پایداری بازارها در سایه ثبات ارزی

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، از آنجا که در ایران، به طور ویژه، نرخ ارز اثرگذاری خاصی در قیمت دیگر بازارها دارد، کنترل‌گری در این بازار می‌تواند آثار خود را به روشنی در بازارهای طلا و سکه، مسکن، خودرو و بورس نشان دهد. هرگونه افزایش نرخ ارز به سرعت ثبات این بازارها را بر هم زده و در مقابل، هرگونه کاهش می‌تواند به رونق این بازارها به‌عنوان بازارهای جایگزین برای سرمایه‌گذاری منجر شود. در این صورت می‌توان گفت که در ایران، این نرخ دلار است که اصلی‌ترین نقش را در تنظیم دوره‌های رونق و رکود بازارهای دیگر ایفا می‌کند. بر این اساس می‌توان تحت شرایطی، بازارهای مسکن، خودرو، طلا و سکه و حتی بازار سرمایه را بر این مبنا تحلیل و ارزیابی کرد.

سال گذشته نرخ ارز نقش اول را در نوسانات بازار‌های مختلف ایران ایفا می‌کرد. پس از آنکه بانک مرکزی در سال 96، نرخ سود سپرده‌ها را تا 15 درصد پایین آورد، بسیاری از سرمایه‌های نقدی مردم از سیستم بانکی خارج و به نقدینگی سرگردان تبدیل شد. در این میان اگر چه این سیاست از جهاتی درست بود و از پرداخت سودهای موهومی و افزایش ناترازی در بانک‌ها جلوگیری می‌کرد اما به دلیل عدم آمادگی بازارهای مولد برای پذیرش سرمایه، سپرده‌ها به محض خروج از بانک به طور سنتی به سمت بازار ارز کشیده شدند. بازاری که از اواخر سال 96، روند رو به رشد خود را آغاز کرده بود و با ورود نقدینگی جدید در آستانه انفجار قرار گرفت. در این شرایط، خروج آمریکا از برجام، جرقه این انفجار را زد تا در فضای روانی ایجادشده پس از این بدعهدی، فنر ارزی تا بالاترین سطح ممکن پرتاب شود. رشد نرخ دلار تا آستانه 20 هزار تومان در تابستان سال گذشته، بازارهای مرتبط را با تکانه‌های شدیدی مواجه کرد. رشد نرخ تمامی کالاهای اساسی، ضروری، لوکس و غیرلوکس در کوتاه‌ترین زمان ممکن، رکورد تاریخی از خود بر جای گذاشت. در این میان، سیاست پیش‌فروش سکه توسط بانک مرکزی نیز، سبب شعله‌ور شدن آتش رشد قیمت‌ها به‌ویژه در حوزه طلا شد و نرخ سکه در این مدت بیش از سه الی چهار برابر رشد نشان داد. در یک محدوده زمانی در اواخر تابستان و آغاز پاییز سال گذشته، هر گرم طلای 18 عیار از مرز 500هزار تومان نیز گذر کرد. این نرخ می‌تواند به‌عنوان یک رکورد بی‌سابقه و نقطه عطفی در تاریخ خرید و فروش طلا و جواهر در بازار ایران ثبت شود. افزایش نرخ خودرو در وابستگی کامل به ارز به سر می‌برد و آغاز دوره خروج از رکود بازار مسکن و همزمانی آن با نوسانات ارزی، پایه‌های اقتصاد ایران را به شدت تکان داد. این روند که ناشی از سیاست‌های غلط در حوزه بانکی، ارزی و کلیت اقتصادی بود، تصمیم‌گیران را مجاب کرد تا با ایجاد اصلاحاتی، بازارها را به حالت ثبات بازگردانند. از همین رو بانک مرکزی مجددا کنترل اوضاع را به دست گرفت. در ادامه، اگر چه سیاست‌های نوین بانک مرکزی نتوانست به علت چسبندگی قیمت‌ها، کاهش چشمگیر نرخ‌ها را به دنبال آورد اما در ماه‌های گذشته توانست ثبات ملموسی را در تمامی بازارها ایجاد کند.

