چشم‌انداز مثبت به تولید

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل، در این ماه شاخص انتظارات تولید در ماه آینده با رقم 62.32 واحد، از امیدواری فعالان اقتصادی به بهبود وضعیت تولید در آبان ماه حکایت دارد. عدد شامخ کل 50.97 واحد، نشان‌دهنده تثبیت نسبی شاخص با رویکرد مثبت در مهر ماه نسبت به ماه گذشته در بخش صنعت است. در شامخ مهر ماه، «سرعت انجام و تحویل سفارش» و «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» در میان پنج مولفه اصلی شامخ بهبود داشته، اما «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» با کاهش مواجه شده و بلاتکلیفی فعالیت‌های اقتصادی را تشدید کرده است. همچنین «شاخص تولید» نیز رقم کمتر از 50 را در این ماه ثبت کرده است. با این حال به نظر می‌رسد، روند صعودی شامخ هر چند به صورت بسیار جزئی از یک سو و از سوی دیگر، کاهش نسبی در قیمت مواد اولیه و محصولات تولیدی در این ماه به همراه انتظارات مثبت فعالان اقتصادی برای ماه بعد، نوید‌دهنده تحریک بخش تقاضا و به دنبال آن حرکت به سوی رونق تولید در ماه‌های آتی باشد.

وضعیت شاخص

شاخص PMI برای ماه سپتامبر 2019 همچنان حکایت از کاهش شتاب رشد اقتصادی جهان دارد و ضعیف‌ترین میزان رشد تولید در سه سال گذشته را نشان می‌دهد. رشد سفارشات جدید به کمترین میزان خود از سال 2012 رسیده و انتظارات کسب‌وکارها درباره سال پیش رو نزدیک به حد پایین پرسشنامه ارزیابی شده است. نگرانی‌های تجاری به دلیل افزایش عدم اطمینان‌ها و نگرانی‌ها درباره رشد ضعیف‌تر اقتصاد، همچنان وجود دارد. صادرات جهانی همچنان در سرازیری سقوط قرار دارد و فعالیت‌های تولیدی، با وجود برخی علائم کاهش رکود، کمابیش در وضعیت رکودی قرار دارد. مهم‌ترین عامل برای تضعیف اخیر شرایط جهانی، سرریز کاهش تجارت ناشی از تولید به بخش خدمات است. بخش خدمات کمترین میزان رشد را در طول 3 سال اخیر نشان می‌دهد. شامخ کل ایران برای مهرماه نشان می‌دهد که وضعیت بخش صنعت تغییر خاصی نسبت به ماه قبل نداشته  و این وضعیت در اکثر زیربخش‌های شاخص قابل‌ملاحظه است. مقدار تولید، میزان فروش و سفارشات جدید و موجودی مواد اولیه اندکی نسبت به ماه قبل بدتر شده است و قیمت خرید مواد اولیه نسبت به ماه قبل تا حدودی کاهش نشان می‌دهد. قیمت محصولات نیز نسبت به ماه قبل کمی کاهش نشان می‌دهد. موجودی انبار نیز نسبت به ماه قبل اندکی افزایش داشته است که در کنار سایر متغیرها نشان از ادامه سایه رکود بر بخش صنعت کشور دارد. نکته جالب ‌توجه به انتظارات مثبت فعالان اقتصادی مرتبط است که با وجود همه شرایط پیش گفته شده، برای ماه بعد افزایش تولید را پیش‌بینی کرده‌اند. از فروردین سال 98 تاکنون، همه ماهه فعالان اقتصادی انتظار افزایش تولید برای ماه بعد داشته‌اند که ‌جز برای اردیبهشت‌ماه، این انتظار محقق نشده است.

