شیوه‌نامه تنبیه‌گرا برای دانشجویان
«شیوه‌نامه اجرائی جدید شورای انضباطی دانشجویان» که بر اساس آیین‌نامه شورای انضباطی دانشجویان تنظیم شده است، با امضای وزرای بهداشت و علوم به دانشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ شد.
به گزارش اقتصادآنلاین، شهرزاد همتی در شرق نوشت: شیوه‌نامه‌ای که یک وکیل دادگستری با بررسی جزئیاتش، آن را شیوه‌نامه‌ای تنبیه‌گرا می‌داند و اعلام کرده است در این شیوه‌نامه از برخی تخلفات جدید برای دانشجویان صحبت به میان آمده که پیش از این تخلف محسوب نمی‌شدند؛ موضوعاتی از این دست «انتشار موضوعات غیراخلاقی در فضای وب»، «نگهداری محصولات رسانه‌ای غیرمجاز»، «ضبط صدا و تصویربرداری‌های بدون مجوز» و...
این شیوه‌نامه به امضای دکتر سعید نمکی و دکتر منصور غلامی، وزرای بهداشت و علوم رسیده است. این شیوه‌نامه توسط دکتر سیماسادات لاری، معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت و دکتر مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم به دانشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ شد. گفته می‌شود در اصلاح شیوه‌نامه انضباطی قبلی (مصوب سال 1388) و تنظیم شیوه‌نامه انضباطی جدید، اصرار بر «حفظ حقوق دانشجو» بوده است و این شیوه‌نامه نسبت به 10 سال قبل به‌روزتر شده و در تنظیم و اصلاح آن تلاش شده است تا حد ممکن حقوق دانشجویان به‌عنوان عنصر اصلی حیات دانشگاه محترم شمرده شود.
اردیبهشت‌ماه سال جاری بود که مدیرکل امور دانشجویان داخل سازمان امور دانشجویان گفت: رسیدگی و برخورد با تخلفات دانشجویان در فضای مجازی به اصلاحات آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اضافه شد. جاماسب نوذری در مورد تغییرات جدید در آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اظهار کرد: آیین‌نامه انضباطی دانشجویان با اصلاحیه جدید تغییرات زیادی نکرده است، برخی اصلاحات در حد تغییر کلمات بود و درواقع اصلاحات پیچیده‌ای در آن اعمال نشد.
این مسئول سازمان امور دانشجویان در مورد تخلفات دانشجویان در فضای مجازی به برخی موارد اشاره کرد و گفت: انتشار عکس‌های غیراخلاقی یا مرتکب‌شدن کار خلاف اخلاق در فضای مجازی، همچنین انتشار تصاویر نامناسب در کانال‌های اطلاع‌رسانی، شامل برخوردهای انضباطی با دانشجویان می‌شود.
نوذری در مورد تخلفات پژوهشی اظهار کرد: آیین‌نامه انضباطی دانشجویان پیش از این به تخلفات پژوهشی نپرداخته بود و صرفا تخلفات آموزشی و اخلاقی را مدنظر داشت که با اصلاحیه جدید، تخلفات پژوهشی و علمی در پایان‌نامه و مقاله که قانون آن هم مصوب شده است، در این آیین‌نامه گنجانده شد.
حالا با حذف و اضافه و اصلاحات انجام‌شده، این آیین‌نامه به زودی به دانشجویان ابلاغ می‌شود تا از مهرماه دانشجویان مطابق با آن دستورالعمل‌های جدید انضباطی وزارت علوم را پذیرا باشند و گفته می‌شود تغییراتی در این آیین‌نامه لحاظ شده است.
محمدعلی کامفیروزی، وکیل دادگستری درباره این شیوه‌نامه انضباطی و ایرادات آن گفت: «در بخش آیین رسیدگی در شیوه‌نامه انضباطی دانشجویان جدید، بسیاری از حقوق دانشجویان در رسیدگی‌های انضباطی حذف شده است؛ مثلا دیگر هیچ خبری از امکان همراهی نماینده و همراه با دانشجوی متهم در رسیدگی‌های انضباطی نیست. ماده 7 دستورالعمل انضباطی مصوب سال 1394 که به صراحت اعلام می‌کرد تجسس در وسایل و صفحات مجازی شخصی متعلق به دانشجو ممنوع است و کلیه دلایل به‌دست‌آمده از این طریق را غیرمعتبر می‌دانست حذف شده است. ماده 4 دستورالعمل قبلی که برای شروع به رسیدگی درباره تخلفات آموزشی، اداری و سیاسی، تأیید معاونت مربوطه را شرط می‌دانست و از این طریق از پرونده‌سازی‌ها توسط کمیته‌های انضباطی علیه دانشجویان جلوگیری می‌کرد، حذف شده است. دانشجو حتی حقوق دفاعی روشن و مشخصی که در دستورالعمل قبلی به آنها تصریح شده بود (مثل حق دریافت تصویر از اوراق پرونده‌اش، حق دفاع حضوری، حق سکوت، حق تجدیدنظرخواهی از همه احکام اولیه و...) را یا ندارد یا این حقوق وی به‌قدری مبهم و دوپهلو بیان شده که امکان نقض آن یا هرگونه تفسیری را باز می‌گذارد یا استثنائات توجیه‌ناپذیری بر این حقوق دانشجویان وارد شده است».
