آب زیاد شد، مشکل کشت حل نشد
با وجود اینکه تولید محصولات کشاورزی به‌دلیل بارش‌های فراوان سال آبی گذشته افزایش چشمگیری داشته است، اما چالش‌های بخش کشاورزی در سال‌جاری بیش از سال‌های کم آبی نمایان شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، کم‌آبی و خشکسالی چالش اصلی تولید و کشاورزی در کشور بود که در چند سال اخیر نمود بیشتری پیدا کرد.لیکن افزایش بارش‌ها در بهار امسال با اینکه به کشاورزی استان‌های سیل زده خسارت وارد کرد، اما در استان‌های دیگر و بویژه استان‌هایی که بیشترین خشکسالی را داشت، موجب افزایش تولید شد.بروز خودکفایی در تولید محصول استراتژیک برنج نمونه ای از افزایش تولید است. اما افزایش تولید برخی محصولات به‌دلیل نبود هماهنگی میان سه بخش تولید، بازار و صادرات اکنون موجب بروز بازنمایی چالش‌های بخش کشاورزی شده است. اما چه متغیرهایی باعث بروز چالش‌ها یا به‌عبارتی بازنمایی نبود الگوی کاشت محصولات شده است؟در رأس آن، افزایش نرخ ارز یکی از چالش‌های افزایش هزینه تولید عنوان می‌شود که نظم روند کاشت محصولات را برهم ریخته است. با اینکه افزایش نرخ ارز باعث افزایش ارزش بسیاری از محصولات و فرصتی برای رشد تولیدات بود، اما همان مشکل نبودن برنامه منسجم میان سه بخش تولید، بازار و صادرات باعث شد، سوآوری افزایش ارزش تولید، به جای آنکه نصیب کشاورزان شود، به واسطه‌ها و دلالان رسید.افزون براین کارشناسان دلایل دیگر برهم ریختن الگو و سیاست کشت محصولات را بیان می‌کنند.
نگرانی از فروش مازاد تولید
اما در این میان، روز گذشته محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، در نشست هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران به برخی مشکلات کشاورزی اشاره کرد که مازاد تولید عامل آن بوده است. حجتی در خصوص شرایط کنونی محصولات در بازار گفت: برخی کشاورزان تصور می‌کنند به‌دلیل فروش مناسب یک محصول در سال گذشته، امسال هم می‌توانند همان محصول را خوب به فروش رسانند، اما امسال با تولید مازاد برخی محصولات از جمله گوجه فرنگی، چغندرقند و هندوانه روبه‌رو شدیم. آمارها نشان می‌دهد که افزایش جهشی در تولید برخی محصولات به‌دست آمده، تولید زعفران از ۳۵۰ تن در سال گذشته به ۵۰۰ تن رسیده؛ تولید سیب به چهار میلیون تن و همچنین تولید مرکبات به ۴.۵ میلیون تن رسیده که نگرانی برای فروش آنها وجود دارد و باید صادرات را رونق داد و کارگروه‌هایی برای ساماندهی مازاد تولید و صادرات این محصولات تشکیل شده است.
تولید تقاضا محور
وزیر جهاد کشاورزی راه حل مشکل مازاد تولید را اینگونه توضیح داد که« کشاورز باید بر اساس تقاضا محصول بکارد. در حالی که برخی کشاورزان فکر می‌کنند چون فروش یک محصول در سال گذشته مناسب بوده، امسال هم می‌توانند همان محصول را خوب بفروشند. درباره محصولی مانند گوجه فرنگی، این وزارتخانه در هفته‌های گذشته حدود ۳۵۰ تا ۳۶۰هزار تن خرید انجام داده، در حالی که در این مدت، بیش از یک میلیون تن نسبت به مدت مشابه سال قبل در بازار گوجه فرنگی عرضه شده و درباره هندوانه و چغندرقند نیز اتفاق مشابهی را داشتیم و کشاورزان باوجود اعلام وزارتخانه، رشد تولید داشتند.» حجتی ضمن ابراز نگرانی برای فروش و صادرات برخی محصولات گفت: «امسال در صادرات وضعیت مناسبی نداشتیم، اکنون در راه الحاق به اوراسیا به‌عنوان یک پیمان منطقه‌ای قرار داریم که استفاده بهینه از آن در زمینه صادرات می‌تواند مؤثر باشد.» به گفته حجتی «تولید سیب به 4 میلیون تن و همچنین تولید مرکبات به ۴.۵ میلیون تن رسیده که نگرانی برای فروش آنها وجود دارد و باید صادرات را رونق داد و کارگروه‌هایی برای ساماندهی مازاد تولید و صادرات این محصولات تشکیل شده است.»
تولید کشت با سیگنال همسایه
حجتی با اشاره به رفتارهایی که کشور عراق با محصولات صادراتی ایران در مقاطع مختلف صورت می‌دهد، گفت: «کشورهایی همچون عراق، مدام در صادرات کالاهای ایرانی محدودیت ایجاد می‌کنند؛ این در حالی است که این کشور به‌خاطر منابع ارزی کاملاً دست به نقد است؛ حتی زارع ایرانی بر اساس سیگنال عراقی‌ها محصول می‌کارد؛ بخصوص اینکه ما وقتی مشکل کمبود کالا داریم عراق درهای خود را باز می‌کند و با توجه به منابع ارزی، خرید خوب کرده و جذابیت برای صادرات ایجاد می‌کند؛ اما وقتی ما مازاد تولید داریم درهای عراق به روی صادرکنندگان ایرانی بسته است. صادرات ما وضعیت خوبی ندارد و ما عضو هیچ پیمان منطقه‌ای و جهانی نیستم؛ بنابراین بهتر است از پیمان اوراسیا که از پنجم آبان عملیاتی می‌شود، استفاده کنیم.»
