آزادی بدون گزینش
یکی از کم‌اهمیت‌ترین دیدارهای تاریخ ملی ایران، حالا تبدیل به یکی از تاریخی‌ترین بازی‌ها شده است. ایران امروز در شرایطی به مصاف کامبوج، تیم سی‌وششم آسیا می‌رود که روی کاغذ از پیش برنده است و دغدغه‌ای در مستطیل سبز ندارد.
به گزارش اقتصادآنلاین، شرق نوشت: اتفاق اصلی اما چندده‌متری آن‌طرف‌تر، روی سکوها قرار است رقم بخورد؛ جایی که نزدیک به چهار هزار تماشاگر زن برای اولین‌بار بعد از تقریبا 40 سال، با تهیه بلیت می‌نشینند و این بازی را از نزدیک تماشا می‌کنند. به طور مشخص این‌بار تعداد زن‌هایی که بلیت خریده‌اند از آنهایی که گزینش شده‌اند بیشتر است؛ این به آن معنی است که تلاش‌ها برای فراهم‌شدن ورود زنان به ورزشگاه در ایران نتیجه داده؛ هرچند که البته هنوز محدودیت‌های زیادی هم دارد. در طول 40 سال اخیر اما تلاش‌ها برای محقق‌شدن این موضوع در جریان بوده؛ چه از اوایل انقلاب، چه همین چند هفته اخیر، همیشه افرادی بوده‌اند که سعی کرده‌اند در مسیر ورود آزادانه زنان به ورزشگاه آزادی، گام مهمی بردارند. امروز که تقریبا همه آنهایی که توانسته‌اند خودشان را به ورزشگاه برسانند، بلیت خریده‌اند و با یک پیگیری و فرایند قانونی روی صندلی‌هایشان نشسته‌اند، ولی همیشه حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران برای تماشای فوتبال به این راحتی به دست نیامده است.
بعد از انقلاب، برای اولین‌بار حوالی سال 1360 بود که عده‌ای از زنان فوتبال‌دوست تلاش کردند دربی را از نزدیک ببینند؛ مخالفت جدی‌ای با حضور آنها در ورزشگاه صورت گرفت تا رفته‌رفته شایعه ممنوعیت ورود زنان ایرانی به ورزشگاه‌ها در ایران سر زبان بیفتد. در آن برهه اما زنانی که جدی‌تر بودند راه‌حل عجیبی پیدا کردند؛ آنها در بازی‌های مهم سال که در فصل سرما برگزار می‌شد، با پوشیدن لباس‌های مردانه راهی ورزشگاه می‌شدند؛ هرچند که تعداد آنها بسیار اندک و نادر بود. چندسال بعد اما ماجرا شکل دیگری به خودش گرفت. سال 1363 یکی از دانشجویان دختر در جریان یک شرط‌بندی، تلاش کرد وارد استادیوم شیرودی شود. او آن‌قدر مقابل درِ استادیوم شیرودی ایستاد و با مسئولان صحبت و اصرار کرد که بالاخره به قسمت وی‌آی‌پی ورزشگاه هدایتش کردند و گفتند همان گوشه طوری که کسی او را نبیند، بازی را تماشا کند. بعد از حضور این دانشجو در این بازی با افرادی که اجازه ورود این خانم را داده بودند، برخورد شد. درواقع رسما از همان‌وقت ورود زن‌ها ممنوعیت پیدا کرد. ممنوعیت اما دلیلی برای دلزدگی دختران علاقه‌مند به فوتبال در بحث ورود به ورزشگاه نشد. نزدیک به یک دهه بعد از داستان آن دانشجو، ورود زنان با تیپ و قیافه مردانه همچنان رایج بود. صادق درودگر، مسئول کنونی بازاریابی فدراسیون فوتبال، در این مورد می‌گوید: «با افزایش برخوردها هم دختران علاقه‌مند به فوتبال با لباس مبدل به ورزشگاه می‌آمدند. به خاطر دارم سال ١٣٧۵ در ورزشگاه آزادی همراه آقای مهدی اربابی، رئیس هیئت فوتبال وقت استان تهران و مسئول برگزاری مسابقات لیگ، خانمی را از بین تماشاچی‌ها شناسایی کردند. یکی از مأموران با تندی با او برخورد کرد و دختر با مقاومت زیاد مقابل مأمور ایستاده بود. خدابیامرز آقای شیرازی، خبرنگار شبکه خبر که در سقوط هواپیمای ٣٣٠ شهید شدند، از این صحنه فیلم‌برداری کرد و با اصرار نیروی انتظامی قول داد این فیلم را منتشر نکند. مقامات بالاتر هم با فردی که آن زن را مورد ضرب‌وشتم قرار داده بود برخورد کردند».