کشف معادن سوریه از سوی ایران
یکی از وظایف اصلی سازمان زمین‌شناسی انجام فعالیت‌های اکتشافی در بخش معدنی است. آن‌طور که دکتر علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اعلام می‌کند، این سازمان تفاهمنامهای با دانشگاه سوربن فرانسه امضا کرده است و قصد دارد در یک بازه زمانی سه‌ساله نقشه زمین‌شناسی سه‌بعدی ایران را با هدف افزایش بازدهی در مقوله اکتشاف مواد معدنی تهیه کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: با کمک این نقشه‌ها که از دقت بالایی برخوردار است، هزینه‌های اکتشاف کاهش می‌یابد. البته همکاری‌های بین‌المللی این سازمان صرفا به این مورد ختم نمی‌شود. سازمان زمین‌شناسی قرار است در کشور سوریه هم دو پروژه اجرا کند؛ یکی در زمینه اکتشاف معادن فسفات و دیگری بررسی مخاطرات سواحل دریایی این کشور تا در زمان بازسازی سوریه، با درنظرگرفتن این مخاطرات، زیرساختهای جدید احداث شود. به گفته شهیدی، سوریه از نظر معادن فسفات پتانسیل خوبی دارد به همین دلیل سازمان زمین‌شناسی قصد دارد در این رابطه به کشور سوریه کمک کند. مشروح گفت‌وگو با علیرضا شهیدی رئیس سازمان زمین‌شناسی در ادامه می‌آید.
برخی فعالان بخش معدن بر این باورند که در گواهی‌های کشف میزان ذخیره، عیار و کیفیت درست نیست. در این رابطه چه نظری دارید؟
از دوستانی که این مطلب را مطرح می‌کنند باید بپرسید که چرا به این نتیجه رسیده‌اند. وظیفه اصلی ما در بحث اکتشاف، مراحل شناسایی و پی‌جویی است. در موارد خاص به اکتشافات عمومی و تفضیلی ورود می‌کنیم. در مرحله اکتشاف کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور مطابق استانداردها عمل می‌کنند و آنچه تهیه می‌شود، مستند و مطمئن است. کلیه انتشارات سازمان زمین‌شناسی پس از تهیه در بخش‌های فنی در شورای ارزیابی انتشارات سازمان زمین‌شناسی توسط داوران مجرب مورد داوری و ارزیابی قرار گرفته و بر اساس روند قانونی در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد. ممکن است در بخش‌های دیگری اطلاعات دچار اشکال شود. همان‌طور که در گذشته شنیده شد بعضی‌ها گواهی‌های مختلف را به فروش می‌رسانند که این موضوع ارتباطی به سازمان زمین‌شناسی ندارد.
سازمان زمین‌شناسی در مراحل بعدی هیچ نظارتی ندارد یا نمی‌تواند نظارت داشته باشد؟
ما نظارتی بر فعالیت چرخه استخراج و بهره‌برداری نداریم. در مرحله‌ای که تولید و نظارت در اختیار ماست، اطلاعات مستند موجود است. در مجموع وظیفه حاکمیتی سازمان تولید و نگهداشت اطلاعات پایه علوم زمین و کشف ذخایر معدنی و نظارت تخصصی بر حسن انجام این فرایند است.
وظیفه نظارت و ارزیابی گواهی‌های کشف با کدام مجموعه است؟
این وظیفه بر عهده معاونت معدنی وزارت صمت است که مسئولیت صدور گواهی را بر عهده دارد. مرحله ارزیابی و نظارت بر امور مربوطه نیز در حال حاضر به سازمان نظام مهندسی معدن کشور تفویض اختیار شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که بر اساس قانون تمرکز امور صنعت و معدن مصوب ۱۳۷۹ نظارت بر طرح‌های اکتشافی و بررسی تخصصی پروانه‌های اکتشاف در گذشته از وظایف این سازمان بوده که هدف قانون‌گذار نیز صیانت از چرخه تولید داده و نگهداشت منظم آن در کشور بوده است.
