سرگشته‌کارت ملی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، همان سال اعلام شد که تا سال‌95 تمام ایرانیان صاحب یک کارت ملی هوشمند خواهند شد که تمامی اطلاعات هویتی و شخصی‌شان در این کارت قرار دارد. با وجود این، بعد از اینکه تحریم‌ها علیه کشورمان شدت بیشتری گرفت، صدور کارت هوشمند ملی نیز به‌دلیل وارداتی‌بودن بدنه آن با دیوار بلندبالای تحریم‌ها مواجه شد و ماه‌هاست که این کارت برای متقاضیان صادر نمی‌شود و همین موضوع مشکلات اداری، ثبتی و بانکی بسیاری را برای مردم ایجاد کرده است. البته اوایل مهر‌ماه سال گذشته سیف‌الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت احوال از ورود نخستین کارت هوشمند ملی تولید داخل به بازار خبر داد و گفت: «تولید‌کننده داخل قول داده تا نخستین محموله را به‌زودی تحویل دهد.» اما از این کارت‌های ملی که واقعا قرار بود ملی بوده و گفته می‌شد قرار است مشابه نمونه خارجی باشند و تمام نکات ایمنی و فنی در آنها رعایت شود، یک سال است که از آن خبری نیست.

طبق اعلام سازمان ثبت احوال حدود 12میلیون نفر از متقاضیان کارت هوشمند ملی که مدارک خود را تحویل داده و رسید کاغذی دریافت کرده‌اند، همچنان چشم‌انتظار گرفتن کارت ملی هوشمندشان هستند؛ ‌کارتی که در اعلام‌های اولیه قرار بود در بازه زمانی 15 تا 20روزه صادر و ارسال شود ولی حالا برخی از افراد بیش از یک سال است که معطل آن شده‌اند. طبق اعلام سازمان ثبت احوال، هم‌اکنون از بین جمعیت بالای 15سال کشور، 55میلیون نفر در طرح دریافت کارت ملی هوشمند ثبت‌نام کرده‌اند که 12میلیون نفر آنها همچنان کارت ملی دریافت نکرده‌اند و افرادی که کارت ملی گرفته‌اند، حدود 32میلیون نفر هستند. همچنین مسئولان سازمان ثبت احوال هم اعلام کرده‌اند که از بین 60میلیون افراد واجد شرایط دریافت کارت ملی هوشمند (افراد بالای 15سال) هنوز بیش از 8میلیون نفر برای تعویض کارت ملی قدیمی با هوشمند خود هیچ اقدامی انجام نداده‌اند. در واقع بررسی‌ها نشان می‌دهد که از بین کل واجدین شرایط دریافت کارت ملی هوشمند تکلیف بیش از 20میلیون نفر روشن نیست و این در شرایطی است که طبق بخشنامه‌ای که از سوی دولت به تمام دستگاه‌های اجرایی، بانک‌ها و... زده شده، از خردادماه (3‌ماه پیش) تمام اقدامات اداری با کارت ملی هوشمند و یا کارت ملی قدیمی همراه با رسید ثبت کارت هوشمند امکان‌پذیر شده ‌و همین موضوع سردرگمی بسیاری را برای مردم ایجاد کرده است. در این بین انتقاد اصلی افرادی که چشم‌انتظار دریافت کارت ملی هستند، این است که چرا وقتی زیر‌ساخت‌های لازم فراهم نبود، ثبت احوال و مسئولان دولتی بر تعیین زمان انقضای کارت‌های ملی قدیمی اصرار داشته و حالا نمی‌توانند پاسخگوی مردم باشند. حالا مدت زمان زیادی است که از اعتبار کارت‌های ملی قدیمی گذشته و آنهایی که موفق نشده‌اند کارت هوشمند دریافت کنند (در حالی که برای دریافت کارت ملی هوشمند اقدام کرده‌اند) یک برگه کاغذی در اختیار دارند که مشخصات و شماره ملی‌شان در آن ثبت شده و قرار است تا صدور کارت هوشمند ملی جدید، کار این کارت را برایشان انجام دهد. اما این برگه‌های کاغذی در بسیاری از مواقع مشکلات زیادی را برای صاحبانشان به همراه دارد و برخی ‌سازمان‌های دولتی و حتی بسیاری از بانک‌ها و یا مراکز ثبت اسناد آن را به رسمیت نمی‌شناسند و از سوی دیگر کارت‌های قدیمی هم منقضی شده است.