لاستیک و پلاستیک

شامخ گروه صنایع لاستیک و پلاستیک در مهرماه 98 با رسیدن به عدد 52.3 واحد، نشان از اندکی بهبود وضعیت این صنعت در مقایسه با ماه گذشته دارد. بنا بر اعلام فعالان اقتصادی این صنعت، میزان سفارشات جدید مشتریان صنایع لاستیک و پلاستیک در مهرماه 98 نسبت به ماه قبل کاهش یافته (شاخص 45.8) و سرعت تحویل سفارش‌ها بیشتر شده است (شاخص 58.3) . میزان تولید و صادرات این صنایع نیز باوجود کاهش قابل‌توجه قیمت خرید مواد اولیه (شاخص 37.5)، در مقایسه با ماه قبل با کاهش مواجه بوده است (به ترتیب شاخص 45.8 و 41.7) .

فرآورده‌های نفت و گاز

شامخ کل برای این صنعت در مهرماه عدد 50.4 به دست آمده که حاکی از ثبات وضعیت عمومی این صنعت در مهر نسبت به شهریور است. با توجه به کاهش قیمت نفت خام طی مهرماه 98، قیمت محصولات این صنایع به‌شدت کاهش پیدا کرده است (شاخص 26.9)؛ اما به دلیل تشدید تحریم‌های اقتصادی امریکا، میزان فروش و صادرات محصولات این گروه شدیدا در مقایسه با ماه قبل افت کرده است (به ترتیب شاخص 36.5 و 38.5) . میزان تولید و سفارشات جدید نیز با کاهش روبه‌رو بوده است (به ترتیب شاخص 44.2 و 46.2) . این شواهد رکود در بازار محصولات این صنعت را نشان می‌دهند. در خصوص این صنعت باید به چند واقعیت توجه داشت. بر اساس نتایج طرح شامخ، از آذرماه سال گذشته هر ماه وضعیت تولید صنایع نفت و گاز نسبت به ماه قبل بدتر شده است.

نساجی

وضعیت کلی صنعت نساجی (با عدد شامخ 45.36) در مقایسه با شهریورماه، اندکی بدتر ارزیابی شده است. کاهش اندک در مقدار تولید (با عدد شامخ 46.43)، کاهش چشمگیر میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 28.57) و عدم‌تغییر موجودی مواد اولیه (با عدد شامخ 50) شواهدی از وضعیت نامساعد صنعت نساجی هستند. مشکل تامین مواد اولیه همچنان یکی از شکایت‌های اصلی فعالان این صنعت است و ممکن است عدم‌تغییر در موجودی مواد اولیه نشان‌دهنده انگیزه‌های احتیاطی تولیدکنندگان برای حفظ موجودی مواد اولیه کمیاب باشد. مساله جالب‌توجه دیگر این است که شدت کاهش میزان فروش محصولات (با عدد شامخ 32.14) در این صنعت در مهرماه بیشتر از سایر صنایع بوده که لزوم توجه جدی دولت را یادآور می‌شود. بااین‌وجود انتظارات تولید در ماه آینده (با عدد شامخ 53.6) حاکی از امیدواری هرچند اندک به شرایط مساعد برای تولید در آینده است.

ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی

گزارش شامخ مهرماه صنعت ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی شرایط کلی این صنعت را به نسبت ماه قبل با تغییر جزئی مثبت ارزیابی کرده است. مقدار تولید محصولات نیز اندکی افزایشی گزارش شده و میزان سفارشات جدید و میزان فروش محصولات به نسبت ماه قبل کاهش یافته است. این امر در حالی رخ داده که قیمت خرید مواد اولیه و به‌تبع آن قیمت محصولات تولید شده نیز کاهش داشته است؛ بنابراین می‌توان چنین ارزیابی کرد که با وجود آنکه طرف عرضه در بازار ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی قیمت‌های خود را بهبود داده‌اند ولی همچنان طرف تقاضای این محصولات به کاهش قیمت‌ها واکنشی نشان نداده‌اند. تولیدکنندگان این صنعت خود را قادر به تامین نیاز بازار داخل و حتی مازاد بر آن برای صادرات به کشورهای منطقه می‌دانند و کیفیت محصولات داخلی را مناسب ارزیابی می‌کنند.

