کاهش تراز تجاری اروپا با ایران

 همچنین صادرات سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس به‌عنوان اعضای اروپایی برجام، به ایران در ماه‌های ژانویه تا ژوئن 2019 نسبت به مدت مشابه سال قبل به نصف رسیده است. نکته حائز اهمیت آنکه، واردات این سه کشور از ایران در نیمه نخست 2019 نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل یک‌یازدهم شده است. به‌عنوان مثال، فرانسه در نیمه نخست امسال تنها 10میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده در حالی که طی مدت مشابه سال قبل 158/1میلیارد یورو کالا از ایران وارد کرده بود.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، از سوی دیگر تحولات اخیر در کاخ سفید از سوی برخی به‌عنوان یک پالس مثبت تلقی شده و حتی توانست جو بازارهای ایران را تا حدودی مثبت کند.  در گفت‌وگو با مسعود دانشمند- دبیرکل خانه اقتصاد ایران- به بررسی این روند پرداخته شده است که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به کاهش تراز تجاری ایران و اروپا در نیمه نخست سال 2019، رفتار اقتصادی کشورهای اروپایی را چگونه تحلیل می‌کنید؟

از زمان امضای برجام، روابط ما با کشورهای اروپایی به‌ویژه اعضای برجام، روند رو به رشدی را آغاز کرد؛ اما از زمانی که آمریکا از برجام خارج و تحریم‌های جدید وضع شد و آمریکا تهدید کرد که هر کسی که با ایران معامله کند، مورد تحریم آمریکایی‌ها قرار می‌گیرد، کشورهای اروپایی هم مبادلات تجاری خود با ما اعم از واردات و صادرات را کاهش دادند. در این راستا می‌توانیم رفتن شرکت‌های بزرگی مانند توتال، پژو، رنو و مانند آنها را به‌عنوان شاهد مثال بیاوریم. طبعا این خروج به معنای کاهش روابط بازرگانی با ایران بود. این کاهش روابط شامل آلمان، فرانسه و کشورهای عمده اروپایی می‌شد که با ما مبادلات تجاری عمده‌ای داشتند. این به دلیل نگرانی از تحریم‌های آمریکا در صورت تداوم روند مبادلات تجاری بود؛ از همین رو خود این کشورها شروع به کاهش معاملات کردند؛ در نتیجه کل صادرات ما به تمام 28 کشور اتحادیه اروپا نسبت به دوره شش ماهه اول سال 2018، حدود 90درصد و وارداتمان از اروپا هم نزدیک به 70درصد کاهش را تجربه کرده است. این نشان می‌دهد که به هر حال اروپایی‌ها مقداری از آمریکایی‌ها ترسیده‌اند.

با این حال اروپایی‌ها مدعی تلاش برای حفظ روابط تجاری هستند.

ترس اروپایی‌ها از تحریم بسیار واضح و روشن است. آنها به همین دلیل دنبال اینستکس بودند تا بتوانند یک مکانیزم معاملاتی با ایران به وجود بیاورند. آن مکانیزم را هم تا این لحظه نتوانستند ایجاد کنند به دلیل اینکه باید در اینستکس پول تزریق شود. این پول از کجا باید تامین شود؟ باید نفت را بفروشیم و پول آن را در حساب اینستکس واریز کنیم تا بتوانیم از محل آن، از اروپای غربی کالا وارد کنیم. اروپایی‌ها حاضرند در قالب اینستکس به ما کالاهای غیرتحریمی بفروشند اما نگرانی این است که پول چگونه وارد این حساب شود؟ حاضر هم نیستند که خودشان یک اعتبار بلندمدت به ما بدهند که مثلا سررسید آن پنج ساله باشد و اعلام کنند ما سالی 60میلیارد دلار به ایران اعتبار می‌دهیم که جمعا 300میلیارد دلار می‌شود و از پنج سال دیگر بازپرداخت آن از سوی ایران آغاز شود تا پنج سال دیگر مشکل با همه دنیا حل خواهد شد. آنها حاضر نیستند هزینه کنند و این ریسک را هم برنمی‌دارند. بانک‌های اروپایی هم حاضر نیستند این پول را به ایران بدهند؛ در نتیجه رفتند دنبال اینکه از آمریکایی‌ها اجازه بگیرند ایران نفت بفروشد و پول آن را در حساب اینستکس تزریق کنند که آن هم با موافقت آمریکایی‌ها روبه‌رو نشد. در نتیجه پیش‌بینی این است که اگر ما به همین روال جلو برویم، احتمال دارد مجددا واردات و صادرات ما با اتحادیه اروپا کاهش یابد.

با این حال، برخی توصیه می‌کنند ایران باید بیش از آنکه به سمت چین برود روابط با اروپا را تقویت کند. این امر چگونه امکان‌پذیر است؟

باید مکانیزمی پیدا کنیم که در آن بتوانیم پول تامین کنیم. الآن مساله ما این است که نمی‌توانیم به اروپایی‌ها کالا بدهیم و در مقابل، کالا دریافت کنیم. ما باید پیش از این، مکانیزمی برای مبادلات تجاری تعریف می‌کردیم اما نه ما و نه اروپایی‌ها، نتوانسته‌ایم این مکانیزم را تعریف کنیم. اروپا در قالب اینستکس هم نتوانست این مکانیزم را طراحی کند. چرا ما با چین روابط خوبی داریم؟ زیرا چینی‌ها تا همین لحظه نفت، محصولات پتروشیمی و مواد معدنی از ما خریده‌اند و به ازای آن به ما کالا داده‌اند. کالاهایی هم که به ایران داده‌اند، کمتر از کالاهایی است که از ما گرفته‌اند. در حال حاضر، هند و چین به این منوال با ما تجارت می‌کنند و روسیه هم که حکایت خود را دارد. ما هم علاقه‌مند به تجارت با اروپا هستیم. البته این به معنای آن نیست که ما عاشق اروپایی‌ها هستیم، در حقیقت، بنیان صنعت ما اروپایی است. ماشین‌آلات، کارخانجات و خط تولید صنایع ما بر مبنای تکنولوژی اروپایی مانند آلمان، انگلیس، فرانسه و تا حدودی ایتالیا و اسپانیا طراحی و اجرا شده است. بنابراین سوئیچ‌کردن فرایند تولید ما از تکنولوژی اروپایی به تکنولوژی روسی برایمان هزینه‌بر و زمان‌بر است. در نتیجه ما علاقه‌مند هستیم که روی همان پایه تکنولوژی که در اختیار داریم، کارمان را با اروپا ادامه دهیم.

تحلیل شما از تغییرات در کاخ سفید و تاثیر آن بر اقتصاد ایران چیست؟

تصور آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها این است که ما داریم به سمت مذاکره مستقیم پیش می‌رویم و بر مبنای همین تصور اتفاقات را تفسیر می‌کنند. مثلا می‌گویند رفتن آقای بولتون چراغ‌سبزی به ایران است. اما اساسا ما نمی‌دانیم که این یک چراغ سبز بوده است و آیا تهران هم این اتفاق را به همین شکل تلقی می‌کند و به سمت مذاکره می‌رود یا خیر؟ من فکر نمی‌کنم اینگونه باشد. اگر مسیر به این شکل باشد که البته به نظر نمی‌رسد باشد، برای فضای تجاری خوب است. اما من نمی‌توانم خیلی این رخداد را آنگونه که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها می‌بینند تفسیر کنم. آنها بر این باورند که رفتن آقای بولتون راه را برای مذاکره مستقیم باز می‌کند. من خیلی از این بابت مطمئن نیستم.