احیای «موقت» امید به زندگی
«ما» چند ساعت از روز طاقت قطعی آب را داریم؟ «ما» میتوانیم به جای حمام رفتن، در حوض موتور آب شور کشاورزی تنی به آب بزنیم و این کار را به حساب دوش گرفتن بگذاریم؟ ما میتوانیم هر روز آب خوردنمان را در گالنهای 20 لیتری از وانتهای آبکش بخریم؟ «ما» میتوانیم از این خوشحال باشیم که روزی یک کاروان از مسوولان به محلهمان بیاید و برایمان یک تانکر هزار لیتری یا فوقش هفت هزار لیتری بیاورد تا بعدا ماشینهای آبکش آن را پر کنند و تازه بتوانیم آبی به اندازه خوردن را از آن برداریم؟ تازه اگر ماشین آبکش در راه خراب نشده باشد، اگر پولش را از دولت گرفته باشد و دهها اما و اگر دیگر. سوالات دیگری هم هست اما همینها برای شروع کافی است. شاید «ما» نتوانیم به این سوالات جواب واقعبینانهای بدهیم اما مردم روستاهای سیستان و بلوچستان این چیزها برایشان خاطره است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، کمآبی به زندگی مردم سیستان و بلوچستان وصله پینه شده است. بیش و کم هر روز از شمال تا جنوب استان مردم بخش قابل توجهی از ساعات روز را باید برای تامین آب اختصاص دهند، تکرار میشود. در تابستانها اما با تشدید گرما، کاهش فشار آب شبکه آبرسانی و افزایش تقاضا، بحران خشنترین چهرهاش را عیان میکند. بنا بر آمار رسمی، از جمعیت دو میلیون و 700 هزار نفری این استان 51 درصد در روستاها زندگی میکنند. از 5 هزار و 594 روستای بالای 20 خانوار در سیستان و بلوچستان بیش از 2 هزار و 700 روستا در این استان یا شبکه آبرسانی ندارند یا اینکه منابع تامین آبشان بر اثر خشکسالی آسیب دیده است.
تشدید خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان موجب شده تا بحران کمبود منابع آب شرب و دشوار شدن دسترسی به منابع آب سالم بیش از پیش احساس شود. پیش از این«اللهبخش ریگی»، رییس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان اعلام کرد بررسی شاخص ۱۰ ساله خشکسالی SPEI نشان میدهد که ۶۱ درصد از گستره این استان برابر با ۱۱۱ هزار کیلومتر مربع درگیر «خشکسالی بسیار شدید» است. بنا به گزارش ایرنا و به گفته «ریگی» با وجود اینکه سیستان و بلوچستان در سال زراعی جاری بارشهای خوبی دریافت کرده اما خروجی شاخص ۱۰ ساله تبخیر، تعرق و بارش استاندارد شده موسوم به SPEI نشان میدهد که همچنان ۱۰۰ درصد گستره منطقه درگیر خشکسالی بوده و ۶۱ درصد از این پهنه با خشکسالی بسیار شدید مواجه است. خشکسالی و ترسالی به چهار طبقه خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید دستهبندی میشود و به این ترتیب حتی یک دهم درصد از گستره سیستان و بلوچستان شرایط نرمال یا ترسالی ندارد و تمام این پهنه وسیع دچار درجههای گوناگون خشکسالی است.