در زمینه اکتشاف چقدر پتانسیل جدید داریم؟
یکی از وظایف اصلی سازمان زمین‌شناسی کشف ذخایر معدنی و سیاست‌گذاری در این زمینه است که بر اساس قوانین بالادستی به این سازمان ابلاغ شده است. ما کل کشور را در بحث شناسایی و پی‌جویی دو بار مورد بررسی دقیق قرار داده‌ایم. پتانسیل خوبی در کشور وجود دارد. کل ذخایر کشور حدود 55 میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی، حدود 35 میلیارد تن ذخیره قطعی شامل 68 عنصر معدنی است. امیدواریم با بهره‌گیری از متدهای جدید همچون ژئوفیزیک هوایی، اکتشافات خوبی از ذخایر پنهان را در کشور شاهد باشیم. سازمان زمین‌شناسی بالغ بر 640 هزار کیلومتر خطی برداشت ژئوفیزیک هوایی در مناطق اولویت‌دار کشور داشته و بالغ بر هزار آنومالی ژئوفیزیک هوایی ثبت کرده است. در ادامه برداشت ژئوفیزیک هوایی، تلفیق و مدل‌سازی و کنترل‌های زمینی انجام می‌شود و موقعی که به نتیجه رسیدیم نتایج کار بعد از داوری منتشر شده و پس از طی مراحل قانونی در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد.
از کل ذخایر موجود سالانه چقدر برداشت می‌شود؟
سالانه حدود 350 تا 400 میلیون تن استخراج توسط معدن‌کاران صورت می‌گیرد.
تا چه زمانی ذخایر معدنی داریم؟
بستگی به مصرف ذخایر معدنی دارد. چنانچه مصرف مواد معدنی زیاد باشد، ذخایر زودتر تمام می‌شود. حداقل 20 یا 30 سال آینده با همین روندی که ذخیره داریم و مصرف می‌کنیم، مشکلی نیست ولی از آنجایی که بحث اکتشاف یک پروسه طولانی است و گاه با یک سال و دو سال اکتشاف به نتیجه نمی‌رسد، خوب است که سیاست‌گذاری میان‌مدت و بلند‌مدت مشخص باشد و هم‌زمان با برداشت، اکتشافات توسعه‌ای نیز نیاز است. البته باید اذعان کرد که زمان تبدیل‌شده کانسار به معدن در ایران در مقایسه با استاندارد جهانی بالاتر است و گاهی بیش از 30 سال به طول می‌انجامد که باید این زمان با مدیریت یکپارچه در بخش معدن و تفکیک وظایف مراحل مختلف کاهش یابد و از موازی‌کاری، دوباره‌کاری‌ها و تداخل‌ها جلوگیری شود.
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با بقیه کشورها در زمینه اکتشاف معدن همکاری دارد؟
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی روابط بین‌المللی گسترده و هدفمندی دارد. به‌تازگی ما تفاهمنامهای با دانشگاه سوربن فرانسه امضا کردیم تا در یک بازه زمانی سه‌ساله نقشه زمین‌شناسی سه‌بعدی ایران با هدف افزایش بازدهی در مقوله اکتشاف مواد معدنی را تهیه کنیم. در این پروژه کشورهایی از فرانسه، ایتالیا، آلمان و ارمنستان با ما کار می‌کنند. البته همیشه از پتانسیل دانشگاه‌های داخلی هم استفاده می‌کنیم. یک همکاری خوبی هم در بحث اکتشاف با چینی‌ها داریم. قرار بود قراردادی هم با روس‌ها امضا کنیم فعلا قرارداد ما به دلیل مشکلات فنی به تعویق افتاده است. اگر این مشکلات رفع شود با شرکت «روس ژئو» که متعلق به روسیه است، یک قرارداد اکتشافی امضا خواهیم کرد.
همکاری‌هایی که از آن نام بردید، برای فعالیت‌های اکتشافی داخل ایران است. آیا سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در دیگر کشورها فعالیت اکتشافی انجام می‌دهد؟
ما در گذشته، کارهای اکتشافی خوبی در آمریکای لاتین (کشورهای ونزوئلا، اکوادور و بولیوی) آسیای میانه (تاجیکستان) و آفریقا (نیجر، سودان و...) انجام دادیم. در حال حاضر پتانسیل کارشناسی سازمان در تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشاف این اجازه را به ما می‌دهد با دیگر کشورها همکاری داشته باشیم. رایزنی با برخی کشورها را آغاز کرده‌ایم و امیدواریم به‌زودی فعالیت‌های خارج از کشور را مجددا آغاز کنیم.