پیرمرد با قدی خمیده و قدم‌هایی لرزان درحالی‌که تکیه به دستان دخترانش داده، ‌وارد شعبه بانک رفاه می‌شود و تا رسیدن نوبتشان باید دقایق زیادی منتظر بمانند. یک هفته دیگر، 7ماه از زمانی که برای دریافت کارت هوشمند ملی درخواست داده‌اند، ‌گذشته و هنوز این کارت برایشان صادر نشده است، برای باز‌کردن حساب جدید در بانک رفاه نیاز به کارت ملی است، ‌اما کارمند باجه 2بانک در روزهای گذشته به هیچ صراطی راضی نشده و حتی برگه وکالتی که قرار است فرزندان پیرمرد براساس آن کارهای اداری او را انجام دهند، نپذیرفته و گفته تنها با حضور فیزیکی فردی که قرار است حساب برای وی باز شود و همراه‌داشتن کارت هوشمند ملی به همراه برگه ثبت‌شده، می‌تواند این کار را انجام دهد. عطیه درحالی‌که مراقب پدرش است، می‌گوید: «ماه‌هاست درخواست صدور کارت هوشمند ملی را داده‌ایم اما هنوز کارت برایمان صادر نشده، کارمند بانک هم راضی نمی‌شود کارمان را انجام دهد و مجبور شده‌ایم پدرم را با سختی زیاد به شعبه بیاوریم، برگه‌ای هم که به جای کارت ملی به ما داده‌اند به مرور زمان چروکیده و برخی اطلاعاتش تقریبا ناخوانا شده، حالا باید غرغرهای کارمند بانک را هم بابت فرسوده‌شدن کاغذ رسید کارت ملی تحمل کنیم.»

در این بین کارمند بانک که نوشته جلوی باجه او را محمد.ع معرفی کرده، می‌گوید: «من کارمند جزء هستم و اگر اطلاعات درست وارد سیستم نکنم و بعد از مدتی مشکلی به‌وجود بیاید، باید جوابگو باشم، آن وقت هیچ‌کس به من نمی‌گوید که فقط با داشتن شماره ملی کار ارباب رجوع را راه انداخته‌ای و همه تقصیرها را گردن من می‌اندازند، برای من بهتر است که مشتری از دستم ناراحت شود تا اینکه ماه‌ها بخواهم جواب کاری را بدهم که امروز باید خودم براساس تشخیصم درست انجامش می‌دادم.» از او می‌پرسم مگر به سامانه سازمان ثبت احوال متصل نیستید که تمام اطلاعات هویتی فرد مراجعه‌کننده را به‌صورت برخط دریافت کنید؟ پاسخ می‌دهد: «با این وضعیت اینترنت همان بهتر که از مراجعه‌کننده‌ها کارت ملی بخواهیم و معطل قطع و وصلی‌های مکرر سامانه نباشیم.»

اسیر دریافت کارت شده‌ایم

دفتر خدمات الکترونیک دولت، محل دیگری است که متقاضیان کارت هوشمند ملی به‌صورت مکرر به آنجا مراجعه می‌کنند؛ دفاتری که برخی به‌دلیل محل استیجاری که دارند مدام تغییر مکان می‌دهند ولی اس‌ام‌اس‌هایی که برای متقاضیان ارسال می‌شود، به آدرس قبلی دفتر آنها را راهنمایی می‌کند و خبری از آدرس جدید دفاتر نیست. دفترهایی هم که همچنان در جای قبلی خود هستند، هر روز با تعداد زیادی از مراجعه‌کنندگان مواجه می‌شوند که منتظر دریافت کارت هوشمند ملی‌شان هستند. خانم عطاری برای پیگیری صدور کارت ملی‌شان به دفتر خدمات الکترونیک در حوالی میدان پاستور آمده است. وی می‌گوید: «حدود 10‌ماه است که منتظر صدور کارت هوشمند ملی هستم. یک‌بار رسید کارت‌های هوشمند ملی من و همسر و فرزندانم در سرقت کیفم مفقود شد و دوباره درخواست دادیم که کارمند دفتر خدمات الکترونیک با کلی غر‌زدن و منت‌گذاشتن سرم این برگه‌ها را برایم صادر کرد. حالا هم هر وقت برای کار بانکی مراجعه می‌کنیم با غر‌زدن‌های مکرر کارمندان بانک مواجه می‌شویم که می‌گویند این برگه‌ها اعتبار ندارد و اگر مشکلی پیش بیاید، تمام تبعات آن متوجه خود شما می‌شود.» عطاری ادامه می‌دهد: «تقصیر ما چیست که هنوز نمی‌توانند کارت‌های هوشمند را به تعداد کافی تولید کنند و باید مدام منتظر وعده و وعیدهای مسئولان باشیم، سؤال من این است که اگر نمی‌توانستند یک کارت ساده را صادر کنند، چرا اصلا چنین طرحی را گذاشتند.» او می‌گوید: «در ‌ماه‌های گذشته بارها مراجعه کرده‌ام ولی هیچ‌کس ‌زمان دقیقی برای توزیع این کارت‌ها اعلام نمی‌کند تا خیالمان از این بابت راحت باشد. موقع ثبت‌نام فرزندم هم در مدرسه با همین مشکل مواجه شدم، ‌مدیر مدرسه پایش را در یک کفش کرده بود که باید حتما کارت ملی هوشمند داشته باشیم در نهایت هم از ما تعهد گرفت که کارت ملی هوشمند را برایش ببریم والا در زمان امتحانات فرزندم با مشکل مواجه می‌شود.»

