گم‌شدن کوتاه‌مدت رد خشکسالی
رشد ۶۰درصدی میزان بارش باران طی سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که مازندران با ثبت ۸۱۰میلی‌متر بارندگی بیشتر از یک‌دهه خشکسالی جا پای ترسالی گذاشت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، سال زراعی از اول مهرماه هر سال شروع می‌شود و تا ۳۱شهریورماه سال بعد ادامه می‌یابد. براساس داده‌های شاخص بارش استاندارد شده موسوم به «اس‌پی‌آی SPI» اکثر مناطق استان مازندران به‌جز مناطق کوهستانی و مرتفع شامل آلاشت، بلده و سیاه بیشه در ۹ماهه سال زراعی جاری ترسالی حاد، شدید و یا نرمال را تجربه کردند. افزایش میزان کشت برنج به‌خصوص کشت دوم که رشد ۴۰درصدی را نسبت به سال زراعی گذشته نشان می‌دهد، به‌طور عملی، ترسالی مازندران را مورد تائید قرار داده است.
شاخص بارش استانداردشده یک ابزار مهم در تجزیه و تحلیل داده‌های آماری بارندگی برای تعیین میزان خشکسالی است. این شاخص دست‌کم طی دودهه گذشته توسط کارشناسان هواشناسی و مراکز تحقیقاتی مرتبط مورد استفاده قرار گرفته است. ایرنا نوشت؛ با توجه به اینکه شاخص «اس‌پی‌آی» برای مناطق مختلف استانداردهای مختلفی را در نظر می‌گیرد و دارای انعطاف است، داده‌های آن نیز تا حدود زیادی می‌تواند برای سنجش شرایط آب‌وهوایی با توجه به میزان بارندگی مورد اعتماد باشد. میانگین بارش باران استان مازندران در سال زراعی گذشته 504 میلی‌متر و کمتر از 10درصد سال‌های پیش‌تر بود و به نظر می‌رسید که خشکسالی در این استان در حال عمیق‌شدن است. میانگین بارندگی بلندمدت در مازندران که به آن بارندگی استاندارد با توجه به داده‌های تاریخی هم گفته می‌شود، همواره بیشتر از 750میلی‌متر بود. شاید برای برخی از کارشناسان اعم از کارشناسان هواشناسی، زمین‌شناسی و امور آب قضاوت درباره ورود مازندران به دوره ترسالی عجولانه و زودهنگام باشد، ولی نادیده‌گرفتن افزایش چشمگیر بارندگی در سال جاری که بر کسب‌وکار مردم استان به‌طور ویژه‌ای اثرگذاری کرده و کشاورزی را رونق داده چندان با واقعیت سازگاری ندارد.
شاخص استانداردشده بارندگی
واقعیت این است که شاخص استانداردشده بارندگی در هواشناسی برای پایش خشکسالی ابداع‌شده و کاربرد دارد. این شاخص کمبود بارندگی را در زمان‌های مختلف ارزیابی می‌کند. همان‌گونه که بارندگی اندک با توجه به استاندارد یک منطقه می‌تواند در کوتاه‌مدت روی رطوبت خاک اثرگذاری‌کرده و کسب‌وکار کشاورزی و مشاغل مرتبط را ویران کند، در بلندمدت عمق بیشتری یافته و روی سفره‌های زیرزمینی اثرگذاری خواهد کرد و ممکن است به بیابانی‌شدن یک منطقه بینجامد. با همین نگاه به پایش خشکسالی در مازندران از طریق داده‌های شاخص بارندگی استانداردشده می‌توان نتیجه گرفت که حادث‌شدن ترسالی دست‌کم به مدت یک‌سال آن هم به صورت حاد و شدید در بیشتر مناطق استان منجر به پرشدن سدها، آب‌بندان‌ها و احیای تالاب‌ها شد و تا حد زیادی خیال کشاورزان را بنا بر تائید شرکت آب منطقه‌ای استان حداقل برای یکی دوسال آینده راحت کرده است.
پرشدن 10سد در مازندران
معاون بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران در این‌باره گفت که باران‌های سال زراعی جاری باعث بالا‌آمدن سطح آب زیرزمینی به‌خصوص در دو دشت بحرانی در این خطه شمال کشور شده است. سیدجمال موسوی افزود: علاوه بر این 10 سد این استان که جمعا حدود 400میلیون متر مکعب ظرفیت آبگیری دارند، برای نخستین‌بار پس از حدود شش‌سال پر و برخی نیز سرریز شده است. وی پرشدن حدود 800 آب‌بندان، آب‌دارشدن حدود 20هزار حلقه چشمه‌های طبیعی در داخل جنگل‌ها و مراتع را از مزیت‌های بارش‌های سال زراعی جاری با وجود برخی خسارت‌ها به مردم و تاسیسات زیربنایی دانست. موسوی گفت: ما حداقل اگر در یک پروسه زمانی کوتاه‌مدت سه تا پنج‌ساله با تداوم کاهش بارش‌ها روبه‌رو شویم کمتر با خشکسالی چندسال گذشته مواجه خواهیم شد. ضمن اینکه مدیریت بهینه مصرف می‌تواند ما را بیش از این مدت از خشکسالی مفرط نجات دهد.
