راز مهربانی سفارت فرانسه با دانشگاه بهشتی
بدون‌شک همکاری‌های بین‌المللی آن هم در حوزه علمی و دانشگاهی می‌تواند آورده‌هایی برای هر کشوری داشته باشد. کشور ایران در این بین طی یک قرن گذشته در این حوزه با فراز و فرودهای زیادی همراه بوده است، به‌طوری که مورخان، نظام آموزش‌عالی فعلی کشور را متاثر از مدل آموزشی کشورهای غربی می‌دانند، که این موضوع با توجه به سیاست‌های آموزشی و تربیتی دولت‌های وقت آن زمان، سیاستگذاری شده است.
به طول مثال ماهیت آموزش‌عالی در کشور را به فرانسوی‌ها و عقبه آن را به دوران قاجار، ماجرای تاسیس دانشگاه تهران و اعزام دانشجویان به این کشور بسط می‌دهند یا مورخان معتقد هستند بعد از کودتای 28مرداد سال 1332 نظام آموزش‌عالی کشور به سمت حاکمیت آمریکا سوق پیدا کرد و هر اقدامی باید با اجازه مستشاران آمریکایی حوزه فرهنگ صورت می‌گرفت و پیدایش دانشگاه‌های صنعتی از جمله صنعتی شریف (آریامهر) و صنعتی اصفهان از قبال این سیاست بوده است.
ماموریت دانشگاه‌ها برای ارتباط با کشورهای برتر جهان
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، طی چندسال اخیر این ارتباطات و همکاری‌های بین دانشگاه‌های ایران با کشورهای جهان تحت یک سازماندهی با عنوان «کارگروه‌های هماهنگی و پیگیری بین‌المللی» توسط وزارت علوم صورت گرفته، به این صورت که براساس سیاست‌های وضع‌شده دانشگاه‌های برتر کشور با یک پروتکل تحت ماموریتی با یکی از کشورهای «هدف» حوزه آموزش‌عالی ارتباط و همکاری را انجام می‌دهند، به‌طور مثال دانشگاه صنعتی اصفهان با سوئیس، دانشگاه فردوسی مشهد با هند؛ دانشگاه سیستان و بلوچستان با پاکستان؛ دانشگاه خوارزمی با اتریش؛ دانشگاه یزد با مجارستان؛ دانشگاه علم و صنعت ایران با آلمان؛ دانشگاه کردستان با اقلیم کردستان عراق؛ دانشگاه شهیدبهشتی با روسیه و قزاقستان؛ دانشگاه تبریز با ترکیه؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر با فرانسه؛ دانشگاه تربیت مدرس با ژاپن؛ دانشگاه اصفهان با کره جنوبی و دانشگاه صنعتی شریف با کشور چین ماموریت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های مختلف علمی را دارند. اما جدا از این پروتکلی که وزارت علوم برای این 13 دانشگاه در نظر گرفته است، برخی دانشگاه‌ها نیز با توجه به تصمیم‌های هیات‌موسس خود اقدام به ارتباط با برخی از دانشگاه‌های کشورهای خارج از این پروتکل می‌کنند؛ که دانشگاه شهیدبهشتی یکی از این دانشگاه‌هایی است که اخیرا مراودات خود را با مسئولان آموزش‌عالی فرانسه افزایش داده است.
افزایش همکاری‌های دانشگاه شهید بهشتی و فرانسه تحت هدایت یک کنسرسیوم!