‌خانم عاطفی هم که برای پیگیری صدور کارتش به دفتر خدمات الکترونیک مراجعه کرده، می‌گوید: «روزی که برای ثبت‌نام کارت ملی هوشمند ‌آمده بودیم، به ما گفتند نهایتا تا 20روز بعد کارت به دستمان می‌رسد، ‌الان بیشتر از 8‌ماه است که از ثبت‌نام‌مان می‌گذرد و هنوز کارت برایمان صادر نشده است.» وی می‌گوید:‌ «برای گرفتن گذرنامه به دفتر پلیس‌+‌10 مراجعه کردم، آنجا هم از ما کارت ملی هوشمند می‌خواستند، برگه رسید کارتی هم که به ما داده‌اند را قبول نکردند و مجبور شدم به چند دفتر پلیس سر بزنم تا اینکه در نهایت با مسئول یکی از دفاتر حرف زدم و قبول کرد تا با همین برگه‌ها کارهای تمدید گذرنامه‌مان را انجام دهد.»

عاطفی ادامه داد: «من نمی‌دانم چرا وقتی هنوز زیرساخت و شرایط لازم فراهم نشده، مردم را مجبور می‌کنیم تا برای تعویض کارت اقدام کنند، کارت قدیمی را از آنها می‌گیرند و با یک برگه رسید که هیچ‌کس آن را قبول ندارد، توقع دارند همه سازمان‌ها و نهادها کارهای مردم را انجام دهند.»

جنگ اول به از صلح آخر

آقای عزیز‌زاده مسئول دفترخانه ثبت اسناد است. او می‌گوید: «به‌صورت برخط با سازمان ثبت در ارتباط بوده و مشکل چندانی در احراز هویت افراد ندارند اما ترجیح می‌دهد تا برای انجام کارهای ثبتی ابتدا کارت هوشمند ملی افراد را رویت کند تا خدای نکرده در آینده با مشکلی مواجه نشود. او دلیل این کار خود را اینطور عنوان می‌کند: ممکن است فردی با در دست داشتن شماره کارت ملی و سایر مشخصاتی که برای ثبت احتیاج داریم به ما مراجعه کند و ما هم با اعتماد به او بدون رویت کارت هوشمند ملی، کارهای ثبتی را انجام دهیم؛ آن‌وقت اگر خطایی در این بین صورت بگیرد و متقاضی کار ثبتی، دنبال سوءاستفاده باشد فردی که در وهله نخست مورد مظان اتهام قرار می‌گیرد من دفتردار هستم که باید کارم را با دقت انجام می‌دادم، به همین جهت ترجیح می‌دهم فقط با رویت کارت هوشمند ملی و تطبیق آن با فرد مراجعه‌کننده و گرفتن نمونه امضا و... کارم را انجام دهم و خیلی به تکنولوژی روز اعتماد نکنم. مسئولان باید بدانند کاغذی که بعد از ثبت کارت ملی هوشمند تا زمان تحویل کارت ملی هوشمند می‌دهند قابل سوءاستفاده هستند، من که از هیچ فردی این برگه‌ها را قبول نمی‌کنم.»

