آثار تورم کالاهای وارداتی بر قیمت‌ها
آمار رسمی ارایه‌شده توسط مرکز آمار ایران حاکی از افزایش ۱۸۳ درصدی قیمت کالای وارداتی و حدود ۹۵ درصدی کالاهای صادراتی در بهار امسال نسبت مدت مشابه در سال ۱۳۹۷ است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، شاخص قیمت کالاهای وارداتی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر میزان مبادلات خارجی کشورها و نیز یکی از عوامل تعیین‌کننده رابطه مبادله است و تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. شاخص قیمت کالاهای وارداتی بر تورم داخلی تاثیر می‌گذارد. به بیان دیگر، یکی از عوامل به وجودآورنده تورم داخلی، تورم وارداتی است. تورم وارداتی به معنای انتقال و سرایت تورم جهانی به اقتصاد هر کشور است. این نوع تورم زمانی رخ می‌دهد که قیمت برخی کالاها که کالاهای اساسی و تعیین‌کننده در تولید یا مصرف مردم در سطح جهانی است، به علت برخی عوامل طبیعی یا تصمیمات سیاسی- اقتصادی افزایش می‌یابد. نرخ کالاهای وارداتی متاثر از دو عامل نرخ ارز و نرخ تورم جهانی است. اگر نرخ تسعیر دلار به ریال پایین باشد، طبعا کالاهای وارداتی برحسب ریال برای مصرف‌کننده داخلی ارزان‌تر خواهد بود. همیشه این استدلال مطرح شده که اگر نرخ تسعیر دلار را در سطح پایین تعیین کنیم، نه‌تنها کالاهای وارداتی ارزان‌تر تمام می‌شود، بلکه کالاهای تولید شده داخلی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تاثیر واردات قرار دارند نیز کم‌هزینه‌تر تولید می‌شود.
کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه اقتصاد ایران یک اقتصاد واردات‌محور است و در این اقتصاد، واردات هر کالایی نسبت به تولید آن صرفه اقتصادی دارد، در نتیجه نرخ ارز به عنوان یک متغیر مهم و اساسی در اقتصاد کشور شناخته می‌شود. متغیر ارز روی رفتار مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و بازارهای مختلف تاثیر دارد. در نتیجه هر چه میزان التهاب بازار ارز بیشتر شود، نگرانی گروه‌های پایین‌دست جامعه هم بیشتر می‌شود. اما با این حال باید گفت که پایین نگه داشتن نرخ ارز بدون توجه به اوضاع حاکم بر اقتصاد داخلی و بدون هماهنگی با سیاست‌های پولی، قدرت رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی کشور کاهش می‌دهد. برای اینکه تاثیرات نرخ ارز را در این شاخص کنترل کنیم، لازم است که نرخ این تورم را با دلار محاسبه کنیم. بر همین اساس است که مرکز آمار کشور شاخص قیمت کالاهای وارداتی را با دو نرخ ریالی و دلاری ارزیابی می‌کند. مطابق آنچه مرکز آمار ایران ارایه کرده، تورم سالانه واردات در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته، بیش از ۱۴۹ درصد شده است؛ عددی که به نسبت زمستان سال گذشته، نزدیک به 39 درصد رشد کرده است.
چه کالاهای وارداتی گران شد؟
مرکز آمار ایران در بررسی تورم کالای وارداتی، به برخی کالاها اشاره کرده که سهم بالایی از افزایش قیمت را در بهار امسال نسبت به زمستان سال گذشته داشته‌اند. این دو دسته کالا، دستگاه‌های اپتیک و عکاسی و لوازم برقی خانگی و صوتی تصویری بوده‌اند. نکته جالب توجه این است که در زمان مقایسه شاخص تورم این دو گروه بر اساس «داده‌های ریالی»، شاخص تورم در بهار امسال با زمستان سال گذشته، به‌طور یکسان قرار دارد. اما افزایش نرخ ارز موجب شده تا براساس «داده‌های دلاری» شاخص تورم در این دو گروه کالایی برای بهار امسال بیشتر از زمستان سال گذشته شود.
کاهش قیمت ریالی کالای وارداتی
به‌طور کلی مرکز آمار ایران گزارش داده که با توجه به داده‌های ریالی موجود از سطح قیمت‌ها، تورم کالاهای وارداتی در فصل بهار ١٣٩٨ نسبت به زمستان سال گذشته، حدود ٥.٣ درصد کاهش داشته است. با وجود این، به دلیل رشد قیمت ارز در بهار امسال، شاخص قیمت کالاهای وارداتی، در فصل بهار امسال نسبت به فصل قبل، ١٠.٥ درصد به صورت دلاری افزایش داشته است. کمترین نرخ تورم فصلی در بخش ریالی مربوط به گروه «حیوانات زنده و محصولات حیوانی» بوده است که منفی 1دهم درصد کاهش ثبت کرده و بیشترین نرخ مربوط به گروه «آلات و دستگاه‌های اپتیک، عکاسی، سینماتوگرافی و ...» است که ٤٤.٢ درصد رشد ثبت کرده است.