تداوم ثبات در بازار ارز

با توجه به تداوم سیاست‌های بازارسازی و محدودکننده بانک مرکزی، انتظار می‌رود روند کنونی بازار ارز در ماه‌های آینده نیز پیگیری شود. اکنون حدود دو ماه است که نرخ دلار در بازار آزاد در محدوده 11هزار تومان در نوسان است و همچنان نتوانسته مرز 12 هزار تومان را رد کند. همچنین در برخی روزها نرخ دلار به شدت به سمت کانال 10 هزار تومانی میل کرده است. در عین حال رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است که ریال ایران در برابر دلار 40 درصد تقویت شده که به معنای استحکام بیشر پایه‌های ریال خواهد بود. سیاست‌های بانک مرکزی همچنان با کنترل‌گری در بازار ارز همراه بوده است اما شاید بتوان رمز موفقیت آن در این دوره را تمایز میان زاویه کنترل‌گری دانست. بانک‌های مرکزی ایران در دوره‌های مختلف انگشت خود را بر فنر قیمت می‌فشرده‌ و نرخ دلار را به صورت غیرواقعی پایین نگه می‌داشت. در این حالت، اغلب کالاها در حقیقت با یک یارانه ارزی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گرفت. به همین علت با جهش ناگهانی این فنر و بالارفتن نرخ ارز، قیمت‌ها به صورت واقعی درآمدند و اقتصاد ایران دچار تورمی دو رقمی شد که بر اساس آمار تا 50 درصد نیز پیشروی کرد. از همین رو بانک مرکزی در دوره جدید، روش خود را اصلاح کرده است. بدین صورت که این بار بانک مرکزی فشار را روی سمت تقاضا گذاشته و از سوی دیگر عرضه را محدود کرده است. بدین ترتیب تقاضاهای کاذب و سوداگرانه از بازار ارز حذف شده و اکنون تنها تقاضای واقعی در بازار حضور دارد. از سوی دیگر، به دلیل استفاده این بانک و رئیس کل آن از ابزار رسانه، اخبار جعلی یا التهاب‌آفرین، قدرت اثرگذاری خود را از دست داده است. رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشت‌های خود، بی‌پرده سیاست‌های این بانک را با مردم در میان می‌گذارد و آنها را از ورود سفته‌بازانه به بازار ارز برحذر می‌دارد. همچنین روند رشد تحریم‌ها به نحوی سرعت گرفته بود که در مدت کوتاهی، اثرگذاری خود بر بازار ارز ایران را از دست داد و به نوعی پیشخور شد. در نتیجه حتی خبر تحریم بانک مرکزی در روزهای گذشته نیز نتوانست در بازار ارز ایران نوسانی ولو اندک ایجاد کند. از همین رو به نظر می‌رسد در صورت تداوم این روند و عدم یک رخداد غیرمنتظره، بازار ارز همچنان به مسیر آرام و باثبات خود در ماه‌های آینده ادامه دهد.

پیوستگی بازارهای طلا و ارز

بازار طلا از سال گذشته مسیر پر پیچ و خمی را پیموده است. گاه در میانه‌های 500هزار تومان برای هر گرم قرار گرفته و گاه به زیر 400هزار تومان نیز سقوط کرده است. این روال برخی اوقات به صورت تدریجی رخ داده و برخی اوقات نیز به صورت ناگهانی. این بازار جدا از بازار ارز، وابستگی مستقیمی نیز به بازار جهانی طلا دارد. از همین رو افزایش یا کاهش نرخ جهانی طلا می‌تواند به ایجاد نوسان در بازار طلای ایران بیانجامد. اما در این مدت گاه مشاهده شده است که به‌رغم افزایش قیمت جهانی، بازار ایران با تغییر قیمت مواجه نبوده یا آنکه این افزایش را به صورت اندک نشان داده است. اینجا مجددا پای دلار به بازار طلای ایران باز می‌شود. در واقع، محاسبه قیمت طلای جهانی به ریال از طریق نرخ دلار در بازار آزاد کشور انجام می‌شود. از این رو برای تبدیل و معادل‌سازی نرخ جهانی طلا به نرخ طلا و سکه در ایران، بهای دلار نیز تعیین‌کننده است. در این شرایط، دو متغیر طلای جهانی و دلار داخلی، تاثیر مستقیم بر قیمت نهایی طلا و سکه می‌گذارد. بررسی‌ها نشان از آن دارد که با وجود افزایش ارزش طلا در بازارهای جهانی که در برخی روزها تجربه شده است، به واسطه کاهش ارزش دلار در بازار داخلی و ثبات نسبی نرخ‌ها، قیمت طلا و انواع سکه روند نزولی به خود گرفته‌اند. از همین رو پیش‌بینی می‌شود در تداوم ثبات نرخ ارز، نرخ طلا و سکه نیز روندی نسبتا با ثبات و آرام را پی بگیرند. با این حال همچنان نمی‌توان احتمالات و تاثیر اتفاقات سیاسی پیش‌بینی نشده را از نظر دور داشت.