ایجاد کمپین‌های مختلف که هرکدام بی‌تأثیر در مطالبه زنان نبودند، رفته‌رفته تصویر شفاف‌تری از بحث ورود زنان به ورزشگاه در ایران، به رسانه‌های خارجی دادند؛ حساسیت‌ها همان‌قدر که در آن‌سوی آب‌ها بیشتر می‌شد، در ایران هم اوج می‌گرفت. یکی از مهم‌ترین دفعاتی که زنان توانستند خودشان را به ورزشگاه آزادی برسانند مربوط به آذر 1376 است؛ البته نه برای تماشای بازی تیم ملی، بلکه برای تشویق ملی‌پوشان! ایران در آن سال توانسته بود جواز صعود به بازی‌های جام جهانی 98 فرانسه را به دست بیاورد و مراسمی در همین راستا در ورزشگاه آزادی برگزار شد؛ در مراسم استقبال از تیم ملی نزدیک به ۴۰۰ زن با سماجت توانستند وارد ورزشگاه آزادی شوند.
البته در بحث ورود زنان به ورزشگاه، همیشه خارجی‌ها استثنا بودند؛ درواقع زن‌های خارجی که می‌خواستند وارد ورزشگاه شوند مشکلی نبود، ولی درها به روی زنان ایرانی بسته می‌ماند؛ یکی از اولین دفعاتی که این موضوع جنجال زیادی در رسانه‌ها به‌پا کرد مربوط به بازی مهم مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بود؛ جایی که تیم ملی باید در آبان همان سال (1380) به مصاف ایرلند می‌رفت. آن روز زنان ایرلندی توانستند به راحتی وارد ورزشگاه شوند، ولی جلوی ورود تماشاگران زن ایرانی را گرفتند. با توجه به حضور خبرنگاران خارجی مستقر در ایران روایت‌های دست‌اولی از تجربه حضور آنها در ورزشگاه‌ها نیز منتشر شد.این اتفاق که فعالان مدنی از آن به‌عنوان تبعیض نام برده‌اند، بارها در فوتبال ایران رقم خورد و تا همین سال گذشته هم ادامه داشت.
ایران- بحرین؛ ناخواسته و به‌یادماندنی
مطالبه زنان ایرانی برای ورود به ورزشگاه در میانه‌های دهه 80 به قوت خودش باقی بود تا اینکه بازی حساس ایران – بحرین در مرحله انتخابی جام جهانی 2006 از راه رسید. آن زمان خبر رسیده بود که با هماهنگی دولت قرار شده تعدادی از چهره‌های زن شناخته‌شده هنری، ورزشی و سینمایی راهی ورزشگاه شوند. از آنجا که آن دیدار، 10 روز قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری بود، می‌گفتند بیشتر راهی برای تبلیغات است، ولی در نهایت فرصتی دست داد تا زنان تماشاگر از آن استفاده کنند. در روز بازی گروهی از زنان مقابل ورزشگاه آزادی تجمع کردند و با دردست‌داشتن پلاکاردهایی که شعارهای برابری‌خواهانه روی آنها نوشته شده بود، به بحث با مأموران برای ورود به ورزشگاه پرداختند. هنگام ورود اتوبوس تیم ملی بحرین مسئولان به‌ناچار مجبور به بازکردن گیت ورودی شدند و در هنگام بستن آن با مقاومت زنان پشتِ گیت روبه‌رو شدند. در این کشمکش پای یکی از زنان شکست و سرانجام پس از هماهنگی با نهادهای مختلف، از جمله حراست تربیت‌بدنی، حراست ورزشگاه آزادی و گارد ریاست‌جمهوری این گروه از زنان بالاخره توانستند در نیمه دوم برای اولین‌بار به تماشای یک بازی ملی بنشینند. آن اتفاق که البته کاملا به صورت ناخواسته رقم خورد، سرانجام در تاریخ فوتبال ایران به یادگار ماند تا از معدود بازی‌هایی باشد که تماشاگران زن، از نزدیک بازی را دیده‌اند. البته در زمستان ۸۷ در بازی مهم ایران و کره هم چهار نفر از زنانی که کمپین ورود به ورزشگاه را راه انداخته بودند توانستند به همراه گروه زنان کره‌ای وارد ورزشگاه آزادی شوند. هرچند اواسط بازی به علت نشان‌دادن نوشته‌هایی در رابطه با ممنوعیت ورود زنان ایرانی تحویل حراست تربیت‌بدنی شدند، ولی توانستند تا پایان بازی در ورزشگاه حضور داشته باشند.
