زیست شبانه؛ تابویی که شکسته شد

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، شب‌های محرم شب‌های عجیبی است. شب‌هایی که انگار شهر خواب ندارد. بسیاری از خیابان‌ها مثل روز ترافیک دارند. زن و مرد و پیر و جوان هم گروه گروه در کوچه‌ها و خیابان‌ها رفت و آمد می‌کنند و مشغول عزاداری هستند. آن‌هم بدون ترس از امنیت و ناامنی. به زبان ساده، محرم نمادی است از زندگی شبانه. جریان و روح زندگی در 10شب نخست محرم شکل دیگری دارد. ایامی که نشان می‌دهد عملا زیست شبانه در آیین و دین و مذهب ما نیز وجود دارد و می‌تواند الگویی باشد برای زنده کرده شب‌های پایتخت.

پایتخت ایران عملا بعد از ساعت 12 شب تعطیل است، به این معنا که امکانات رفاهی، خدماتی و تفریحی آن تا آغاز روز بعد تعطیل می‌شود. یعنی حتی برای خرید کالاهای ضروری هم در ساعت‌های نیمه شب به مشکل برخواهید خورد چه رسد به اینکه بخواهید گشتی در خیابان بزنید یا تفریحی بکنید. این در حالی است که اکثر شهرهای بزرگ دنیا شب‌ها نیز مانند روزها زنده هستند و فعال و شهروندان آنها می‌توانند نیازهای ضروری خود را به راحتی تامین کنند و حتی همراه با خانواده خود تفریح کنند و شاد باشند. از سویی در تهران با مناطقی مواجهیم که شب‌ها عملا خالی از سکنه و فعالیت شده و به نوعی دچار شب‌مردگی می‌شوند. این مساله که شورای قبل از آن به عنوان زنگ خطری برای متروکه شدن بخشی از شهر در شب‌ها یاد می‌کرد، باعث شد تا موضوع رفع شب‌مردگی از دوره قبلی شورا مطرح شود. برای همین در دوره شورای پنجم طرحی در همان راستا با عنوان طرح زیست شبانه مطرح شد که واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشت. در همین راستا شورای شهر طی مصوبه‌ای در تاریخ 11 بهمن 97، شهرداری تهران را موظف کرد که طی سه ماه، طرحی را برای زیست شبانه آماده و به شورا ارایه کند. این مصوبه اما از همان ابتدا با واکنش‌های تندی از سوی برخی چهره‌های مختلف مواجه شد. گروهی نگران رواج بی‌فرهنگی و فساد در شب‌های زنده تهران بودند و گروهی نگران حق و حقوق کارگرانی که مجبور بودند در ساعت‌های شبانه در صنوف مختلف کار کنند و گروهی نیز نگران تامین امنیت آن بودند. شاید همین واکنش‌ها هم بود که باعث شد تا در نهایت هیات تطبیق فرمانداری که وظیفه تایید مصوبات شورای شهر را دارد، چند صباحی بعد از تصویب آن از سوی شورا، مصوبه را رد کند. زهرا نژاد بهرام در خصوص دلایل اصلی رد این مصوبه می‌گوید: «ایراد کلی هیات تطبیق این بود که می‌گفتند اجرای این طرح نیاز به ظرفیت‌های «امنیتی» زیادی دارد. یعنی برای تامین امنیت آن باید هماهنگی‌های دقیق و زیادی بین دستگاه‌های مرتبط به وجود آید که به سادگی ممکن نیست.»با این وجود شورای شهر تهران همچنان بر اجرای مصوبه خود اصرار داشت. نژاد بهرام در خصوص چرایی اصرار شورا برای اجرایی شدن مصوبه خود می‌گوید: «ما به دو دلیل بر مصوبه خود اصرار داشتیم. اول اینکه هیات تطبیق بعد از زمان مقرر قانونی، مصوبه شورا را رد کرده بود و این غیرقانونی بود. و دوم اینکه هنوز ما فقط در این مصوبه از شهرداری خواسته بودیم تا لایحه‌ای را در مورد زیست شبانه تهیه و به شورا بدهد. یعنی هنوز اصلا شهرداری لایحه‌ای به شورا نداده بود که فرمانداری با آن مخالفت کرده بود!»