سخنگوی سازمان ثبت احوال می‌گوید:

تمام مراحل احراز هویت باید برخط شود و نیازی به کارت ملی نیست

سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور با اشاره به اینکه برگه‌های کاغذی که در اختیار متقاضیان کارت هوشمند ملی قرار گرفته در حکم کارت ملی است گفت: این برگه‌ها تا صدور کارت هوشمند ملی اعتبار دارد و این افراد می‌توانند تمام کارهای بانکی و اداری خود را با استفاده از این برگه انجام دهند و اگر برگه مفقود شود متقاضیان می‌توانند بدون پرداخت وجه دوباره درخواست صدور این برگه‌ها را داشته باشند. سیف‌الله ابوترابی با اشاره به روند صدور کارت هوشمند ملی گفت: چاپخانه دولتی به ما قول داده تا 9میلیون کارت برایمان تأمین کند، درصورتی که این کارت‌ها به‌ دست سازمان ثبت احوال برسد تا قبل از پایان سال می‌توانیم برای این تعداد افرادی که در نوبت هستند کارت صادر کنیم. او در عین حال تصریح کرد: براساس بند «د» ماده۴۶ قانون محاسبات عمومی؛ «انواع تمبر و اوراقی که برای وصول درآمدهای عمومی منظور در بودجه کل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند و انواع گذرنامه، شناسنامه، سند مالکیت و همچنین سایر اوراق و اسناد رسمی دولتی در شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران چاپ و ‌تحویل وزارتخانه یا مؤسسه دولتی ذیربط می‌شود.» بر این اساس سازمان ثبت‌احوال هیچ وظیفه‌ای درخصوص تأمین بدنه کارت ملی ندارد، تراشه‌گذاری روی این کارت‌ها نیز به‌عهده سازمان ثبت احوال نیست و این سازمان تنها متولی جمع‌آوری اطلاعات اشخاص و صدور کارت است.

به گفته ابوترابی، به‌دلیل اینکه تولید تراشه‌های کارت‌های هوشمند مقرون‌به‌صرفه نیست، در دنیا فقط 4کشور در کار تولید تراشه‌های کارت‌های هوشمند هستند، در کشور ما نیز بدنه کارت توسط چاپخانه دولتی تولید و تراشه‌گذاری می‌شود و در نهایت هم سازمان ثبت احوال در مرحله پایانی صدور کارت ملی هوشمند، هویت‌نگاری کارت‌ها را انجام می‌دهد.

وی درخصوص مشکلاتی که برخی شعب بانکی و دفاتر ثبت برای متقاضیانی که به‌جای کارت ملی، رسید کاغذی در اختیار دارند به‌وجود می‌آورند، گفت: به تمام بانک‌ها بخشنامه شده که براساس دستور رئیس‌جمهوری به‌عنوان رئیس شورای اجرایی فناوری کشور، تمام اقدامات مربوط به شناسایی و احراز هویت افراد را به‌صورت برخط انجام دهند و تنها با گرفتن شماره ملی، احراز هویت صورت گیرد؛ بنابراین نیاز به ارائه کارت ملی هوشمند و یا برگه تعویض کارت ملی نیست.

سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور با اشاره به مصوبه شورای‌عالی فناوری کشور، ‌گفت: تمامی دستگاه‌ها موظفند مراحل احراز هویت را از پایگاه‌های ثبت احوال به‌صورت برخط انجام دهند. الان هم با توجه به نزدیک شدن به زمان پیاده‌روی اربعین حسینی و نیاز برخی افراد به تهیه گذرنامه، افرادی که هنوز کارت ملی هوشمند به دستشان نرسیده می‌توانند با ارائه کد ملی نسبت به دریافت گذرنامه اقدام کنند. وی تأکید کرد: نفس وجود کارت هوشمند ملی چندان هم مهم نیست چراکه با تکمیل اطلاعات در دفاتر ثبت احوال، تمام اطلاعات هویتی فرد ثبت شده و تنها با وارد کردن شماره ملی فرد می‌توان اطلاعات هویتی وی را دریافت کرد. ابوترابی با اشاره به اینکه سازمان ثبت احوال کشور این توانایی را دارد که در ‌ماه 2.5میلیون کارت هوشمند ملی صادر کند، گفت: ‌این در حالی اتفاق می‌افتد که چاپخانه دولتی بتواند کارت‌های مورد نیاز ما را در اختیارمان قرار دهد؛ در این صورت ما می‌توانیم تا پایان سال برای 15میلیون متقاضی کارت هوشمند ملی صادر کنیم.

وی ادامه داد: اکنون بیش از 200هزار نقطه در کشور در 200سازمان، نهاد و اداره دولتی و وزارتخانه به‌صورت برخط با سازمان ثبت احوال کشور در ارتباط و تماس هستند و می‌توانند تمام موارد مربوط به احراز هویت افراد را حتی بدون همراه داشتن کارت ملی توسط متقاضی و تنها با داشتن کد ملی، از سامانه سازمان ثبت احوال کشور دریافت کنند.