معیشت مهم‌تر است یا خشکسالی؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، تغییرات اقلیمی مسأله‌ای است که سال‌هاست مطرح شده و هر یک از کارشناسان و صاحب‌نظران درباره تهدید زندگی انسان‌ها، جانوران و گیاهان زنگ خطر را با ادامه این روند به صدا درآورده‌اند. از سال‌های آخر سده 19میلادی بود که دانشمندان شروع به ثبت حرارت زمین کردند، تغییرات را زیرنظر گرفتند و در ادامه بسیاری از سازمان‌های علمی پیشرو از ادامه‌ این وضع و صدمات جبران‌نشدنی آن بر زمین ابراز نگرانی کردند؛ تغییراتی که وابسته به فعالیت‌های انسانی است و هنوز هم در نشست‌هایی به همین بهانه مطرح می‌شوند و واهمه مرگ خاموش کره‌زمین از میان نرفته است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد تغییرات آب‌وهوایی روزهای آلودگی هوا را شدیدتر می‌کند و همین موضوع باعث زایمان زودرس می‌شود، به‌طوری که نوزادان به جای 9 ماه در 7ماهگی به دنیا می‌آیند. تازه‌‌ترین آمار سازمان ملل متحد نشان می‌‌دهد 80درصد از جمعیت افرادی که به دلیل تغییرات اقلیمی آواره شده‌‌اند، زنان هستند.

این تنها بخش کوچکی از تاثیر تغییرات اقلیمی بر انسان‌هاست، چون در این میان جانوران و گیاهان هم درامان نیستند، به‌طوری که براساس آخرین گزارش مجمع اقتصاد جهانی که در ژانویه 2016 و با حضور 750کارشناس تشکیل شد، اعلام شده است: «شکست تلاش برای کاهش تغییرات آب‌وهوا می‌تواند خطر بزرگتری را نسبت به سلاح‌های کشتار جمعی و بحران آب در پی داشته باشد. به‌طور یقین مقابله با معضل تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی موضوعی است که نمی‌توان با اغماض از کنار آن گذشت، زیرا پیش‌‌بینی می‌شود اگر این پیامدها براساس روند کنونی ادامه داشته باشد، تا ‌سال 2080 ممکن است نیمی از گونه‌های گیاهی و بیش از یک‌سوم گونه‌های جانوری ساکن در سطح زمین ناپدید شده و ردپایی از آنها برجای نماند و این واقعیت نگران‌کننده‌ای است که آینده بشریت را تهدید می‌کند.»

از ماست که بر ماست

در گوشه‌ای از جهان سیلاب‌ها دردسرساز می‌شوند و در گوشه‌ای دیگر خشکسالی طولانی‌مدت زندگی را برای مردم سخت کرده و در این میان متهم ردیف اول تغییرات اقلیمی است؛ تغییراتی که مباحث جدیدی را حتی در مراکز علمی راه ‌انداخته‌، البته همه این واکاوی‌ها ما را به آغاز دوره صنعتی می‌رساند، زمانی که جمعیت جهان به چندمیلیارد نفر رسید و جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی، سکونتگاه شهری شدند؛ افزایش جمعیت یک معنا بیشتر نداشت، رشد اقتصادی و اجتماعی و مصرف انرژی.

این رویه از زندگی شهری بود که به مرور سبب شد سازمان‌های بین‌المللی از نشر گازهای گلخانه‌ای و پیامدهای ناخواسته تغییر اقلیم صحبت کنند؛ صحبت‌هایی که هنوز هم جزو مباحث داغ مجامع بین‌المللی و علمی است. محمدحسین بازگیر، رئیس سابق اداره حفاظت از محیط‌زیست استان تهران از این تغییرات و سهم تک‌تک ساکنان دهکده جهانی در به‌وجودآمدن این پدیده می‌گوید: «تغییرات اقلیمی موضوعی است که می‌توان ردپای عوامل طبیعی را در آن دید، البته عواملی را که فعالیت‌های انسانی مسبب آن هستند هم می‌توان دخیل دانست. تک‌تک جوامع در به وجود آمدن چنین شرایطی دخیل بودند. وقتی بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های یک اکوسیستم و تبعاتی که بر محیط‌زیست و وضع اقلیمی یک منطقه دارد، اقدام به توسعه سکونتگاه‌ها، صنعت و … می‌کنیم، بی‌شک باید منتظر عواقب آن هم باشیم. عوامل انسانی موجب تخریب بخش‌هایی از جنگل‌ها شده و به تبع آن مراتع آسیب دیده‌اند، این درحالی است که استحصال بیش‌ از اندازه از آب‌ها هم به نوبه خود در این تغییرات تاثیرگذار بوده و در راستای چنین اقداماتی نباید از تغییر وضع و شرایط جوی، محیطی و منطقه‌ای تعجب کنیم.» خشکسالی، گرمایش زمین و گردوخاک پدیده‌هایی‌اند که هرکدام از جوامع کم‌وبیش با آنها دست‌به گریبان‌اند، این درحالی است که گفته می‌شود از ابتدای قرن 21 دمای متوسط زمین 0.8درجه افزایش داشته و پیش‌بینی‌ها برای صدسال آینده از گرم‌ترشدن یک تا 6.5درجه‌ای خبر می‌دهد.