ریش و موی کوتاه
در دهه 90 که حالا هشت‌سالی از آن می‌گذرد، بیشتر استادیوم‌رفتن‌های زن‌ها با آرایش‌های مردانه، گذاشتن ریش و البته کوتاهی مو بوده است؛ دختران ریش‌دار در سه سال اخیر سروصدای زیادی در رسانه‌های داخلی و خارجی به راه انداختند و دوباره حساسیت فیفا مبنی‌بر عدم ورود زنان به ورزشگاه در ایران را برانگیختند. سرانجام اما با تمامی فعالیت‌های صورت‌گرفته در این بخش، فیفا وارد عمل شد و از مسئولان ایرانی خواست راه ورود زنان به ورزشگاه‌ها را هموار کنند. زنان ایرانی هم درعوض با راه‌اندازی کمپین‌های مختلف تلاش می‌کردند ورزشگاه «100 هزارنفری» آزادی را «100 هزار پسری» توصیف کنند تا از این طریق، جای خالی‌شان در این ورزشگاه را برجسته کنند. حساسیت‌های فیفا هم بالاخره تأثیرش را گذاشت و فدراسیون فوتبال را وارد فاز انتخاب گزینشی تماشاگران کرد. بازی دوستانه ایران – بولیوی که دقیقا یک سال پیش، حوالی همین روزها برگزار شد، یکی از همان معدود بازی‌هایی بود که زنان توانستند به صورت گزینشی راهی ورزشگاه شوند؛ چیزی نزدیک به صد هوادار زن. آنها در همان روز شاهد برد 2 بر یک شاگردان کی‌روش، سرمربی وقت تیم ملی بودند. آن اتفاق، آغاز یک گام مثبت در مسیر ورود زنان به ورزشگاه بود. یک ماه بعد هم که بازی پرسپولیس – کاشیما در فینال لیگ قهرمانان آسیا از راه رسید و این‌بار به‌جای صد نفر، 800 زن به صورت گزینشی به ورزشگاه رفتند و بازی را از نزدیک دیدند؛ جلوی چشم جانی اینفانتینو، رئیس فیفا. آن دیدار اما آخرین‌باری بود که زنان بدون ریش و آرایش مردانه وارد ورزشگاه آزادی شدند.
حالا 100 هزارنفری؟
18 مهر 1398 برای همیشه در تاریخ فوتبال ایران ماندگار می‌شود؛ امروز زنان بدون آرایش و بدون گزینش وارد ورزشگاه آزادی می‌شوند تا یکی از مطالبات همیشگی آنها تا حدودی حاصل شده باشد. شاید اندک و ناقص، ولی همین مورد هم می‌تواند گام مهمی باشد. حالا شاید دیگر آزادی از صدهزارپسری به صدهزارنفری تغییر اسم بدهد، هرچند که دیگر خیلی‌وقت است گنجایش این ورزشگاه 78 هزارنفری شده و خیلی‌وقت است برای بازی‌های تیم ملی، این ورزشگاه پر نشده است.
