منابع بانک مرکزی است، اجرای عملیات بازار باز کاری دشوار به نظر می‌رسد که باید دید درنهایت بانک مرکزی چطور می‌تواند با وجود این مشکلات، این عملیات را اجرا کند.»

تحریم‌ها دیگر شوک وارد نمی‌کند

کامران ندری، دیگر کارشناس اقتصاد در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اینکه بانک مرکزی با تدابیری تصمیم به کنترل تورم بگیرد، غیرممکن نیست، اما قطعا کار دشواری است. درشرایط فعلی تحریم‌ها به نهایت خودش رسیده و بیشترین تأثیر را روی فروش نفت گذاشته و حداکثر فشاری که می‌توانست به بازار ارز وارد کند را ایجاد کرده است.»

او ادامه می‌دهد: «درست است که تحریم‌های نفتی مشکلاتی را برای دولت ایجاد کرده و درآمدهای دولت از فروش نفت به‌طور قابل ملاحظه‌ای کم شده است، اما به نظر می‌رسد از ناحیه تحریم‌های نفتی بیشتر از این امکان فشار نیست و آمریکا تا جایی که توانسته از بخش تحریم‌های نفتی به ما فشار ایجاد کرده است. در واقع ما الان درشرایطی هستیم که بیشتر از این آسیب‌پذیر نخواهیم بود و دیگر فروش نفت ما کمتر از این نخواهد شد.»

به گفته ندری، تحریم‌های بانکی و مالی آمریکا علیه ایران هم به اوج خود رسیده و ممکن است در اثر عدم پذیرش لایحه‌های پالرمو و CFT و فعال‌شدن مکانیزم ماشه تحریم‌های مالی و بانکی بیشتر از قبل شود اما هنوز این اتفاق نیفتاده و اقتصاد ما فعلا دچار این شوک‌ها نشده است. البته نگرانی‌هایی نسبت به آینده و افزایش تورم وجود دارد اما فعلا این مکانیزم‌ها فعال نشده و شوک جدیدی تا به این لحظه به اقتصاد ما وارد نشده است. درشرایط فعلی عوامل داخلی بیشتر از تحریم‌ها می‌تواند روی افزایش نرخ تورم تأثیر داشته باشد که یکی از مهم‌ترین این عوامل رشد بالای نقدینگی به دلیل کسری بودجه دولت است و اینکه دولت درآمدهایش با هزینه‌هایش همسان نیست و به اصطلاح دخل و خرجش یکی نیست. دومین دلیل افزایش تورم ناترازی عملکرد بانک‌هاست که اگر بانک مرکزی بتواند مقابل این دو مسأله مقاومت کند و تدابیری بیندیشد، می‌تواند تورم را کاهش دهد، البته به شرطی که دولت هم بتواند برای تأمین کسری بودجه خود راه‌حلی بیندیشد و دست از سر بانک مرکزی برای انتشار پول بردارد که درصورت وقوع این اتفاقات، می‌توان با افزایش تورم مقابله کرد.

درحال حاضر و بنا به اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم در آذرماه به ٤٠‌درصد رسیده است. علی سعدوندی، کارشناس اقتصاد در همین زمینه دیروز در همایش شکل‌دهی آینده سیاست‌گذاری پولی و مالی به چالش بزرگ نرخ تورم در ایران اشاره کرده و گفته است که در جهان لیگ تورم با عضویت ٢٠٠ کشور وجود داشت که درحال حاضر تعداد اعضای این لیگ به کمتر از انگشتان یک دست رسیده و ایران، ونزوئلا، آرژانتین و سودان تنها اعضای این لیگ به شمار می‌آیند