سوریه یکی از کشورهایی است که وزیر به‌تازگی اعلام کرده است باید حجم همکاری خود را متناسب با مراودات سیاسی بین ایران و سوریه گسترش دهد. با این کشور مراوده‌ای برای اکتشاف معدن دارید؟
چندی پیش وزیر انرژی و معادن سوریه به وزارت صمت آمده بود. سال قبل با سازمان زمین‌شناسی سوریه تفاهم‌نامه امضا کردیم. به دنبال آن دو پروپوزال به کشور سوریه فرستادیم؛ یکی در بحث مخاطرات زمین‌شناسی و دیگری در بحث اکتشاف مواد معدنی است. در جلسه وزیر محترم انرژی و معدن سوریه پروپوزال‌ها در اختیار رئیس سازمان زمین‌شناسی کشور سوریه قرار گرفت تا پس از بررسی‌های کارشناسی و توافق فعالیت‌های خود را در این کشور آغاز کنیم.
به ازای خدماتی که ارائه می‌دهید چقدر منابع مالی دریافت می‌کنید؟ نوع همکاری چگونه است؟ چه زمانی تفاهم‌نامه اجرائی می‌شود؟
بستگی به این دارد که طرف سوری توافق کند که این کار انجام شود. شرح خدماتی که دادیم، بر اساس قیمت‌های متداول جهانی و نوع کاری است که انجام می‌دهیم. این حق‌الزحمه بر اساس تعرفه‌های بین‌المللی است. اگر روی قیمت و موضوع مشکلی پیش نیاید، می‌توانیم کارمان را شروع کنیم. البته عدد قرارداد برای ما اهمیتی ندارد و امیدواریم بتوانیم در دوره باسازی کشور دوست و برادر سوریه شرکت کرده و اطلاعات مناسبی برای استفاده در زیرساخت‌ها در اختیار این کشور قرار دهیم.
چرا در این دو موضوع می‌خواهید با سوریه همکاری کنید؟
چون معادن فسفات سوریه پتانسیل خوبی برای همکاری دوجانبه دارد. با توجه به زلزله‌ای که در سال‌های گذشته در کشور سوریه اتفاق افتاده است، قصد داریم سواحل این کشور را بررسی کرده و دوره بازگشت زلزله در آنها را تعیین کنیم. سوریه در دوران بازسازی زیرساخت‌هایش قرار دارد. به همین دلیل نیاز دارند اطلاعات دقیق و مناسبی در اختیار آنها قرار داده شود تا بر اساس آن، برای بازسازی زیرساخت‌هایشان از اطلاعات پایه تهیه‌شده به وسیله سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور استفاده کنند.
درباره کاربرد نقشه‌های سه‌بعدی توضیح می‌دهید؟ این نقشه‌ها چه کاربردی دارند که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به دنبال تولید آنهاست؟
نقشه‌های سه‌بعدی نقشه‌هایی هستند که علاوه بر شناخت سطحی لایه‌های زمین در عمق هم اطلاعات دقیقی را در اختیار ما قرار می‌دهند. زمین‌شناسی ایران به گونه‌ای است که شامل اقلیم‌های تکتونیکی مختلفی است. در نقشه‌های سه‌بعدی می‌توانیم وضعیت اقلیم را در زمان گذشته بازسازی کنیم، در نتیجه در بحث اکتشاف دریچه‌ای باز می‌شود تا مثلا در زمان کرتاسه وضعیت ساختاری و زمین‌شناسی کشور چگونه بوده است. بر اساس آن، درباره نوع ماده معدنی که می‌توانسته شکل بگیرد و از وضعیت فعلی آن اطلاعات خوبی در اختیار اکتشاف‌گران قرار می‌گیرد. نقشه‌های سه‌بعدی در بحث‌های زمین‌شناسی و اکتشافی اهمیت بالایی دارند.
یعنی با کمک نقشه‌های سه‌بعدی هزینه‌های اکتشاف و گمانه‌زنی کمتر می‌شود؟
نقشه‌های سه‌بعدی به عنوان لایه‌های اطلاعاتی مناسب می‌توانند در اختیار بخش اکتشاف قرار گیرند و هزینه‌های اکتشاف و ریسک آن را کاهش دهند.
