قیرهای تقلبی چگونه وارد پروژه‌های راهسازی شد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، عقیل قدیم، رئیس بخش قیر و آسفالت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی  تخلفاتی که در حوزه تولید قیر رخ می دهد را تشریح کرد.

وی گفت: متأسفانه برخی کارخانه‌های تولیدکننده قیر اقدام به تولید این کالای باارزش و گران قیمت از مواد اولیه بی‌ارزش می‌کنند که منجر به تولید قیر بی کیفیت می‌شود.

وی افزود: پدیده‌ای در کشور داریم به نام قیر تقلبی؛ طبق بررسی‌هایی که در چند سال گذشته انجام داده ایم و مرتبا رصد کرده‌ایم، وقتی قیمت قیر افزایش می‌یابد، تولید و عرضه قیر تقلبی  به بازار توجیه بالایی پیدا می‌کند و در دوره هایی که قیر ارزان می شود، توجیه اقتصادی تولید قیر غیر استاندارد و تقلبی هم از بین می‌رود.

رئیس بخش قیر و آسفالت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی منشأ و ماده اولیه تولید قیر تقلبی را مواد مختلفی عنوان کرد و ادامه داد: یکی از آنها نفت کوره است موارد دیگر، لجن‌های اسیدی است که مشتقات پایه پالایشگاهی ندارند؛ روغن سوخته موتور، مواد پلاستیکی بازیافتی یا برخی مواد معدنی کم ارزش که اینها را ذوب کرده و در قیر مخلوط می کنند.

وی افزود: مورد دیگر از قیرهای بی کیفیتی که در کشور وجود دارد، ماده‌ای است که تحت عنوان قیر از عراق وارد می شود، اما به هیچ عنوان با کالایی به نام قیر همخوانی ندارد و نمی توان نام قیر بر آن نهاد؛ چون اصلا مواد اولیه آن، موادی نیستند که برای تولید قیر واقعی مورد استفاده قرار می گیرند. این ماده از عراق وارد می شود در حالی که قرار بود سوآپ شود اما وارد صنعت راهسازی کشور شده است.

چگونه مانع ورود قیر تقلبی به پروژه های راهسازی شویم؟

قدیم یادآور شد: هر چه قدر کنترل‌های در مبدأ را دقیق تر انجام دهیم، از امکان تولید قیر بی کیفیت بیشتر کاسته می شود. در حال حاضر ۱۸۱ کارخانه تولید قیر راهسازی در کشور پروانه بهره برداری دارند. تعداد تولیدکنندگان قیر ۳۷۶ واحد تولیدی هستند اما تولیدکنندگانی که ادعای تولید قیر راهسازی و آسفالت معابر را دارند، ۱۸۱ واحد است که از این تعداد تنها ۲۵ واحد تولیدی  صلاحیت تولید قیر باکیفیت برای صنعت راهسازی را دارند.

وی یادآور شد: اگر در مبدأ که همان واحدهای تولیدی هستند، کنترل ها را افزایش دهیم و در مسیر هم کنترل شود، می توانیم تا حدودی مطمئن شویم که قیر تقلبی وارد صنعت راهسازی نشود. بدنه کارفرمایی شامل وزارت راه و شهرسازی، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، سازمان همیاری شهرداری و دهیاری های کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (به عنوان متولی آسفالت معابر روستاها در طرح های هادی روستایی) و شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران (به عنوان متولی توسعه باند فرودگاه ها) باید در این زمینه همکاری کنند.

سود هزار درصدی تولید قیر تقلبی! / عرضه به بازار امسال یک سوم شد

رئیس بخش قیر و آسفالت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه اقتصاد تولید قیر تقلبی بسیار پررنگ است و سودجویان به سودهای گسترده ای از این محل دست می یابند و سوداگران انگیزه بالایی برای تولید قیر تقلبی دارند، یادآور شد: قیمت هر تن قیر طی ماههای گذشته از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در نوسان بوده است. از سوی دیگر نفت کوره لیتری ۳۰۰ تومان است که اگر قیر را کیلویی ۳ هزار تومان (میانگین) در نظر بگیریم، تولید قیر تقلبی برای متقلبان ۱۰ برابر یا هزار درصد است. 

