رشد 5‌برابری تعاملات ایران-آمریکا

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، اگرچه واردات کالا و خدمات از آمریکا حتی با وجود تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران همواره جریان داشته است؛ اما از سال 2016 هم‌زمان با توافق‌های هسته‌ای و با شدت‌گرفتن تنش‌ها میان تهران و واشنگتن میزان واردات از آمریکا روند کاهشی در پیش گرفته بود تا اینکه در سال 97 این روند به طور غیرمنتظره‌ای افزایشی شد و میزان واردات به‌ویژه واردات کالاهای اساسی خوراکی از آمریکا به پنج برابر سابق رسید. علتی که برای این موضوع ذکر شده و دبیر انجمن غذایی هم آن را تأیید می‌کند، تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا بوده که موجب کاهش قیمت این کالاهای خوراکی و در نتیجه واردات آن به ایران شده است. در گزارش بازوی کارشناسی مجلس تأکید شده که واردات کالا و خدمات از آمریکا حتی اگر قیمت‌ تمام‌شده آن در مقایسه با ورود از دیگر کشور‌ها کمتر باشد، اصلا منطقی نیست؛ زیرا امنیت غذایی ما را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین دو گزینه برای قانون‌گذاری درباره واردات از ایالات متحده آمریکا در این گزارش پیشنهاد شده است؛ درحالی‌که کاوه ‌زرگران معتقد است که تجارت ایران اکنون در شرایط تعیین و تکلیف نیست و بهتر است به جای این قوانین سعی کنیم بوروکراسی‌های دولتی کشور خودمان را محدود کنیم.

افزایش 5‌برابری واردات مواد غذایی از آمریکا

با وجود تحریم‌های آمریکا علیه ایران واردات کالا و خدمات از این کشور به ایران همواره جریان داشته است. براساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده است، یکی از رویدادهای عجیب سال گذشته واردات گسترده کالاهای اساسی خوراکی از مبدأ آمریکا به ایران است. در این گزارش آمده که بر‌اساس آمارها پس از وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران در دوره ترامپ، واردات این کالاها از آمریکا نه‌تنها کاهش نیافته؛ بلکه به طرز چشمگیری افزایش هم پیدا کرده است. آمارهای آمریکا بیان‌کننده آن است که نرخ واردات آمریکا از ایران از سال 2016 تاکنون نسبتا ثبات داشته است و صادرات آمریکا به ایران از زمان توافق هسته‌ای در سال 2016 روندی کاهشی طی می‌کرده؛ اما در سال گذشته به طور ناگهانی وضع دگرگون‌ شده و این صادرات روند صعودی پیدا کرده است؛ در واقع این اتفاق با خروج ترامپ از توافق هسته‌ای در تضاد است و برخلاف انتظارات خبر از رشد صادرات آمریکا به ایران می‌دهد. علتی که در گزارش مرکز پژوهش‌ها برای این رخداد ذکر شده است، جنگ تجاری میان چین و آمریکاست. در واقع چین تصمیم به وضع تعرفه‌های تلافی‌جویانه بر واردات محصولات کشاورزی از آمریکا می‌گیرد که نتیجه این تقابل اقتصادی این است که دانه‌های روغنی و دانه‌های سویا در بازار آمریکا دچار مازاد می‌شود و بخشی از این مازاد به ایران صادر شده است. کاوه زرگران، دبیر انجمن صنایع غذایی، نیز این دلیل را تأیید می‌کند و توضیح می‌دهد: در‌حال‌حاضر دیگر این وضع حاکم نیست. در یک مقطع کوتاه زمانی درباره برخی کالاها مثل دانه سویا و ذرت این اتفاق افتاد و واردات از آمریکا اوج گرفت. او درباره علت این امر توضیح داد: در بازار نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی شرکت‌های چند‌ملیتی فعالی وجود دارند که در حقیقت نقش بازرگانی را ایفا می‌کنند؛ یعنی از کشورهای صادرکننده خرید می‌کنند و آن کالاها را به کشو‌های وارد‌کننده می‌فروشند. در یک بازه کوتاه زمانی به علت تنش‎های میان چین و آمریکا، چین خرید کالاهای اساسی خود را از آمریکا قطع کرده و تمرکز خود را روی بازار آمریکای جنوبی گذاشت که این امر موجب شد قیمت کالاهای اساسی از‌جمله سویا و... در آن کشورها بالا برود؛ بنابراین غالبا شرکت‌هایی که کارشان تجارت بین کشورها بود، سعی کردند کالاها را از آمریکا بخرند؛ درنتیجه در کوتاه‌مدت ذرت و دانه سویا از آمریکا به ایران وارد شد. او تأکید می‌کند که اکنون وضع فرق کرده و حالا دیگر این شرکت‌ها به تبع تحریم با ایران کار نمی‌کنند. دبیر انجمن غذایی می‌افزاید: اگرچه سال گذشته هم با تحریم مواجه بودیم؛ اما تحریم مرحله‌به‌مرحله گسترده‌تر شد و اکنون به جایی رسیده که این شرکت‌ها دیگر با ایران کار نمی‌کنند؛ درحالی‌که آن زمان وضع متفاوت بود. همان‌طور که گفتم، سال گذشته ارزان‌شدن کالاهای اساسی در آمریکا شرکت‌های بازرگانی بین‌المللی را بر آن داشت که کالای خود را از آمریکا بخرند؛ این اختلاف قیمت درباره کالاهایی مثل دانه سویا یا ذرت به 10 تا 15 درصد می‌رسید.