با چین و روسیه چه همکاری‌هایی دارید؟
به‌تازگی با آکادمی علوم کشور چین و پژوهشکده علوم زمین، پروژه شناخت پوسته ایران‌زمین را اجرا کردیم که دو ماه پیش به اتمام رسید. این پروژه در راستای پروژه جهانی جاده ابریشم بود. این پروژه شامل چندین تراورس در بخش‌های مختلف خشکی و دریایی کشور بود.
با روسیه چه برنامه‌ای دارید؟
همکاری سازمان زمین‌شناسی با روس‌ها به دهه‌ها قبل باز‌می‌گردد. در آن سال‌ها تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی در نواحی مرکزی ایران از سوی شرکت تکنو اسپورت انجام شد. به‌تازگی با شرکت روس ژئو وارد مذاکرات فنی شده‌ایم تا در صورت امکان بتوانیم همکاری در زمینه‌های مختلف زمین‌شناسی و اکتشافی در سواحل شمالی ایران با تمرکز بر سواحل مازندران و گلستان را آغاز کنیم. هدف از این مطالعات شناخت زمین‌شناسی بخش‌های شمالی کشور در دریای کاسپین برای اکتشاف منابع معدنی، انرژی‌های نو و مخاطرات زمین‌شناختی است.
در‌حال‌حاضر چقدر در این منطقه منابع داریم؟
در‌حال‌حاضر این مسئله شناخته‌شده نبوده و نیازمند بررسی‌های دقیق کارشناسی است.
در دیگر قسمت‌های خزر به‌ویژه در مناطق کم‌عمق منابع هیدروکربوری داریم؟
اکتشاف ذخایر هیدروکربوری برعهده مدیریت اکتشاف شرکت نفت است. در کشور آذربایجان منابع غنی از نفت و گاز وجود دارد. در سمت ایرانی و در منطقه آستارا عمق دریا زیاد است. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در نظر دارد تا در امتداد سواحل مازندران و گلستان برداشت‌های پایه زمین‌شناسی برای شناخت زمین‌شناسی زیر‌سطحی داشته باشد.
احتمال پیداکردن منابع در این استان‌ها وجود دارد؟
در شمال خراسان منطقه کپه‌داغ فیلدهای بزرگ گازی در کشورهای ایران و ترکمنستان وجود دارد که در حال بهره‌برداری هستند؛ در نتیجه احتمال دارد در سواحل باختری این مناطق نیز منابع غنی از هیدروکربورها وجود داشته باشد؛ البته قبلا اشاره کردم که اکتشاف مواد معدنی برعهده سازمان زمین‌شناسی نیست و ما فقط به شناخت ساختمان‌های زمین‌شناسی در این مناطق خواهیم پرداخت.
درباره همکاری با روسیه خبرهایی در زمینه مطالعه آب کارستی منتشر شده است. آیا در این حوزه با این کشور همکاری دارید؟ برداشت از این آب مخاطره دارد؟
ما در زمینه آب کارست با روسیه همکاری نمی‌کنیم.خوشبختانه آبی که از منابع کارست برداشت می‌شود، با توجه به اینکه تجدیدپذیر است، مخاطره‌ای برای کشور ندارد. در دوره‌هایی که بارندگی اتفاق می‌افتد، مخزن آنها پر می‌شود و به صورت چشمه‌ها در سطح زمین جاری می‌شوند. بهتر است از اینها در بحث آب شرب استفاده کنیم؛ چون کیفیت آنها خیلی خوب است. با توجه به اینکه تجدیدپذیر است، استفاده از این منابع هیچ محدودیتی ندارد.
وضعیت ذخایر آب کارستی چگونه است؟
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نقشه مکان‌هایی را که پتانسیل آب کارست دارند، تهیه کرده است. این نقشه در مقیاس ملی تهیه شده و تا نیمه مهر رونمایی می‌شود. وضعیت ما از نظر وجود آب کارست خوب است؛ اما نیاز به این دارد که کارهای دقیق‌تری در این زمینه انجام شود. آب کارستی می‌تواند هرجا که سنگ کربناته وجود داشته باشد، مشاهده شود؛ اما باید مطالعه دقیقی روی آن انجام شود و فاکتورهای سنگ آهک و میزان آبی که به صورت بارندگی رخ می‌دهد، همه بررسی شود. بعد بگوییم که در یک منطقه آب کارستی پتانسیل خوبی دارد یا نه. سال‌های سال است که قسمتی از آب شهر شیراز از طریق کارست تأمین می‌شود. در خراسان جنوبی هم پروژه‌ای در دست اجرا داریم که پتانسیل آب کارست را در این منطقه بررسی می‌کنیم. آب کارست چون یک منبع تجدیدپذیر است، اهمیت زیادی دارد.