وی افزود: بر اساس برآوردهای ما در سال ۹۶، ۳۰۰ هزار تن قیر تقلبی وارد بازار شده است که رقمی حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومان اقتصاد قیر تقلبی بوده است. بنابراین سود ناشی از تولید قیر تقلبی بسیار بالاست و برای سوداگران توجیه دارد که این نوع قیر را وارد بازار کنند.

به گفته این مقام مسئول، برآورد ما این است که در سال جاری این رقم تا یک سوم کاهش یافته و ۱۰۰ هزار تن قیر تقلبی وارد بازار شود.

قدیم با بیان اینکه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تفاهم نامه هایی با دستگاه های مصرف کننده قیر و آسفالت به امضا رسانده، تصریح کرد: این دستگاه ها مصرف کننده ۸۵ درصد قیر تولیدی کشور هستند و با کنترل هایی که مرکز تحقیقات در قیر مصرفی این دستگاه ها داشته، توانسته ایم تا حدودی از مصرف قیر بی کیفیت و تقلبی در آسفالت معابر کم کنیم. اعتقاد من این است که در حال حاضر میزان تولید قیر تقلبی از حجم قیرهای بی کیفیت سال ۹۶ کمتر است. البته عرضه قیر بی کیفیت و تقلبی بالاست؛ اما کارفرماها آگاه تر شده اند و تقاضای قیر تقلبی کاهش یافته است. اگر کارفرماها قیرهای تولیدی را کنترل نمی کردند، احتمال داشت که میزان تولید قیر تقلبی در سال جاری به هزار میلیارد تومان برسد.

وی با بیان اینکه سود کارفرما در احداث معبر با کیفیت است گفت: بنابراین کارفرما از زد و بندهای پیمانکاران با تولیدکنندگان قیر تقلبی نفعی نمی برند. ضمن اینکه پروژه های عمرانی چون بازتاب رسانه ای دارند کارفرماها مراقب هستند تا کیفیت معابر احداث شده، بالا باشد.

نحوه کنترل بر قیر در واحدهای تولیدی / مجوز دو واحد تولیدی باطل شد

رئیس بخش قیر و آسفالت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره نحوه کنترل بر قیر تولیدی گفت: کارگروهی در مرکز تحقیقات ایجاد شده که در آن نمایندگان تمام دستگاه های اجرایی مصرف کننده قیر و آسفالت حضور دارند. پژوهشگاه صنعت نفت، سازمان راهداری، شرکت ساخت، شرکت فرودگاه ها، بنیاد مسکن، سازمان شهرداری ها، سازمان نوسازی مدارس به همراه اساتید دانشگاه و کارشناسان در این کارگروه شرکت می کنند؛ مرکز تحقیقات به صورت رندُم از ۳ مرحله تولید، انتقال و مصرف قیر شامل «واحدهای تولیدی»، «کامیون های حامل قیر» و «محل تخلیه قیر موجود در کامیون ها در پروژه عمرانی» نمونه برداری می کند. این آزمایش ها مستندسازی شده و به کارفرما اعلام می شود که در چه تعداد واحد تولیدیِ طرفِ قراردادِ دستگاه دولتی (کارفرما)، چه میزان قیر تقلبی مشاهده شده است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در سال ۹۷ پروانه و مجوز ۲ واحد تولیدی قیر به دلیل تولید قیر تقلبی باطل شد.

به گفته این مقام مسئول در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به جز سازمان نوسازی مدارس، سایر کارفرماها با مرکز تحقیقات تفاهم نامه دارند و به تولید قیر تقلبی حساس شده اند.

چگونه قیر تقلبی از مواد اولیه بی کیفیت و ارزان تولید می شود؟

قدیم درباره به صرفه تر بودن ماده اولیه برای قیر تقلبی گفت: لجن های اسیدی از قبیل روغن موتور سوخته به دلیل آنکه به صورت رایگان از واحدهای صنفی جمع آوری شده و سپس طی فرآیندی به قیر تبدیل می شوند، به صرفه ترین مواد برای تولید قیر تقلبی هستند. لجن های اسیدی، هم به وفور در دسترس هستند و هم ارزش چندانی ندارند اما نفت کوره با توجه به اینکه یارانه‌ای بوده و به صورت سهمیه ای توزیع می شود و از سوی دیگر فرآیند تبدیل آن به قیر تقلبی، پردردسرتر از روغن موتور سوخته است، برای سوداگران صرفه اقتصادی کمتری دارد. لجن های اسیدی به موادی از قبلی روغن موتور سوخته یا هر کالای مشابه دیگری که صرفا رنگ سیاه داشته باشد، گفته می شود؛ اما خاصیت چسبندگی یا ویژگی فنی قیر را ندارد. سپس آنها را با مواد معدنی ارزان مانند آهک ادغام کرده و به قیر تقلبی تبدیل می کنند.

