اولین اظهارنظر منابع اطلاعاتی غربی در خصوص سقوط هواپیمای اوکراینی چه بود؟

از ساعاتی پس از فاجعه سقوط هواپمای اوکراینی  UR-PSR  با شماره پرواز 752 ، رسانه های غربی یک موج سنگین خبری در خصوص احتمال سقوط هواپیما با شلیک موشک را بیان کردند. واقعیت این است که در جریان سقوط هواپیمای اوکراین آنچه بیش از همه چیز اهمیت دارد حق خانواده های داغ دیده برای دریافت اطلاعات متقن و مستند در فرایند یک بررسی شفاف و اعتماد زا است که خوشبختانه دولت جمهوری اسلامی نیز عزم خود را برای انجام یک تحقیقات شفاف اعلام کرده است و از همه کشورها و شرکت های مرتبط نیز برای مشارکت در فرایند تحقیقات دعوت کرده است.

در این میان بررسی شفاف علل سقوط یک بحث است و نیافتادن در دام عملیات روانی رسانه‌ها  نکته‌ای دیگر است. در همین چارچوب این یادداشت بنا ندارد به  دلایل بروز این فاجعه و سقوط هواپیما بپردازد  اما از آنجا که همه آنچه در رسانه ها و توسط برخی مقامات غربی در ادعای سقوط هواپیما با اصابت موشک مطرح شده با استناد به منابع اطلاعاتی بوده است توجه دادن به مخاطبان به اینکه اولین اظهار نظر مطرح شده در رسانه های غربی در خصوص سقوط این هواپیما چه بوده است می تواند مفید باشد.

در این چارچوب توجه خوانندگان این یادداشت را به خبر منتشر شده در خبرگزاری رویترز که در تاریخ 9 January    با تیتر خبر Western intelligence agencies see no signs Ukraine airliner was shot down - Canadian source به نقل از منابع امنیتی کانادایی اعلام می کند که "ارزیابی های اولیه آژانسهای اطلاعاتی غربی این است که هواپیمای اوکراینی در ایران با موشک سقوط نکرده است . " این خبرگزاری در ادامه می افزاید این منبع که خواسته است نامش فاش نشود گفته است اژانس های اطلاعاتی باور دارند که بوئینگ 737 دارای نقص فنی بوده است.

خبر منتشر شده توسط این خبرگزاری سپس توسط بی بی سی فارسی نیز تایید و تکرار می شود مجری این خبرگزاری در مصاحبه با کاپیتان معینی و کاپیتان شهبازی اعلام می کند که منابع اطلاعاتی غربی علت سقوط هواپیما را نقص فنی اعلام کرده اند . ( متن این مصاحبه هم اکنون در سایت بی بی سی در دسترس است )

در این میان از چند ساعت پس از اعلام این خبر و همزمان با انتشار خبر نسنجیده مبنی بر اینکه "جعبه سیاه را به شرکت بوئینگ و آمریکا نمی‌دهیم "  به یکباره به نقل از دو منبع ناشناس نزدیک به پنتاگون اعلام می‌شود که علت سقوط هواپیما شلیک موشک بوده است و همین خبر مبنای تحلیل های بعدی توسط رسانه هایی نظیر نیوزویک و سی بی اس و سپس سی ان ان و بی بی سی و برخی مقامات غربی می‌گردد.

واقعیت این است که برخی اظهارنظرهای ناپخته اولیه همراه با یک سکوت و انفعال کاملا خبری داخلی در ساعات اولیه سقوط هوایپمای اوکراینی این فرصت را ایجاد کرد که به یکباره خبر سقوط هوایپما با شکیک موشک به موضوع اول اخبار رسانه ها بدل شود و در حالیکه خبرگزاری های نظیر رویترز ابتدا نقص فنی را بعلت سقوط بیان کرده بودند با یک تغییر رویکرد شلیک موشک را دلیل سقوط عنوان نمودند آن هم در حالی که تا این زمان هیچ مقام رسمی هیچ اظهار نظر رسمی وقطعی در این خصوص نداشته است.    

همین جا باید متذکر شوم که در ادبیات سیاست گذاری عمومی تحقیقات فراوانی از جمله  Herbst و   Callaghan & Schnell  بر اثر پذیری سیاست سیاست گذاران و تصمیم گیران از پوشش رسانه ای تاکید کرده اند و اشاره دارند از آنچا که نخبگان سیاسی و تصمیم گیران خود مصرف کننده اصلی پوشش رسانه ای هستند . این بدین معناست که مخاطب هرگونه جنگ روانی و پوشش رسانه ای نه تنها مردم بلکه سیاست گذاران نیز هستند. توجه به این نکته از آن روز حایز اهمیت است که به تفاوت اظهار نظرهای برخی مقامات کشورها قبل و پس از تغییر معنادار ادبیات رسانه‌ای دقت کرد.  

جمع بندی اینکه اگر باور کنیم همانگونه که در بخش نظامی و اقتصادی در حال جنگ هستیم در حوزه رسانه‌ای نیز در یک جنگ تمام عیار هستیم. این بدین معناست  که  باور کنیم مانند  رفاه اقتصادی ، «رفاه ذهنی»  (شهروندان به معنای احساس کامیابی مردم در سطح فردی و ملی)   نیز هدف بدخواهان ایران است انگاه  در این شرایط مراقیت خواهیم کرد با گفتارها و اظهارنظرهای ناسنجیده و غیر دقیق خودمان را به دام بدخواهان کشور نیاندازیم.

خبر رویترز در لینک زیر قابل درسترس است.

https://www.reuters.com/article/iran-crash-canada-intelligence/update-1-western-intelligence-agencies-see-no-signs-ukraine-airliner-was-shot-down-canadian-source-idUSL1N29D1FH

*کارشناس سیاست گذاری عمومی