صنایع کانی غیرفلزی

با توجه به آنکه ساخت‌وساز در وضعیت رکود قرار دارد و با پایان یافتن فصل تابستان بازسازی خانه‌ها نیز کمتر شده است، تقاضا برای گچ، سیمان، کاشی، سرامیک و ... که از مهم‌ترین محصولات کانی غیرفلزی هستند به‌شدت در مهرماه کاهش یافته است (شاخص میزان سفارشات جدید 35) . پیرو کاهش تقاضا برای این محصولات، تولیدات این دسته از صنایع کاهش (شاخص 40)، موجودی انبار افزایش (شاخص 60) و میزان فروش محصولات آنها نیز کاهش داشته است (شاخص 37.5) . کاهش میزان سفارشات جدید و مقدار تولید محصولات با توجه به ضرایب بالای آنها در شامخ کل صنایع کانی‌های غیرفلزی (به ترتیب 30 و 25 درصد)، اثرگذاری بالایی در محاسبه عدد شامخ کل این گروه داشته است. حاصل، عدد 44.5 برای شامخ کل گروه صنایع کانی غیرفلزی در مهرماه 1398 بوده که نشان از بدتر شدن وضعیت این صنعت نسبت به ماه گذشته دارد.

صنایع فلزی

در گزارش مهرماه صنایع فلزی همانند شهریورماه، تغییر قابل‌توجهی در شرایط کلی صنعت مشاهده نمی‌شود. مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید و میزان فروش محصولات به نسبت ماه قبل به میزان کمی کاهش یافته است. به‌طورکلی در صنایع فلزی شاخص‌های مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید و میزان فروش محصولات در ماه‌های پایانی سال 97 و آغازین سال 98 در شرایط بهتری به نسبت ماه‌های اخیر ارزیابی شده‌اند (موارد استثنا در تمامی شاخص‌های مذکور گزارش فروردین و اردیبهشت‌ماه بوده که در فروردین کاهش شدید و در اردیبهشت افزایش شدید مشاهده شده است) . این امر در حالی رخ داده است که روند به‌شدت افزایشی قیمت خرید مواد اولیه و به‌تبع آن قیمت محصولات تولید شده از آذر 97 تا تیر امسال معکوس شده است.  

صنایع غذایی

بر اساس گزارش شامخ شرایط کلی صنایع غذایی در مهرماه تغییر محسوسی نکرده است. در طرف عرضه محصولات غذایی، مقدار تولید محصولات به میزان ناچیز بهبود و موجودی محصول در انبار به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است. درحالی که در مقابل و طرف تقاضا میزان سفارشات جدید و میزان تقاضای محصولات کاهش یافته است. افزایش قیمت محصولات تولیدی این صنعت در اوایل امسال به علت خروج محصولات از شمول ارز دولتی و در مقابل کاهش قدرت خرید مردم سبب کاهش تقاضا برای این محصولات طی ماه‌های گذشته شده است.

صنایع شیمیایی

شامخ کل گروه صنایع شیمیایی نشان از تقلیل بهبود در وضعیت عمومی این صنعت در مهرماه نسبت به ماه گذشته دارد (54.3) . عمده محصولات تولیدی این صنایع شامل محصولات پتروشیمی، دارویی، بهداشتی، آرایشی، شوینده، انواع رنگ، جلا و چسب، مواد شیمیایی و پلیمری، انواع کود و... است. با توجه به آنکه مواد اولیه تولید این دسته از محصولات برگرفته از فرآورده‌های نفت و گاز است و قیمت خرید فرآورده‌های نفت و گاز در مهرماه 98 از کاهش چشمگیری برخوردار بوده است (شاخص 26.9)، قیمت خرید مواد اولیه و قیمت محصولات تولید شده صنایع شیمیایی نیز کاهش یافته است (به ترتیب شاخص 45.3 و 39.8) . به دنبال کاهش قیمت تولیدات، میزان سفارشات جدید و میزان تولید اندکی افزایش داشته است (به ترتیب شاخص 51.6 و 53.9) . این افزایش تولید محصولات شیمیایی با توجه به میزان فروش به نسبت ثابت (شاخص 50.8) و کاهش صادرات (شاخص 44.5)، منجر به افزایش موجودی محصول (انبار) در این ماه در مقایسه با ماه گذشته شده است (56.3) .   

