ارثیه‌ای به‌نام سرطان!
ترس و نگرانی از این‌که تو نیز همچون پدر، مادر، خواهر یا برادر یا حتی خاله یا مادر بزرگ مبتلا به سرطان شوی، دست از سرت بر نمی‌دارد. هرچند مشخص شده فقط 7 درصد سرطان‌ها وراثتی و ژنتیکی هستند و در 93 درصد موارد، عوامل محیطی سبب ابتلای افراد به سرطان می‌شوند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، با این‌حال اگر موارد ابتلا به سرطان در اعضای درجه یک خانواده داشته باشی، دلت می‌خواهد بدانی که آیا راهی برای پیشگیری از ابتلای احتمالی و نیز تشخیص زودهنگام برای درمان موثر وجود دارد؟ ما در گفت‌و‌گویی با دکتر سید امیر انواری، متخصص رادیوآنکولوژی و دبیر علمی همایش اورژانس‌های آنکولوژی که امروز برگزار می‌شود به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
آیا لزوما ابتلای یک یا دو نفر از اعضای درجه یک و دوی خانواده به نوعی از سرطان به این معناست که فرزند خانواده نیز به احتمال زیاد به همان بیماری مبتلا می‌شود؟
برای ایجاد سرطان هم اختلالات ژنتیکی و وراثت به‌عنوان عوامل داخلی و هم سبک زندگی ناسالم یعنی تغذیه نادرست، استرس، نداشتن تحرک و سیگار کشیدن، به‌عنوان عوامل خارجی در کنار هم تاثیرگذار هستند. در واقع این‌دو‌عامل با هم همکاری می‌کنند تا ابتلا به سرطان اتفاق بیفتد. به همین دلیل در همه سرطان‌ها تغذیه مناسب، داشتن رژیم غذایی پر‌فیبر و کم‌چربی، نکشیدن سیگار و بهره‌مندی از هوای سالم توصیه می‌شود که باعث کاهش میزان بروز سرطان خواهد شد.
نکته مهم آن که تمام سرطان‌ها انتقال ژنتیکی ندارند پس همه افرادی که زمینه سرطان را در خانواده دارند، نیازمند مشاوره ژنتیک نیستند. مگر در برخی سرطان‌ها و این‌که توالی درگیری افراد خانواده‌شان و نمونه‌ها از نظر وجود نقش ژنتیکی توسط متخصص ژنتیک بررسی و تایید شود.
پس هر فردی که مواردی از سرطان پستان یا معده را در خانواده درجه اول خود دارد نباید نگران باشد؟
دقیقا همین‌طور است. چنین افرادی باید بررسی و مشاوره ژنتیکی شوند تا مشخص شود که اصلا در افراد مبتلای خانواده آنها جهش ژنتیکی وجود دارد تا بر‌اساس آن اقدامات ژنتیکی و درمانی صورت بگیرد. به بیان دیگر در همه نوع سرطان نقایص ژنتیکی وجود ندارد و این که پدر یا مادر به‌تنهایی مبتلا باشند مهم نیست. مگر این‌که افراد ارتباط ژنتیکی داشته یا فامیل باشند. البته در برخی سرطان‌ها مثل سرطان پستان، تخمدان، معده و پروستات این توالی وجود دارد، یعنی اگر دو نفر از خانواده درجه یک مبتلا باشند احتمال درگیری بالاتر می‌رود.
به همین دلیل، به‌خصوص در سرطان پستان و تخمدان توصیه می‌شود اقدامات پیشگیرانه یعنی معاینات مرتب از جمله ماموگرافی سالانه انجام شود.
پس این درست است که درصد کمی از سرطان‌ها ژنتیکی است و از طریق ژن معیوب به ارث می‌رسد؟
بله. برخی از سرطان‌های مغز ارثی است؛ همچنین سرطان‌های پستان، معده، مری و کبد ناشی از نقص‌های ژنتیکی است. البته این‌که بیماری سرطان لزوما ناشی از نقص ژنتیکی باشد باید بررسی شود. بعلاوه با توجه به پیشرفت علم می‌شود پیش‌بینی کرد که فرد، اختلال ژنتیکی چه نوع سرطانی دارد تا بیمار در مراحل اولیه و زودرس تحت درمان قرار بگیرد.
آیا اثرات سبک زندگی نادرست یعنی تغذیه ناسالم داشتن، استرس، زیاد سیگار کشیدن و نداشتن تحرک در ابتلا به سرطان، بیش از تاثیر ژن‌ها نیست؟
شکی وجود ندارد که شیوع بالای سبک نامناسب شهرنشینی باید تغییر کند تا ما شاهد کنترل و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها و از جمله سرطان‌ها باشیم. در جوامع پیشرفته غربی هم به‌علت شیوع بالای سرطان، چنین اصلاحاتی را در سبک زندگی عموم مردم ایجاد کرده‌اند. یعنی تلاش زیادی را معطوف به سالم کردن سبک تغذیه، کنترل آلودگی‌های محیط‌زیست و آلودگی هوا کرده‌اند و برای ما هم باید این تلاش‌ها بیش از آنچه تا الان شاهد آن بوده‌ایم صورت بگیرد تا شاهد اصلاح عوامل و کنترل عوامل خطرساز ابتلا به سرطان باشیم.
در چه سرطان‌هایی بیشتر به پیگیری‌های ژنتیک نیاز است؟
شایع‌ترین سرطان‌هایی که توالی ژنتیک دارند شامل سرطان پستان، تخمدان، پروستات، کبد، مغز و برخی سرطان‌های روده می‌شوند. در بعضی سندرم‌های ژنتیک ارتباط قطعی وجود دارد که پس از تشخیص متخصص ژنتیک، آنکولوژیست روی بافت تومورهای فرد و نیز افراد خانواده بررسی می‌کند و سپس غربالگری سالانه را برای فرد توصیه می‌کند.
یعنی تصمیم‌گیری برای اقدامات کنترلی و درمانی در مورد افراد مختلف متفاوت است که باید تحت نظر آنکولوژیک و ژنتیک باشند و باید با نظر آنها اقدامات درمانی لازم صورت بگیرد.