ناچار به واردات گندم هستیم
مهم‌ترین سخنان وزیر جهاد کشاورزی در جمع نمایندگان اتاق بازرگانی در مورد نیاز به واردات گندم علی‌رغم افزایش تولید بود. وزیر جهاد کشاورزی در خصوص سیاست دولت در تولید گندم گفت: «دولت می‌خواهد نان با قیمت ارزان در اختیار مردم قرار بگیرد، اما از آنجا که ما به التفاوت ارز دولتی و آزاد را دولت باید تأمین کند، دولت همواره با کمبود منابع روبه‌روست و فشار آن به تولیدکننده وارد می‌شود.اما امسال باوجود افزایش تولید گندم، نتوانستیم گندم خریداری کنیم و برخی کشاورزان گندم خود را نفروختند.» وی یادآور شد: «سال گذشته که خشکسالی بی‌سابقه بود، گندم بیشتر خریداری شد و امسال بعضی استان‌ها به اندازه کشت آبی هم، گندم نفروختند و این موضوع بیشتر در غرب و شمال غرب مشاهده شد و در حالی که در استان خوزستان پدیده سیل داشتیم، ۳۰۰ هزار تن بیشتر از سال قبل گندم خریداری شد و تفاوت قیمت‌ها در داخل و خارج کشاورز را متأثر می‌کند. امسال مجبور به واردات گندم هستیم و تصمیم به واردات گرفته شده است.»
انتظار افزایش قیمت
رسول جلیلی، رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز از کاهش 35 درصدی تحویل گندم در این استان نسبت به سال گذشته خبر داد. به گفته جلیلی علت اصلی کاهش تحویل گنم به سیلوها انتظار افزایش قیمت بعد از پایان مهلت خرید تضمینی بود. البته این انتظار بیهوده هم نیست ولی مهم این است که گندمی که در دست کشاورزان باقی مانده دوباره وارد بازار داخلی می‌شود. او نیز موضوع قاچاق گندم را صددرصد رد کرد.
چرا گندم تحویل داده نشد
کاهش تحویل گندم در استان‌های غربی و شمال غربی که در واقع استان‌های مرزی نیز هستند شائبه قاچاق گندم را پررنگ کرده است. اما خالد جعفری، رئیس جهاد کشاورزی کردستان تأکید کرد: «حتی یک کیلو گرم گندم از این استان قاچاق نشده است. چون حمل گندم دیگر موضوع کولبری نیست و حمل آن حتماً باید با کامیون باشد به همین دلیل قاچاق آن منتفی است.» جعفری افزود: امسال تحویل گندم به سیلوها در کردستان 18 درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است که 3 دلیل اصلی دارد. به‌گفته جعفری چون امسال دولت به کارخانجات تولید ماکارونی این اجازه را داد که مستقیم از گندمکاران خرید کنند و با توجه به اینکه قیمت خرید کارخانجات حدود 50 تومان از قیمت تضمینی بیشتر بود، کشاورزان ترجیح دادند گندم را به آنان بفروشند. از طرف دیگر با توجه با افزایش قیمت جو به 1800 تا 2 هزار تومان، بیشتر دامداران گندم را برای خوراک دام استفاده کردند. همچنین مناسب نبودن قیمت خرید تضمینی به نسبت هزینه‌ها و تورم باعث شد کشاورزان گندم را تحویل سیلوها ندهند. وی موضوع خرید گندم توسط دلالان را نیز منتفی دانست و گفت: خرید دلالان بسیار ناچیز است.
پارامترهای الگوی کشت
علی شریعتی مقدم، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی با اشاره به انتقادهای وزیر جهاد کشاورزی از نبود برنامه کشت گفت: نمی‌توانیم بگوییم کشاورزان مقصر اصلی در مازاد تولید هستند. نبود برنامه الگوی کشت در هر منطقه و اینکه نیاز ما به هر محصول در هر سال چقدر است دلیل اصلی مشکلات تولید در کشور است. به‌گفته شریعتی وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی این بخش باید سیاست‌های الگوی کشت را با توجه به نیاز داخلی، بازارهای هدف، استعداد هر منطقه در تولید محصولی خاص، برآورد منابع آبی وبسیاری دیگر از پارامترها تعیین کند و کشت بر مبنای آمایش سرزمینی و نیاز کشور انجام گیرد. رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گفت: از سوی دیگر به تغییر ساختار اساسی در رابطه با بازار، صادرات و تولید نیاز داریم. در واقع ساختار جدید و کارآمدی نیاز است تا بخش‌های مختلف اقتصادی در کنار هم نیازها را برای سال‌های بعد بسنجند و میزان تولید بر آن مبنا تعیین شود. تولید نباید بر پایه قیمت‌ها و سود سال قبل باشد موضوعی که در حال حاضر در کشاورزی ما رواج دارد همین است. کشاورزی ما وابسته به گذشته است و آینده در برنامه کشت و تولید نقشی ندارد. شریعتی ایجاد تشکل‌ها و تعاونی‌ها در بخش خصوصی را در برنامه محور شدن تولید مؤثر دانست.