افزایش 36درصدی آب‌دهی رودخانه‌ها
قربانعلی خدابخشی مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران هم گفت: امسال به دلیل بارش‌های مناسب شاهد افزایش 36درصدی آب‌دهی رودخانه‌های استان در مقایسه با شاخص درازمدت هستیم که این امر موجب شد علاوه بر در اختیار گذاشتن آب کافی به کشاورزان، هم اکنون حدود 70درصد از حجم مخازن سدها پر شده و حدود 50درصد آب‌بندان‌ها دارای ذخیره آب باشند. یک کارشناس هواشناسی هم تاکید کرد: به دلیل اثرات نوسانات شدید بارندگی و خشکسالی نفس‌گیر، ترسالی سال زراعی جاری برای تصمیم‌گیری و برنامه ریزی بلندمدت نمی‌تواند عاقلانه باشد. رحیم یوسفی‌زاده افزود: روند روبه‌رشد جمعیت و تغییر در زمان و پراکنش بارندگی‌ها نشان می‌دهد که با وجود بارش نرمال و حتی ترسالی، باید الگوی مدیریت مصرف رعایت شود. وی توضیح داد: نباید یک ترسالی یا حتی ترسالی چندساله ما را نسبت به رفع خشکسالی در این استان خوش‌بین کند، چراکه بررسی آمار بارندگی و پراکنش آن نشان می‌دهد که طی دو دهه گذشته مازندران در بیشتر سال‌ها با خشکسالی خفیف تا شدید مواجه بوده و سفره‌های آب زیرزمینی با کاهش مواجه شده است، به‌طوری که این بارش‌های نرمال نمی‌تواند کمبودهای بر جای مانده را جبران کند.
افزایش 60درصدی بارندگی
مدیرکل هواشناسی مازندران هم گفت: متوسط بارش پنج‌ماهه نخست سال 98 حدود 224 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود 37درصد افزایش داشت. محمدرضا رضوانی افزود: امسال سالی پرباران بود و کشاورزان توانستند سال زراعی را بدون مشکل کم‌آبی پشت سر بگذارند، ضمن اینکه تابستان امسال نیز با بارندگی همراه بود. وی درباره وضعیت بارش‌ها در استان توضیح داد: بر اساس آمار در 15 ایستگاه مازندران، متوسط بارش دوماهه تابستان سال 98 حدود 88 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود 62درصد افزایش نشان می‌دهد و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته هم حدود 94درصد بیشتر است که علت آن هم افزایش مربوط به بارندگی خوب در تیرماه بوده است.رضوی با اعلام اینکه طی ماه‌های تیر و مرداد 98 نسبت به دوره بلندمدت، در ارتفاعات کاهش و در مناطق ساحلی و جلگه‌ای استان افزایش بارش وجود داشته است، توضیح داد: بر اساس آمار در 15 ایستگاه همدیدی استان مازندران، متوسط بارش مرداد ماه 98 حدود 24 میلی‌متر بوده که نسبت به دوره بلندمدت حدود پنج‌درصد کاهش و نسبت به مردادماه سال گذشته حدود 29درصد کاهش داشت. مدیرکل هواشناسی مازندران بیان کرد: براساس آمار مرکز ملی خشکسالی هواشناسی کشور، متوسط بارش استان مازندران طی 11 ماهه سال زراعی جاری منتهی به مرداد 98 حدود 810 میلی‌متر بوده که نسبت به بلندمدت حدود 36درصد و نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته حدود 60درصد افزایش داشت. وی افزود: براساس داده‌های همین 15 ایستگاه همدیدی استان، متوسط بارش پنج‌ماه نخست سال 98 حدود 224 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود 37درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 52درصد افزایش داشت.رضوی یادآور شد: طی این مدت نسبت به دوره بلندمدت، تنها در ایستگاه سیاه‌بیشه و کجور در ارتفاعات غربی استان کاهش بارش اتفاق افتاد.وی گفت: براساس پیش‌بینی فصلی میزان بارندگی طی دوماهه آینده در استان مازندران به‌صورت نرمال پیش‌بینی می‌شود. استان مازندران از لحاظ اقلیمی در منطقه معتدل خزری واقع است. تا حدود دو دهه پیش میانگین بارندگی این استان حدود 900میلی‌متر در سال بود ولی بعدا رو به کاهش گذاشت و در سال زراعی گذشته با تشدید خشکسالی، میزان بارندگی به حدود 504 میلی‌متر رسید. در سال زراعی جاری به یمن بارش خوب بهاری و همچنین بارندگی کم‌سابقه در ماه‌های تیر و مرداد، میانگین بارش در 11 ماهه سال زراعی جاری به 810 میلی‌متر رسید. با توجه پیش‌بینی هواشناسی مبنی بر بارش خوب در شهریورماه جاری، به نظر می‌رسد بارش‌ها از نرم میانگین دو دهه پیش نیز فراتر رود. بارش‌های خوب بهاری و سرریزشدن سدها و آب‌بندان‌ها باعث شد تا در مرحله اول کشت برنج 214هزار هکتار و در مرحله کشت دوم نیز حدود یکصد هزار هکتار زیر کشت برود. این در حالی است که در سنوات گذشته به خصوص سال زراعی گذشته به دلیل کمبود آب، کشت دوم در اکثر مناطق استان ممنوع شده بود.