کامفیروزی با اشاره به سابقه پرونده‌سازی برای دانشجویان بدون اطلاع خودشان گفت: «ما در گذشته مواردی را می‌شنیدیم که پرونده انضباطی برای دانشجو تشکیل شده و حتی وی بدون اطلاع، محکوم شده، ولی تا زمان صدور حکم محکومیت و اجرای آن، هیچ اطلاعی از ماجرا نداشته است. به همین خاطر، در دستورالعمل مصوب سال 1394 تنها روش معتبر احضار دانشجو، ابلاغ احضاریه به صورت رسمی و مکتوب به وی اعلام شده بود تا جلوی احتمال برخی سوءاستفاده‌ها یا رسیدگی‌های پنهانی کمیته‌های انضباطی گرفته شود، اما در این شیوه‌نامه جدید، ابلاغ کلا به صورت تلفنی شده است و ناگفته پیداست که همین تغییر به‌شدت مهم، زمینه چه سوءاستفاده‌ها و تضییع حقوقی را برای دانشجویان فراهم می‌کند؛ آن هم درحالیکه حتی در شیوه‌نامه انضباطی مصوب 1388، تنها ابلاغ رسمی ملاک دعوت از دانشجو برای حضور در دبیرخانه انضباطی دانشگاه یا جلسه شورای انضباطی بود و باوجوداین مواردی وجود داشت که پرونده‌سازی و صدور حکم تنبیه برای دانشجویان بدون اطلاع ایشان صورت می‌گرفت».
کامفیروزی در پاسخ به این پرسش که پس چرا مسئولان وزارت علوم و بهداشت مدعی صیانت از حقوق و حریم خصوصی دانشجویان در این شیوه‌نامه هستند، گفت: «ماده کلی و نسبتا مبهمی در این شیوه‌نامه مثل شیوه‌نامه سال 88 وجود دارد و از این نظر نه‌تنها تغییر آنچنان بارز و روشنی به‌نسبت شیوه‌نامه مصوب 1388 صورت نگرفته، بلکه همان‌طور که گفتم به نسبت دستورالعمل انضباطی مصوب 1394 (با حذف ماده هفت آن دستورالعمل) عقب‌گرد شدیدی هم داشته‌ایم. ضمنا در برخی تخلفات مانند عدم رعایت موازین محرز شرعی یا تخلفات رایانه‌ای، الفاظی به کار رفته است که متضمن اجازه ورود به حریم خصوصی دانشجویان است؛ یعنی مثلا انتشار موضوعات اخلاقی در فضای وب، چنانچه آثار محدودی داشته باشد منجر به تنبیهات بند چهار تا 10 می‌شود و اگر آثار گسترده‌ای داشته باشد، تنبیهش تا بند 20 هم قابل تشدید است. یا تنبیه عدم رعایت موازین محرز شرعی در ارتباط با نامحرم، چنانچه آثار علنی و مشهود نداشته باشد، بند یک تا پنج است ولی چنانچه عمل این‌گونه آثار را داشته باشد تنبیهش تا بند 10 هم قابل تشدید است. حالا سؤال مهم و اساسی اینجاست که انتشار محدود موضوعات اخلاقی در فضای وب یا عدم رعایت موازین محرز شرعی در ارتباط با نامحرم به صورت غیرعلنی و مشهود را چگونه بدون نقض حریم خصوصی اشخاص و تجسس در زندگی و صفحات مجازی شخصی‌شان می‌توان کشف کرد؟!»