کاروان «نذر آب»
شهر «نوک آباد» یکی از بخشهای شهرستان خاش از مناطقی است که مردم بسیاری از روستاهای آن از بیآبی رنج میبرند. مشت نمونه خروار است. یکی همین روستای «چاه احمد» که به گفته «عبدالغنی»، یکی از اهالی روستا، مردان و زنان برای تامین آب مورد نیازشان تقسیم کاری انجام دادهاند: «ما آب خوردنمان را با وانت از سر چشمه میاریم. سه ربع ساعت فاصله هست ولی خب چارهای نیست. دو سه روزی یک بار میریم یک مشک آب میاریم. زنها هم با فرغون از موتور آب روستا آب شور میارن برای شست و شو و خورد و خوراک.» منظور عبدالغنی از مشک، مخزنهایی است که اهالی سیستان و بلوچستان با چهارلایه کردن نایلونهای ضخیم درست میکنند: «این مشکها در اصل برای گازوییلکشی است ولی برای آوردن آب هم خوبه.» به گفته او هر مشک حدود 30 گالن 20 لیتری آب میگیرد و برای حدود سه روز مصرف خانواده شش نفره او کافی است. در چاه احمد آنهایی که ماشین ندارند باید صبر کنند تا تانکرهای شرکت آب و فاضلاب روستایی برایشان آب بیاورد. بعضی از خانوادهها هم که دستشان به دهنشان میرسد گالنهای آب شیرین را از وانتهای شخصی میخرند. حالا اما مردم چاهاحمد قدری امیدوار شدهاند با تانکرهایی که امدادگران هلال احمر از طرف خیران برای آنها بردهاند، قدری از مشکلاتشان کاهش یابد طرحی که نامش «نذر آب» است و امسال دومین سال اجرایش را تجربه میکند. آنچنان که رسول راشکی، مدیرعامل جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان توضیح میدهد این طرح برای کاهش مخاطرات ناشی از تشدید خشکسالی در این استان طراحی شده است: «استان ما دو دهه است که دچار خشکسالی است که مهاجرت مردم از روستاها و شهرها و حاشیهنشینی در شهرهای بزرگ یکی از پیامدهای آن بوده است. ما از سال گذشته تلاش کردهایم برای کاهش این مخاطرات در جمعیت هلال احمر طرح نذر آب را اجرا کنیم.» طرحی که به گفته او شامل تامین مخازن آب، ارایه خدمات بهداشتی درمانی رایگان به مردم روستاها، اهدای بستههای غذایی، بهداشتی و اجرای برنامههای فرهنگی برای مردم این روستاها است. در سال گذشته جمعیت هلال احمر 19 استان کشور علاوه بر خدمات بهداشتی و... برای 502 روستای سیستان و بلوچستان 1265 مخزن آب اهدا کردند اما امسال آن طور که مسوولان هلال احمر و آب و فاضلاب روستایی اعلام کردهاند بیش از هزار و 900 مخزن برای روستاهای در مخاطره تهیه شده است.
تهیه مخزن آب موجب میشود که سرعت آبرسانی به روستاهای فاقد آب به وسیله تانکرهای سیار سرعت بگیرد اما نباید موجب شود که درد اصلی مردم فراموش شود؛ چنانکه یکی از اهالی بخش نوکآباد یادآوری میکند نباید طرحهای آبرسانی به روستاها در سایه این طرحهای موقتی کند شود. ابراهیم که دبیر آموزش و پرورش است خیلی صریح خواستهاش را بیان میکند: «تانکر خوبه. دستشان درد نکنه. حداقل از بیآبی نمیمیریم ولی آقایان خودشان بهتر میدانند که تانکر مرهم زخمهای این مردم نیست. فقط مسکن است. مسکن هم خوب است درد ما را التیام میدهد.» در حال حاضر آبرسانی به دو هزار و 25 روستا در حال اجرا است. به گفته عبدالاحد ریگی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان برای اجرای شبکه آبرسانی به روستاها تاکنون 550 میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته است. ریگی پیش از این گفته بود: «۱۸ مجتمع آبرسانی در دست احداث است که باید 7 هزار و 350 کیلومتر لولهگذاری برای آنها انجام شود.» اما تاکنون فقط 2 هزار و 800 کیلومتر آن محقق شده است یعنی اینکه تا نهایی شدن این طرحها مردم سیستان و بلوچستان مدتزمان زیادی را باید چشمانتظار بمانند مگر اینکه تأمین بودجه نزدیک به هزار و 800 میلیاردی این طرحها بر اقدامات دیگر اولویت یابد. این اعداد به قدر کافی گویا هستند. یعنی اینکه سرعت و روند اختصاص اعتبارات باید سرعت یابد. یعنی اینکه اگر سیستان و بلوچستان بخواهد از تله خشکسالی، تشدید مهاجرت و بحرانهای اجتماعی رهایی یابد، باید برنامه آبرسانی به آن به مثابه یک ماموریت ملی در دولتها مورد توجه قرار گیرد. چرا که همین حالا هم این استان از نظر شاخص سرانه آب آشامیدنی در وضعیت پایینتری نسبت به شاخصهای کشور قرار دارد و ادامه این روند یعنی اینکه مردم نزدیک به سه هزار روستا نمیتوانند به تاریخ دقیقی از پایان مصائب کمآبی در روستاهایشان دل ببندند سرانه مصرف آب آنقدر پایین است که مسوولان وزارت نیرو هم به آن معترفاند. به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی این استان، طراحی تاسیسات بر مبنای تولید ۱۴۰ لیتر به ازای هر نفر است. در حالی که در حال حاضر میانگین تولید ۷۲ لیتر به ازای هر نفر است و دلیل این موضوع پایدار نبودن تاسیسات، فقر منابع آبی و خشکسالی ۱۹ ساله در استان سیستان و بلوچستان است. پرونده طرح «نذر آب 2» در استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان و جنوب کرمان در حالی امسال بسته شد که میتوان آن را به قول آن شهروند بلوچستانی یک مسکن امید بخش دانست شاید که اهل تدبیر اقدامی عاجل در پیش بگیرند.