افزایش تورم نقطه به نقطه تا ۱۸۳ درصد
اگر داده‌های ریالی مرکز آمار مبنای محاسبات قرار گیرد؛ تورم موجود در کالاهای وارداتی در فصل بهار ١٣٩٨ نسبت به بهار سال گذشته، ١٨٣ درصد شده است؛ عددی که هرچند بزرگ دیده می‌شود اما در مقایسه با تورم زمستان سال گذشته که برابر با ٢٠٣.٣ درصد بوده حدود ٢٠.٣ درصد کاهش داشته است. در نقطه مقابل، اگر مبنای دلاری برای تغییرات شاخص قیمت کالاهای وارداتی در نظر گرفته شود؛ در فصل بهار امسال نسبت به فصل مشابه سال قبل ٣٨.٨ درصد رشد دیده می‌شود که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه زمستان سال گذشته ٥.٤ درصد افزایش داشته است. کمترین نرخ تورم نقطه به نقطه در بخش ریالی مربوط به گروه «حیوانات زنده و محصولات حیوانی» با ١,٢- درصد و بیشترین نرخ مربوط به گروه «ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، ادوات برقی، اجزا و قطعات آنها و ...» با ٢٨١.٧ درصد بوده است.
شاخص بهای کالای صادراتی
بخش دیگری از گزارش مرکز آمار ایران، به شاخص قیمت کالای صادراتی اختصاص دارد. این شاخص یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می‌دهد. از سال 1376 تاکنون بانک مرکزی مسوول محاسبه این شاخص بوده است. اما با تغییراتی که اعمال شده، حالا این مرکز آمار ایران است که با یکپارچه‌سازی آماری، دست به انتشار این ارقام مربوط به این شاخص زده است. نحوه تعیین این شاخص به این صورت است که «قیمت ارزی کالاهای صادرشده» را به «قیمت ریالی» تبدیل می‌کنند و تغییرات این شاخص، نمایانگر تغییرات قیمت کالاهای صادرشده در بازارهای جهانی و نوسانات نرخ ارز است. افزایش شاخص کالاهای صادراتی به این معناست که «قیمت تمام‌شده کالای صادراتی» افزایش یافته است و این موضوع در نهایت منجر به کاهش قدرت رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی در بازار داخل و کاهش میزان سودآوری صادرات می‌شود. به‌گفته کارشناسان، نوسانات نرخ ارز و تورم در تعیین شاخص بهای کالاهای صادراتی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. چون هر چه نرخ تورم افزایش می‌یابد هزینه‌های تولید یک محصول هم افزایش می‌یابد و این افزایش هزینه‌های تولید در نهایت منجر به بالارفتن قیمت تمام‌شده کالا می‌شود. با افزایش قیمت تمام‌شده کالا، حاشیه سود تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاهش می‌یابد. نگاه کلی به شاخص بهای صادراتی در فصل بهار امسال، نسبت به زمستان و بهار سال گذشته، نشان از این دارد که همزمان با شوک‌های ارزی و نوسان قیمت دلار، صادرکنندگان ایرانی روزهای خوبی را پشت سر گذاشته‌اند. چنانکه این آمار نشان می‌دهد شاخص بهای کالای صادراتی در بهار امسال نسبت به زمستان سال گذشته 10.5 درصد به صورت ریالی و بیش از نیم درصد با مبنای دلاری کاهش پیدا کرده است؛ به عبارت دیگر، این آمار نشان می‌دهد که قیمت تمام‌شده کالای صادراتی در بازارهای جهانی «کاهش» پیدا کرده و کالای ایرانی توانسته در رقابت با کالای صادراتی دیگر کشورها، به فروش برسد.
شاخص نقطه به نقطه بهای کالای صادراتی
تورم قیمت کالای صادراتی در زمستان سال گذشته برابر با 102.9 درصد بوده است. این عدد در بهار امسال به 95.1 درصد رسیده است. 7.8 درصد کاهش در یک فصل که نشان از کاهش قیمت کالای صادراتی در این مدت دارد. البته این آمار با مبنای «ریالی» بوده است. تورم قیمت کالای صادراتی با مبنای دلاری در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته، 12.7 درصد بوده که نسبت به زمستان سال گذشته، 11.2 درصد کاهش پیدا کرده است.
روند معکوس در تورم سالانه
با اینکه در دو مقایسه ابتدایی، تورم قیمت کالای صادراتی روند مثبتی را طی کرده اما در مقیاس سالانه، این روند برعکس شده است. مطابق ارقام ارایه‌شده توسط مرکز آمار ایران، میانگین شاخص بهای کالای صادراتی مبتنی بر داده‌های ریالی، در یکساله منتهی به بهار امسال نسبت به یکساله منتهی به بهار سال گذشته 17.3 درصد رشد کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که در مقیاس یکساله، شاخص بهای کالای صادراتی رشد کرده است و هنوز مانده تا قیمت کالای صادراتی ایران با ثبات نرخ ارز در یک رقم مشخص، قابل رقابت با قیمت‌های جهانی شود.