در زمینه آب ژرف بحث‌هایی مطرح است که برداشت از این منابع مخاطراتی ایجاد می‌کند. در زمینه مخاطرات برداشت از آب‌های ژرف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی مطالعه‌ای انجام خواهد داد؟ اصلا این نظریه‌ها درباره مخاطرات برداشت از آب ژرف را قبول دارید؟
اکتشاف آب ژرف جزء اختیارات سازمان زمین‌شناسی نیست و از وظایف وزارت نیرو است. البته سازمان زمین‌شناسی جزء اعضای کمیته آب ژرف است. استفاده از آب ژرف مخاطره‌‌آمیز نیست. متعاقب استفاده از آب ژرف در منطقه‌ای زلزله یا فرونشست رخ نخواهد داد؛ اما با توجه به اینکه آب ژرف در قسمت‌های عمیق زمین وجود دارد، فکر می‌کنیم بهتر است در بحث آب‌های غیر‌متعارف جدای از آب ژرف ورود پیدا کنیم. اگر بتوانیم نیازمان را از طریق تغییر و اصلاح الگوی مصرف و فرهنگ‌سازی برطرف کنیم، نیازی نیست به آب ژرف ورود پیدا کنیم. از طرف دیگر اگر در‌حال‌حاضر مدیریت مصرفمان را بهبود ببخشیم، این مسئله می‌تواند بخشی از کمبودمان را جبران کند. در نتیجه آب ژرف از نظر ما در اولویت نیست. مطالعه در زمینه آب ژرف در حیطه وظایف این سازمان نیست. در بعضی از کشورها در شرایط خاص از آب ژرف استفاده می‌کنند. در لیبی از آب ژرف استفاده شده است. در ایران هم چاه زابل را احداث کرده‌اند و توانسته‌اند یک‌سری اطلاعات تا عمق سه کیلومتری زمین را در اختیار ما قرار دهند.
آب ژرفی که در زابل استخراج شد، چه مشخصاتی داشت؟ قابل استفاده از نظر ایزوتوپ سنگین و شوری بود؟
دبی آب استخراج‌شده را نمی‌دانم. آبی که استخراج شد آب شیرین نیست. آب لب شور است و مانند آبی است که در خلیج‌فارس وجود دارد. فقط نکته قابل توجه آن این است که اگر بخواهیم آب را از دریای عمان یا خلیج‌فارس به سمت مناطق مرکزی ایران بیاوریم، این چاهی که زدیم، هزینه انتقال آب از ساحل تا آنجا را مطمئنا کاهش می‌دهد.
ایران یک کشور پر‌حادثه است و در زمینه مخاطرات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کار می‌کند. اطلاعات شما در زمینه مخاطراتی مثل زمین‌لغزش، رانش و ... تکمیل شده است. نقشه پهنه‌بندی مخاطرات کشور وجود دارد؟
کلا در دنیا 43 مخاطره شناخته‌شده وجود دارد که در ایران 34 مخاطره آن ثبت شده است. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با توجه به وظایف حاکمیتی که دارد، در بحث تولید اطلاعات پایه و شناخت مخاطرات زمین‌شناسی از ابتدای تأسیس، فعالیت‌های خاص خود را انجام داده است. در سال گذشته تا کنون خوشبختانه پنج نقشه را در مقیاس ملی تهیه کردیم که تا نیمه مهر رونمایی می‌شود. در بحث گسل‌ها، فرونشست، پتانسیل آب کارستی، گرد و غبار و زمین لغزش نقشه‌ها را منتشر می‌کنیم و کارهای آنها انجام شده است. برای ایران بحث گسل‌ها خیلی مهم است. ما روی کمربند زلزله‌خیز آلپ- هیمالیا هستیم و سالانه تعداد زیادی زلزله در کشور اتفاق می‌افتد. شناخت و رصد گسل‌ها برای ما خیلی مهم است. فرونشست، زمین‌لغزش و گرد‌و‌غبار می‌تواند اثرات زیادی روی وضعیت اقتصادی کشور و سلامتی افراد داشته باشد. در نتیجه روی این مخاطرات بیشتر مطالعه می‌کنیم.