خطر در کمین امنیت غذایی ایران

مسئله دیگری که در گزارش بازوی پژوهشی مجلس به آن اشاره شده است، بحث به‌خطرافتادن امنیت غذایی کشور است. اینکه در سال 1397 واردات کالاهای اساسی خوراکی، حجم درخور توجهی از واردات ایران از مبدأ آمریکا را به خود اختصاص داده است، از یک طرف نشان‌دهنده بی‌توجهی به سیاست‌های ستیزه‌جویانه آمریکا علیه ایران است و از طرف دیگر چون شامل کالاهای اساسی و خوراکی است، باعث به‌خطر‌انداختن امنیت غذایی کشور می‌شود. ازاین‌رو در این گزارش با تأکید گوشزد شده است که واردات کالا و خدمات از آمریکا حتی در صورت پایین‌تر‌بودن قیمت تمام‌شده نسبت به واردات از سایر کشورها، به‌هیچ‌وجه منطقی نیست. لازم به ذکر است در مفاد طرح آمده: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است هر ماه اقدام به تهیه فهرست کلیه کالاها و خدمات وارداتی مستقیم و غیرمستقیم از ایالات متحده آمریکا کرده و طبق زمان‌بندی مشخص اقدام به حذف و جایگزینی این اقلام و خدمات از راه‌های جایگزین کنند. در این راستا مسئله خطر امنیت غذایی را با کاوه زرگر در میان می‌گذارم و او در‌این‌باره می‌گوید: همواره غذا و دارو از تحریم‌های بین‌المللی مستثنا بوده و هست؛ همان‌طور که درحال‌حاضر هم با وجود شدیدترین تحریم‌ها هنوز غذا وارد کشور می‌شود و از این حیث با مشکلی مواجه نیستیم. ضمن اینکه کشورهای تأمین‌کننده ما ازجمله روسیه که به‌عنوان واسطه کار می‌کنند، می‌توانند تأمین‌کننده خوبی برای ما باشند. ضمنا باید در نظر داشت که درحال‌حاضر ذخایر استراتژیک کشور هم ذخایر مناسبی است.