وی خاطرنشان کرد: ۲۵ واحد تولید قیر به طور منظم و حداقل سالی دو بار بازرسی می شوند بنابراین به هیچ عنوان این تولیدکننده ها نمی توانند قیرساز تقلبی باشند و قیرهای بی کیفیت در واحدهای تولیدی زیرزمینی ساخته می شود. چون تولید قیر تقلبی فرآیند پیچیده ای ندارد.

جایگاه قیر تولیدی ایران در دنیا

قدیم در خصوص محل مصرف قیر به طور کلی گفت: ۸۵ درصد قیر تولیدی به مصرف راهسازی و معابر می رسد ۱۵ درصد نیز در صنعت مصرف می شود که شامل ایزولاسیون کف خودرو، کارخانه های ایزوگام، صنعت پارکینگ و امثال آنها می شود.

وی درباره کیفیت قیر تولیدی ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه اظهار داشت: قیر ایران جزء قیرهای متوسط به بالا در دنیا محسوب می شود؛ قبل از انقلاب قیر تولیدی در پالایشگاه آبادان، مبنای قیمت گذاری قیر در دنیا به حساب می آمد بنابراین برخی پالایشگاه ها که قیر را از نفت شیرین (سبک) تولید می کنند مانند پالایشگاه های اصفهان و آبادان استانداردشان بالاتر از استاندارد جهانی است. کیفیت قیر به ماده اولیه آن وابستگی دارد.

صادرات قیر ایران به ۱۹ کشور/ ارزآوری ۱ میلیارد دلاری

قدیم با بیان اینکه قیر ایران به ۱۹ کشور صادر می شود، افزود: یک میلیارد دلار ارزآوری قیر ایران است. متأسفانه در حال حاضر صادرات قیر ایران به اروپا کاهش یافته که نشان می دهد کیفیت قیر تولیدی ایران نزولی بوده است. بیشتر مشتریان ما کشورهای منطقه هستند و سهمی در قیر مصرفی اروپا نداریم چون استانداردهای اتحادیه اروپا بسیار سختگیرانه است. این نشان می دهد که متاسفانه به صادرات قیر توجهی نکرده ایم.

کاهش مصرف داخلی قیر بدلیل توقف پروژه های عمرانی

 وی تأکید کرد: در کشور ۵.۵ میلیون تن ظرفیت تولید قیر داریم. در بهترین شرایطی که بودجه های عمرانی وصول می شود، حدود ۳ میلیون تن قیر در داخل مصرف می شود که ۲.۲ میلیون تن آن را وزارت راه و شهرسازی با همه زیرمجموعه های خود شامل شرکت ساخت، سازمان راهداری، شرکت فرودگاه ها، بنیاد مسکن و ... مصرف می کند و ۸۰۰ هزار تن را سایر دستگاه ها شامل سازمان نوسازی مدارس، شهرداری ها و ... به مصرف می رسانند.

قدیم بیان داشت: ۱۵ درصد این میزان نیز به مصرف صنایع می رسد و درنتیجه ۱۵ تا ۱.۷ میلیون تن نیز صادر می شود البته این در زمانی است که وضعیت بودجه و اعتبارات عمرانی خوب است؛ اما در حال حاضر متأسفانه این وضعیت وجود ندارد الان مصرف داخلی ما به شدت کاهش یافته و پروژه های عمرانی کمرنگ تر شده است بنابراین تولیدکننده ها بیشتر به صادرات روی آورده اند که با توجه به اینکه قیمت قیر ایران به دلایل نوسانات قیمتی در داخل افزایش داشته، مشتری های خارجی قیر ایران نیز کم شده است. بازار قیر نیاز به ثبات قیمتی دارد. در حالی که قیمت جهانی نفت کاهشی بوده و درنتیجه قیمت مشتقات نفت نیز باید کاهشی باشد، اما قیمت قیر در ایران افزایشی بود که در نتیجه، مشتری خارجی به سراغ رقبای ما می رود.