در چنین مواقعی و مطابق قانون، مصوبه مورد اختلاف برای قضاوت به هیات مرکزی حل اختلاف فرستاده می‌شود. شورای شهر هم به همین دلیل مصوبه خود را به این مرکز ارجاع داد. حالا بعد از هفته‌ها سکوت در این باره، نژاد بهرام در صفحه اینستاگرام خود خبر از موافقت هیات مرکزی حل اختلاف با مصوبه شورای شهر داده است. خبری که می‌تواند نویدی باشد برای شکسته شدن تابوی یک طرح جنجالی اجتماعی.

علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران ابتدا اشاره‌ای دارد به اهدافی که در طرح مصوب شورا در مورد زیست شبانه بر آنها تاکید شده و می‌گوید: در این مصوبه شورا به موارد مختلفی در مورد زیست‌شبانه تاکید شده است که از آن جمله می‌توان به الزام شهرداری برای برنامه‌ریزی و انجام اقدامات لازم برای بستر‌سازی تحقق زیست شبانه در چشم‌انداز تهران 1402، بستر‌سازی برای تحقق گردشگری شبانه، تلاش برای غنا بخشیدن به فعالیت‌های فرهنگی با تمرکز برهویت تاریخی و میراثی تهران، تمرکز بر فعالیت‌های رویداد محور برای گسترش نشاط اجتماعی و همچنین تلاش برای تحقق عدالت «فضایی» برای انتخاب مکان‌های مستعد و رفع شب مردگی در نقاط مختلف تهران و بهبود خدمات و‌ زیر‌ساخت‌ها برای پاسخگویی به نیاز شهروندان در ساعت‌های شب، ساماندهی و حمایت از کسب و کارهای کوچک (در مسیر قانونی) و... اشاره کرد.

او به تجربه عادی بسیاری از شهرها در مورد زیست شبانه اشاره کرده و می‌گوید: در ایامی مانند شب‌های محرم؛ رمضان و نوروز مردم اقصی نقاط کشور به نوعی زیست شبانه را تجربه می‌کنند. نمونه دیگر آن شهر مشهد است که شما شاهد زیست‌شبانه در اطراف حرم در تمامی ایام سال و به خصوص در تابستان‌ها هستید. در برخی اقلیم‌های گرم مانند خوزستان هم زندگی مردم به گونه‌ای است که به نوعی زیست شبانه را تجربه می‌کنند و مراکز خدماتی و فروشگاهی نیزدر این شهرها تا پاسی از شب باز هستند. بنابراین با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی و آیینی و مذهبی و اداری این طرح، به نظر می‌رسد می‌تواند به خوبی حیات شبانه در تهران را به جریان بیندازد. البته باید طرح از سوی شهرداری آماده شود و با اجرای آن در چند نقطه پایلوت نقاط ضعف و قوت آن شناسایی و برطرف شود.

اما هنوز هم برخی منتقدان بر این باورند که باید جلوی اجرای این طرح گرفته شود. با این وجود سخنگوی شورای شهر در مورد حاشیه‌هایی که اجرای این طرح می‌تواند به دنبال داشته باشد می‌گوید: ما در این طرح به دنبال تقابل و تنش‌زایی نیستیم. بلکه برعکس به دنبال یک اجماع عمومی هستیم تا با هماهنگی همه نهادهای مرتبط با اداره شهر، حیات را به شب‌های تهران برگردانیم.

براساس مصوبه اولیه شورای شهر، شهرداری موظف بوده تا پس از تصویب شورا، طی سه ماه لایحه خود را در مورد زیست‌شبانه به شورا ارایه دهد. اما به دلیل مخالفت فرمانداری با این مصوبه عملا تدوین این لایحه نیز به تعویق افتاد. نژاد بهرام در مورد مهلت نهایی شهرداری برای تدوین طرح زیست شبانه و ارایه آن به شورای شهر نیز می‌گوید: اگر ملاک همان مهلت مقرر شورا باشد، الان شهرداری از زمان موافقت هیات مرکزی حل اختلاف 3 ماه فرصت دارد تا این طرح را در قالب لایحه‌ای به شورا ارایه کند.

بدین‌ترتیب به نظر می‌رسد به زودی باید شاهد اجرای طرح زیست شبانه در نقاطی از تهران به عنوان نمونه و پایلوت باشیم. ولی اینکه آیا این طرح در مسیر اجرای خود باز هم با چالش‌ها و واکنش‌ها و مخالفت‌هایی روبه ‌رو خواهد شد یا خیر، سوالی است که برای پاسخ به آن باید منتظر ماند.