رونق بازار سرمایه

بازار دیگری که از سال گذشته نوسانات خود را آغاز کرده، بازار سرمایه بوده است. اما این بار برخلاف بازارهای دیگر که رشد قیمت‌ها سبب رکود آنها و فرار سرمایه می‌شود، رشد قیمت و شاخص‌ها در این بازار، سبب رونق و توسعه روزافزون آن شده است. بازار سرمایه ایران، تحت تاثیر رشد نرخ ارز در سال گذشته و به دلیل تقویت شرکت‌های صادرات‌محور، با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شد. هرچه قیمت ارز بالاتر می‌رفت، رونق این بازار افزایش می‌یافت. اما این بازار هم پس از مدتی وارد دوره اصلاحات شد تا به شاخص‌های واقعی دست یابد. البته رونق این بازار متوقف نشده و توانسته است نقدینگی سرگردان را به سوی خود جذب کند. در هفته‌های گذشته بورس توانسته است رکوردهای خود را جابه‌جا کرده و از مرز 320 هزار واحد نیز عبور کند. اگرچه برخی از سرمایه‌های ورودی به این بازار ، غیرحرفه‌ای یا حتی سفته‌بازانه تلقی می‌شوند اما این امیدواری وجود دارد که بر اثر افزایش تجربه معامله‌گران جدیدالورود، بورس بتواند در آینده، به اصلی‌ترین جذب‌کننده سرمایه‌ها برای بخش مولد اقتصاد بدل شود.

رکود بازار مسکن

شروع دوره رونق بازار مسکن با انفجار قیمت ارز همزمان شد. افزایش نرخ مسکن که از سال 96 آغاز شده و به صورت طبیعی رشد خود را طی می‌کرد، در بازار هیجانی سال 97، ناگهان شعله‌ور شد و قیمت‌ها تا 120درصد نیز افزایش یافتند. این روال که از روند طبیعی و حساب‌شده دوره‌های رونق و رکود مسکن فاصله گرفته بود، این بازار را به سرعت به سوی رکود تورمی پیش برد. شرایطی که در آن، قیمت‌ها در بالاترین نقطه ایستاده بودند اما تقاضایی برای آن وجود نداشت. تداوم این روند به تدریج این بازار را در رکود مطلق فرو برده و تعداد معاملات را تا پایان تابستان سال جاری به شدت کاهش داده است. از همین رو برخی از عرضه‌کنندگان که به دنبال نقدکردن سرمایه خود هستند، مجبور به کاهش قیمت برای جذب مشتری شده‌اند. از همین رو آمارها نشان می‌دهند در بسیاری از نقاط تهران به‌عنوان شهر معیار، قیمت‌ها کاهش محسوسی داشته است. اگرچه در این بازار نیز نمی‌توان و نباید انتظار داشت قیمت‌ها به حالت اولیه بازگردد اما متقاضیان واقعی بازار در انتظار تداوم روند کاهش قیمت‌ها هستند. به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده و با اجرای سیاست‌های دولت در زمینه تامین مسکن، روند کاهشی تا حدی ادامه‌دار باشد اما همچنان توقع خروج این بازار از رکود و بازگشت سریع رونق، به جا نیست.