تخریب غارها تمامی ندارد

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری،  تصمیمات عشیره‌ای و منطقه‌ای درحوزه منابع طبیعی کشور که بیت‌المال و متعلق به یکایک مردم ایران است، به بهانه ‌کارآفرینی، جذب گردشگر و توسعه منطقه‌ای اشتباه بود. نتیجه چنین تصمیماتی، آن چیزی است که در سال‌های قبل در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مشاهده شد و به خشکی دریاچه، کم‌آبی منطقه، ازدیاد گردوغبار و آسیب به شهرهای اطراف انجامید و یک بحران ملی برجای گذاشت. غارها با توجه به اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد خود زیستگاه جانوران خاصی هستند؛ ازجمله خفاش که می‌تواند ضمن کنترل حشرات و آفات نباتی منطقه‌ای، به ازدیاد پوشش گیاهی و انتقال دانه‌ها و ژن‌های گیاهان به مناطق دیگر و استان‌های اطراف کمک کند.

کلنگ بی‌خردی بر غارهای ایران

برخی غارها که در ظاهر غار هستند و دهانه آنها نیز در یک منطقه ایجاد شده، زیر سطح زمین خصوصا در مناطق کارستی با اتصال به شبکه دالان‌ها، تشکیل یک سیستم غاری را می‌دهند و تبدیل به مهم‌ترین ذخیره‌گاه آب بکر و دست‌نخورده کشور می‌شوند.

دخالت غیرتخصصی در چنین اکوسیستمی، منجر به آسیب جدی به بخش وسیعی از کشور می‌شود. اگرچه این آسیب در کوتاه‌مدت نمود نمی‌یابد اما تأثیر خود را در بلندمدت و در نقطه‌ای دیگر برجای می‌گذارد. بنابراین بهترین روش در حفاظت از غارهای ایران، هماهنگی و هم‌افزایی اداری و توجه به آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود درخصوص غارهاست. هم‌اکنون هر استان کشور یک کارگروه غارشناسی دارد که وظیفه آن نیز مشخص است. اخیرا نیز آیین‌نامه و نحوه حفاظت از غارها تصویب و ابلاغ شده است. با این حال هرازگاهی صدای کلنگ بی‌خردی بر تن بی‌زبان غارهای کشور شنیده می‌شود. اکنون یک‌دهه است که اعضای انجمن غار و غارشناسی ایران و غارنوردان سراسر کشور بر طبل جلوگیری از تخریب غارها و پاک‌ماندن غارهای کشور از زباله می‌کوبند.

پیشنهاد جهانی شدن  روز غار پاک در شرایط تخریب 

به‌رغم آنکه 10پاییز از نخستین مهرورزی به غارهای ایران گذشته است، اما هنوز برگ دوم مهرماه سال۸۹ در تقویم پاکسازی غارها گشوده است و غارنوردان همسو در طرح پاکسازی غارها از زباله، هرسال غار جدیدی را برای پاکسازی در فهرست غارهای پاک ایران معرفی می‌کنند.

8200غارنورد و علاقه‌مند در یک دهه گذشته توانسته‌اند حفاظت از غارهای ایران را یکصدا فریاد کنند و درد ناپاکی، پلشتی و تخریب بی‌محابای غارها را از دالان‌های زیرزمینی غارهای ایران فریاد بزنند. جالب آنکه غارنوردهای کشور توانسته‌اند در یک دهه گذشته بیش از 200غار ایران پاکسازی و 9تن زباله را از دل غارهای کشور خارج کنند.

در چند سال اخیر، کارگروه غارشناسی توانست روز غار پاک را در تقویم محیط‌زیست کشور ثبت کند و با همکاری بخش روابط بین‌الملل سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت امورخارجه، پیشنهاد ثبت دوم مهرماه به‌عنوان روز جهانی غار پاک به یونسکو ارائه شد.

این پیشنهاد در شرایطی به یونسکو رفته که هربار خبر جدید از تخریب یک غار در نقطه‌ای از کشور شنیده می‌شود و گویی تخریب غارهای ایران را پایانی نیست. غار نباتی یزد، غار سرخون، غار نخجیر، غار ده‌شیخ و غار سراب هم تخریب شده‌اند. حتی به غار جهنم نیز در جنوب خراسان، رحم نکرده‌اند.

تمام این تخریب‌ها در کشوری صورت گرفته که داعیه اعلام روز جهانی حفاظت از غارها را دارد و سال2021 نیز در تقویم جهانی محیط‌زیست به پیشنهاد اتحادیه جهانی غار و غارشناسی، به سال «کارست و غار» نامگذاری شده است.

اکوسیستم منحصر به فرد غارها

محدثه‌سادات طهامی، دانشجوی دکترای رشته بیوسیستماتیک جانوری که 4سال است به مطالعه تنوع زیستی غارهای زاگرس پرداخته، تنها در مورد غار ده‌شیخ در منطقه پاتاوه در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌نویسد: غار ده‌شیخ، غاری به‌اصطلاح زنده است. دارای غارنهشته‌های متنوع، زیبا و کهن، با عظمتی شگرف است که از قدمت چندمیلیون‌ساله آن حکایت دارد و از غنای جانوری و منحصربه‌فردی برخوردار است.

او غارها را دارای اکوسیستم‌های نیمه‌بسته، پیچیده و با شرایط اکولوژیک منحصربه‌فرد توصیف کرده که در تمامی ساعات شبانه‌روز تاریک هستند و در تمام فصول سال نیز دمای یکسانی دارند. 

به نوشته او، در غیاب نور هیچ‌گونه گیاه فتوسنتز‌کننده‌ای در غارها رشد نمی‌کند. یعنی پایه هرم غذایی جانداران در غارها وجود ندارد و همین امر نیز حیات تمامی زیست‌کنندگان در غار از بی‌مهره تا مهره‌دار را به یکدیگر وابسته می‌کند. بنابراین محیط غار به‌عنوان زیستگاه اختصاصی جانوران غارزی، محیطی بسیار حساس و آسیب‌پذیر است که هرگونه اختلال در ترکیب عناصر شیمیایی، ترکیب گازها، تغییر دما و رطوبت، آلودگی نور و آلودگی صوتی می‌تواند منجر به از بین بردن محیط زنده یک غار شود. جانوران غارزی از این نظر که میلیون‌ها سال تکامل را طی کرده‌اند تا توانسته‌اند از طریق تغییر در ژن‌های خود با شرایط غیرمعمول غار سازگار شوند، اهمیت بسیاری دارند.

 براساس نتایج مطالعات صورت‌گرفته بر غارهای کشور، بسیاری از غارزی‌ها تنها محدود به یک غار و بومی همان غار هستند و در هیچ غار دیگری یافت نمی‌شوند. بنابراین غارها گنجینه‌های طبیعت هستند.