2 سناریو برای قانون‌گذاری

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌ها دو گزینه در راستای مقررات‌گذاری درخصوص واردات از ایالات متحده آمریکا مطرح می‌شود. گزینه اول این است که ممنوعیت قانونی مصرح درباره واردات کالا از آمریکا ایجاد شود؛ یعنی در قالب یک ماده واحده واردات هرگونه کالا از ایالات متحده آمریکا از طریق گمرکات، بازارچه‌های مرزی و مناطق آزاد ممنوع شود. درباره این گزینه واضح است که ارائه حکم کلی برای ممنوعیت ورود کلیه کالاهای آمریکایی مشکلاتی ایجاد می‌کند؛ چرا‌که برخی از کالاهای وارداتی از آمریکا، مانند تجهیزات پزشکی و داروهای خاص، منحصرا توسط آمریکا تولید می‌شوند و مورد استفاده بیماران خاص قرار می‌گیرند. در کنار این، بعضی تجهیزات یا کالاهای مورد استفاده با فناوری بالا در کشاورزی یا لوازم یدکی وجود دارد که تولید آن در انحصار آمریکاست و ما به واردات آن نیاز داریم. مشکل دیگر این گزینه، این است که بسیاری از تجهیزات و کالاهای وارداتی به ایران که از مبدأیی غیر از آمریکا وارد می‌شوند، سطحی از وابستگی به اقتصاد یا صنعت آمریکا دارند و اگر واردات غیرمستقیم از ایران منع شود، در واقع واردات تجهیزات مشتمل بر قطعات و مواد اولیه آمریکایی هم منع شده است که این موضوع می‌تواند روابط اقتصادی ما را خدشه‌دار و محدودیت‌هایی خودساخته در تأمین تجهیزات مورد نیاز صنایع ایجاد کند. بر این اساس، در این گزارش پیشنهاد شده است که واردات «مستقیم» کالا و تجهیزات از آمریکا و همچنین واردات کالاها و تجهیزات از مبدأ آمریکا مشمول منع قانونی شود.گزینه دوم پیشنهادی برای مقررات‌گذاری این است که به دولت اجازه داده‌ یا مکلف شود که محدودیت‌هایی غیرتعرفه‌ای برای واردات از ایالات متحده اعمال کند و در اعمال این محدودیت‌ها نیز روی شرکت‌های خاص یا کشورها یا شرکت‌هایی که به‌ نحو مؤثری در اعمال تحریم علیه ایران با آمریکا همکاری می‌کنند، تأکید کند. مزیتی که برای این گزینه وجود دارد، این است که دولت می‌تواند متناسب با شرایط تصمیم‌گیری کند. البته کارشناسان پیشنهاد کردند در صورت انتخاب این گزینه لازم است مجازات متخلفان حتما در متن قانون ذکر شود. دبیر انجمن غذایی درباره این دو گزینه برای قانون‌گذاری این‌گونه اظهار‌نظر می‌کند: هر‌چه ما در تحریم‌ها پیش می‌رویم، شرکت‌های بین‌المللی که حاضر به همکاری با ایران هستند، به مرور محدود و محدودتر می‌شوند؛ بنابراین در این شرایط اگر ما هم در اینجا شرط تعیین کنیم، تعداد تأمین‌کننده‌ها در وضع مناسبی باقی نمی‌ماند. در نتیجه فکر می‌کنم مشهود است که میل و رغبت تحریم و عدم تبادل کالا از طرف آمریکا بیشتر است؛ اگر این‌طور نبود، تحریم‌ها هر روز تشدید نمی‌شد. حالا اینکه در این وضع ما تصمیم بگیریم خودمان هم دست به چنین اقدامات و قوانینی بزنیم، تصمیم ما بستگی دارد به وابستگی آن کشور به تجارت با ما. درباره تجارتمان هم باید بگویم به‌طور کلی تجارت ما در هیچ کشوری در دنیا آن‌قدر مؤثر نیست که بتوانیم تعیین تکلیف کنیم. در نتیجه من فکر می‌کنم در شرایط فعلی ما باید بیشتر سعی کنیم بوروکراسی‌های دولتی کشور خودمان را محدود کنیم.