بنابر گزارش ناسا 97درصد از دانشمندان علم هواشناسی بر این موضوع توافق دارند که گرم‌شدن کره‌زمین یک پدیده‌ طبیعی نیست، بلکه بر اثر فعالیت‌های انسان به‌وجود آمده است. «بازگیر» هم گرم‌شدن زمین را وابسته به عوامل ‌انسانی می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: «شهرها پرشده‌اند از خیابان‌های آسفالته و ساختمان‌هایی که سقف‌هایشان را با آسفالت سیاه کرده‌اند و این باعث شده جزیره‌های گرمایی تشکیل شود. گرمایشی که تاثیراتش را در خشکسالی‌ها، فرسایش‌ها و بیماری‌هایی که مراتع و جنگل‌ها به آنها مبتلا می‌شوند، شاهدیم.

در حقیقت همه ما دست‌به‌دست هم داده‌ایم تا شرایط تغییر کند و حالا با تاثیرات سوء آن درگیریم و در آینده بی‌شک این تاثیرات محسوس‌تر خواهد بود.» رئیس سابق اداره حفاظت از محیط‌زیست استان تهران در ادامه از بالابودن میانگین گرمایش ایران نسبت به میانگین بین‌المللی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «گرما در همه دنیا رو به افزایش است، این درحالی است که آمارها و ارقام در ایران بیش از میانگین بین‌المللی است، تا جایی که بعضی آمارها به یک‌ونیم برابربودن آن تاکید دارند. گرمایشی که رویشگاه‌ها را تحت‌تاثیر خود قرار داده و در ادامه، زندگی حیات‌وحش و تنوع‌زیستی تغییراتی را به خود می‌بینند. همه این تغییرات زندگی، سلامت، اکوسیستم و کیفیت خود انسان‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده است. اگرچه این مسائل در کوتاه‌مدت نمود زیادی نداشته باشد، اما در بلندمدت آثار عظیم آن را بر وضع اقلیمی شاهد خواهیم بود، حتی در قیاس بزرگتر، در سطح بین‌الملل، اگرچه درحال حاضر هم با پدیده‌های آن دست‌به گریبان هستیم.»

با افزایش دمای کره‌زمین، سطح آب دریاها به‌ دلیل انبساط گرمایی آب و آب‌شدن یخ‌های قطبی بالا آمده که منجر به زیر آب رفتن جزایر زیادی در کره‌زمین می‌شود؛ از ‌سال 1870 تا الان میزان افزایش میانگین ارتفاع آب دریا‌های کره‌زمین حدود 25سانتی‌متر بوده، براساس سناریوهای مختلف تا انتهای قرن ارتفاع آب دریاها بین 50 تا 100 سانتی‌متر افزایش پیدا می‌کند. این افزایش ارتفاع، جزایر زیادی را تهدید می‌کند و خطر زیر آب رفتن کشور مالدیو، جزایر مالدیو، بنگلادش و … وجود دارد، حتی بسیاری از افراد به دلیل چنین اتفاقاتی از محل زندگی خود مهاجرت کرده‌اند. تحقیقات نشان از این دارد که ارتفاع آب خلیج‌فارس و دریای عمان تا ‌سال 2050 حدود 30 سانتی‌متر و تا ‌سال 2100 حدود 80 سانتی‌متر افزایش پیدا می‌کند و بعضی از جزایر جنوب ایران را تهدید می‌کند، البته این تنها تهدید نیست، افزایش آتش‌سوزی‌ها هم یکی دیگر از عواقب آن است، به‌طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از 80درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس علل انسانی دارد و حدود 20‌درصد بر اثر عوامل طبیعی است، ولی تغییر اقلیم باعث افزایش این 20درصد خواهد شد. افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها ‌می‌تواند بر آلودگی هوا و آب و تغییر اکوسیستم تاثیر بگذارد.

«بازگیر» هم خشکسالی‌، آب‌شدن قطب‌ها و آتش‌سوزی جنگل‌ها را از تاثیرات تغییرات اقلیمی می‌داند و می‌گوید: «جوامع از خشکسالی‌ و گرمایش جهان گلایه دارند. قطب‌ها آب می‌شود و جنگل‌های استوایی طعمه حریق و در میان همه این حوادث به دنبال دلیلی هستیم و نمی‌خواهیم قبول کنیم تغییرات اقلیمی اکوسیستم را تحت ‌تاثیر خود قرار داده و به مرور زمان باید با پدیده‌ها و مخاطرات بیشتری دست‌به‌گریبان باشیم. برای نجات از این شرایط باید از خودمان شروع کنیم، آن هم با تغییر رفتارهایمان. در نظر بگیرید هر کدبانویی روزی 100گرم کمتر پسماند تولید کند یا زباله‌ها را تفکیک کند یا حتی در مصرف انرژی‌ صرفه‌جویی کند؛ در مجموع و در قیاس بالا کار بزرگی برای محیط‌ زیست صورت می‌گیرد. هر کشاورز، کارخانه‌دار و حتی تصمیم‌گیر می‌تواند در نجات زمین و آینده نقش‌آفرینی کند.»