چند درصد زیرساختهای اصلی کشور تحت تأثیر این مخاطرات قرار دارند؟
تقریبا کل کشور تحت تأثیر این مخاطرات هستند. البته شدت و ضعف دارد. در برخی از مناطق کشور ممکن است زلزله اهمیت داشته باشد. تقریبا تمام دشت‌های ما تحت تأثیر فرونشست هستند. در اخبار کاملا مشخص است که گاهی استان‌های غربی تحت تأثیر ریزگرد قرار دارند و بعضی وقت‌ها استان‌های شرقی درگیر می‌شوند و گاهی تا تهران هم تحت تأثیر این پدیده قرار می‌گیرد. به صورت مقطعی ممکن است جاهای مختلف تحت تأثیر مخاطرات خاص قرار داشته باشند.
زیرساختهای اصلی چقدر از این مخاطرات اثر می‌گیرند؟
اینکه زیرساختهای اصلی ما چقدر تأثیر می‌گیرند، بستگی به این دارد که در زمان ایجاد این زیرساخت‌ها و جانمایی آن مطالعات به‌خوبی انجام شده یا خیر. اگر مطالعات پایه خوبی انجام شده باشد، می‌توان گفت که تحت تأثیر مخاطرات قرار نگرفته‌اند یا کمتر متأثر می‌شوند. یکی از وظایف حاکمیتی سازمان زمین‌شناسی تولید اطلاعات پایه و شناخت و رصد مخاطرات کشور است. اینکه سازمان‌های دیگر از سازمان زمین‌شناسی به‌منظور جانمایی و احداث زیرساختهای استعلام بگیرند، یک نقص قانونی وجود دارد. این در شرایطی است که اطلاعات پایه گران‌قیمتی در سالیان گذشته در سازمان زمین‌شناسی تولید شده است. از سال 1381 پایگاه داده‌های ملی علوم زمین به عنوان مرجع رسمی اطلاعات تولیدی علوم زمین را در اختیار کاربران قرار داده و از سال جاری نیز در بستر WebGis فعالیت می‌کند.
یعنی ما زیرساخت‌هایمان را بدون اینکه از مخاطرات زمین‌شناسی استعلام بگیریم، می‌ساختیم. این مسئله چقدر می‌تواند به زیرساختهای کشور آسیب بزند؟
از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استعلام نمی‌گیرند اما قاعدتا در تمام پروژه‌های عمرانی بزرگ یک بخش زمین‌شناسی وجود دارد و شرکت‌های خصوصی کار مطالعه را انجام می‌دهند؛ این‌طور نیست که مثلا شما وقتی می‌خواهید پل بسازید هیچ داده زمین‌شناسی برای ساخت پل وجود نداشته باشد، ولی این مسئله به توان علمی بخش خصوصی هم مرتبط است. سازمان زمین‌شناسی همواره می‌گوید که در اجرای پروژه‌ها یا از ما استعلام بگیرید یا اینکه ما بر انجام پروژه نظارت داشته باشیم که این دو حالت تاکنون اتفاق نیفتاده است. اگر این مسئله رخ بدهد، مطمئنا عدد و ارقام خسارات کاهش می‌یابد. عموما در بازسازی خسارات کشور بین شش تا هفت درصد تولید ناخالص داخلی هزینه می‌شود که عدد خیلی بزرگی است. سیلی که ابتدای امسال رخ داد بر‌اساس آمار، 30 تا 40 هزار میلیارد تومان خسارت به کشور زد. اگر ما راهکارهای مناسب را داشته باشیم، می‌توانیم میزان خسارات را کاهش بدهیم. خساراتی که بر اثر مخاطرات به کشور وارد می‌شود، آن بخشی که مادی است ممکن است در چند سال بازسازی شود، ولی آسیبی که از لحاظ روانی به افراد جامعه وارد می‌شود ممکن است تا نسل‌ها برقرار باشد و جبران‌ناپذیر است.