کامفیروزی ضمن اشاره به اینکه تغییرات منفی این شیوه‌نامه فقط محدود به همین موارد شکلی نیست و در بخش تخلفات و تنبیهات نیز تغییرات نسبتا زیادی اتفاق افتاده است، گفت: «در شیوه‌نامه جدید انضباطی، از یکسری تخلفات دانشجویی جدید رونمایی شده است که نه‌تنها اثری از آنها در شیوه‌نامه قبلی نبود، بلکه حتی در آیین‌نامه انضباطی مصوب شورای عالی ا‌نقلاب فرهنگی هم اثری از آنها نیست؛ «انتشار موضوعات غیراخلاقی در فضای وب»، «نگهداری محصولات رسانه‌ای غیرمجاز»، «ضبط صدا و تصویربرداری‌های بدون مجوز»، «استفاده ابزاری از اطلاعات صفحات شخصی افراد حقوقی و حقیقی» و یکسری تخلفات پژوهشی جدید مبهم و تعریف‌نشده صرفا چند نمونه از تخلفات جدیدی است که به شیوه‌نامه جدید اضافه شده است، درحالیکه وزرای علوم و بهداشت اساسا حق ایجاد تخلفات جدید مازاد بر تخلفات مصرح در آیین‌نامه انضباطی دانشجویان را نداشته‌اند. همچنین تعاریف بسیاری از تخلفات یا برخی قیود موجود در تعاریف برخی تخلفات حذف شده است که همین امر زمینه برخوردهای وسیع‌تر و سختگیرانه‌تر و سلیقه‌ای با دانشجویان را فراهم می‌کند».
کامفیروزی گفت: «مواد بسیار مهم دیگری که از این شیوه‌نامه حذف شده‌اند، مواد 60 و 61 دستورالعمل اجرائی انضباطی هستند که تصریح می‌کردند احراز تخلفات در شورای انضباطی منحصرا از طرق متعارف و با رعایت کلیه موازین شرعی، قانونی و اخلاقی و حریم خصوصی افراد صورت می‌گیرد و ادله ابرازی علیه دانشجو باید به‌گونه‌ای باشد که تنها برداشت متعارف و معقول از آن به دور از هرگونه شک و شبهه و شائبه، اثبات‌کننده تخلف ادعایی باشد و این تخلف، ورای هرگونه شک معقول و متعارفی احراز شود».
کامفیروزی افزود: «در دستورالعمل انضباطی قبلی، رسیدگی به تخلفات دانشجویان در کمیته‌های انضباطی در ایام امتحانات و فرجه قبل از آن ممنوع بود که این مقرره به دلیل رعایت شرایط ویژه دانشجویان در آن ایام در نظر گرفته شده بود، اما در کمال تعجب، این مقرره هم در شیوه‌نامه جدید حذف شده و امکان تشکیل پرونده و احضار دانشجویان و رسیدگی به تخلفات دانشجویان حتی در ایام امتحانات هم وجود دارد!»
کامفیروزی ضمن بیان اینکه موارد نقض حقوق دانشجویان، منحصر به نقض حقوق دانشجویان متهم به ارتکاب تخلف انضباطی نیست، گفت: «حتی حقوقی که در دستورالعمل انضباطی قبلی برای شاکی در نظر گرفته شده بود (مثل حق حضور در جلسه کمیته انضباطی و بیان شکایتش) هم در این دستورالعمل حذف شده‌اند».
کامفیروزی در انتها ضمن بیان اینکه شیوه‌نامه جدید انضباطی دانشجویان، چندین گام از دستورالعمل انضباطی و شیوه‌نامه قبلی عقب‌تر بوده و دست کمیته‌های انضباطی را برای هرگونه رسیدگی سلیقه‌ای یا برخورد سخت و شدید باز گذاشته است، گفت: «حتی در بخش تنببیهات، با تغییراتی که در تنبیهات صورت گرفته و به موجب آن کمیته انضباطی می‌تواند به جای صدور حکم یک ترم منع موقت از تحصیل، دانشجو را تا شش ماه از تحصیل محروم کند، امکان برخورد شدیدتر برای کمیته‌های انضباطی فراهم شده است. همچنین با تغییرات گسترده‌ای که در بخش‌بندی‌های کلی تخلفات انجام شده، امکان صدور تنبیهات متنوع و متعدد برای تخلفات افزایش یافته و این به معنای آن است که باید منتظر صدور احکام شدیدتر و سنگین‌تری از سوی کمیته‌های انضباطی دانشجویان باشیم؛ از این نظر من معتقدم که روح کلی حاکم بر این شیوه‌نامه، نه تنها تربیتی نیست، بلکه این شیوه‌نامه به‌شدت تنبیه‌گراست».