چوب، کاغذ و مبلمان

وضعیت کلی صنایع چوب و مبلمان در مهرماه با عدد شامخ 50 تفاوت چندانی با ماه گذشته نداشته است. مقدار تولید محصولات با عدد شامخ 45.24 و میزان سفارشات جدید با عدد شامخ 42.86 نشان‌دهنده مساعد نبودن فضای حاکم بر این صنایع است. کاهش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 42.86)، افزایش موجودی مواد اولیه (با عدد شامخ 57.14) و کاهش میزان فروش محصولات (با عدد شامخ 42.86) با وجود کاهش شدید قیمت محصولات تولید شده (با عدد شامخ 26.19) نشان‌دهنده رکود عمیق در این صنعت است. در واقع بازار این صنایع برخلاف انتظار افزایش تقاضا در آغاز سال جدید تحصیلی در مهرماه، حرکت کرده و حتی افزایش مصرف کاغذ نتوانسته تأثیری در کاهش رکود کلی این صنعت داشته باشد.

وسایل نقلیه و قطعات وابسته

درحالی که گزارش شهریورماه این صنعت حاکی از بهبود اندک در این ماه به نسبت مردادماه بود و انتظارات مثبت فعالان این حوزه (انتظار افزایش تولید در نیمه دوم سال) سیگنال مثبتی به وضعیت این صنعت در ماه اول پاییز می‌داد ولی گزارش شامخ مهرماه وسایل نقلیه و قطعات وابسته حاکی از عدم‌تغییر و حتی تا حدودی بدتر شدن شرایط کلی صنعت در مهرماه به نسبت شهریورماه دارد. مقدار تولید محصولات به نسبت ماه قبل تغییری نکرده  و میزان سفارشات جدید اندکی کاهش یافته است. مشکل موجودی مواد اولیه در صنعت همچنان به قوت خود باقی و حتی شدت یافته است به‌گونه‌ای که برای یازدهمین ماه پی‌درپی فعالان این حوزه موجودی مواد اولیه را به نسبت ماه قبل در شرایط بدتر ارزیابی کردند. ضمن آنکه طی این دوره قیمت خرید مواد اولیه همواره به نسبت ماه قبل در حال افزایش گزارش شده است. با وجود مشکل بزرگ تامین مواد اولیه فعالان این حوزه همچنان دارای انتظارات مثبت تولید در ماه آینده هستند. در واقع طی 7 ماه گذشته فعالان حوزه وسایل نقلیه و قطعات وابسته دارای دید مثبت به تولید خود در ماه آتی بوده‌اند.  

پوشاک و چرم

به اذعان فعالان صنعت پوشاک و چرم و به دنبال بهبود جزئی در شهریور، وضعیت این صنعت در مهرماه نیز دوباره بهبود اندکی داشته (با عدد شامخ 58.75) و افزایش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 58.33) و سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ 75) بیشترین تأثیر را در این روند داشته‌اند. از سوی دیگر عدم‌تغییر مقدار تولید محصولات، موجودی مواد اولیه و میزان فروش محصولات (همگی با عدد شامخ 50) در کنار بهبود انتظارات تولید در ماه آینده (با عدد شامخ 75) حاکی از وجود یک تصویر مثبت از وضعیت صنعت و انتظار افزایش تقاضا در ماه‌های آتی است.