یکشنبه 14 مردادماه سال جاری بود که در حاشیه نشست روسای دانشگاه‌های متولی کارگروه همکاری‌های علمی بین‌المللی و سفرای کشورهای هدف سیدحسن صدوق، رئیس دانشگاه شهید بهشتی از ایجاد یک کنسرسیوم دانشگاهی در حوزه حقوق مابین این دانشگاه با دانشکده پاریس و دانشگاه سوربن خبر داد. او در توضیحات این ایده خود ضمن اشاره به ماموریت اصلی این دانشگاه در ارتباط با دانشگاه‌های روسیه به موضوع دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید: «خوشبختانه درحال حاضر دانشگاه شهیدبهشتی همکاری خوبی با دانشگاه‌های خارجی اعم از دانشگاه‌های روسیه در حوزه‌های مختلف به‌خصوص برگزاری دوره‌های مشترک شروع کرده است، ضمن اینکه با دانشگاه سوربن فرانسه نیز همکاری‌های خوبی در جهت راه‌اندازی رشته‌های مشترک در حوزه حقوق آغاز کرده‌ایم. براساس تفاهمی که با دانشگاه سوربن فرانسه داشتیم، قرار است دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی با دانشکده پاریس۱ و دانشگاه سوربن که ۱۴ هزار دانشجو در رشته حقوق دارد و هدایت‌کننده یک کنسرسیوم دانشگاهی در حوزه حقوق است، همکاری داشته باشد. «براساس تفاهم صورت‌گرفته دوره‌های مشترک دو دانشگاه شهید بهشتی و سوربن فرانسه در رشته حقوق از امسال برگزار می‌شود و دانشجویان شرکت‌کننده در این رشته‌ها مدرک مشترک دریافت می‌کنند.» او در ادامه از اعزام 400دانشجوی دکتری برای فراگیری این دوره خبر می‌دهد.
سفیر فرانسه در دانشگاه شهید بهشتی
البته این همکاری تنها به این گفته ختم نشده و 9 مردادماه سایت سفارت فرانسه در ایران از دیدار سفیر این کشور با رئیس دانشگاه شهید بهشتی در حوزه تاسیس رشته‌های گروه حقوق خبر داده است؛ در متن خبر سفارت فرانسه می‌خوانیم: «فیلیپ تیه بو، سفیر کشور فرانسه در ایران به همراه جمال اوبشو، وابسته فرهنگی سفارت فرانسه در تهران، روز نهم مردادماه ضمن حضور در دانشگاه شهید بهشتی با صدوق، رئیس دانشگاه دیدار و گفت‌وگو کرد. در این نشست رئیس دانشگاه شهید بهشتی پس از خوشامدگویی به سفیر فرانسه برای حضور در دانشگاه شهید بهشتی، خرسندی خود را از مواضع اتخاذشده توسط رئیس‌جمهور مکرون بیان کرد و ابراز امیدواری داشت تا طرح‌ها و پروژه‌های مشترک موجود بین دانشگاه شهید بهشتی و مراکز آموزشی تحقیقاتی فرانسوی را بتوانیم با جدیت پیش ببریم. در این دیدار، صدوق خواستار جدیت بیشتر از سوی طرف‌های فرانسوی هم برای راه‌اندازی این رشته و هم سایر همکاری‌های علمی و دانشگاهی شد و سفیر فرانسه نیز ابراز داشت همکاری همه‌جانبه در حوزه‌های ذی‌ربط انجام خواهد شد. در این دیدار، بیگ‌زاده، رئیس دانشکده حقوق از دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان اولین دانشگاهی که اقدام به برقراری مجدد ارتباطات علمی با دانشگاه‌های فرانسوی کرده است یاد کرد و بیان داشت به لطف حمایت‌های ریاست دانشگاه و همچنین بخش فرهنگی سفارت فرانسه در تهران، پروژه راه‌اندازی رشته حقوق تجارت بین‌الملل به زبان فرانسه به‌زودی و با همکاری کنسرسیومی از دانشگاه‌های فرانسوی و محوریت دانشگاه سوربن در پردیس بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی برای اولین بار در ایران کلید خواهد خورد.»
البته با جست‌وجویی در سایت سفارت فرانسه در ایران جزئیات بیشتری از ارتباطات و همکاری‌های بین دانشگاه شهید بهشتی با فرانسوی‌ها قابل‌دسترسی است. این سایت چندی پیش در خبری با عنوان «طرح راه‌اندازی رشته حقوق به زبان فرانسه در دانشگاه شهید بهشتی» از بازدید هیاتی متشکل از چند دانشگاه فرانسوی در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری از دانشکده حقوق این دانشگاه خبر می‌دهد و درباره اهداف این کنسرسیوم می‌نویسد: «هدف از راه‌اندازی این رشته، تربیت حقوقدان‌های دوزبانه مسلط به فارسی و فرانسه در دوره کارشناسی‌ارشد حقوق بین‌الملل در دانشگاه شهید بهشتی از سپتامبر 2019 است. این طرح که توسط سفارت فرانسه در ایران، دانشگاه شهید بهشتی و هیاتی متشکل از دانشگاه‌های فرانسوی اعم از لومیر لیون2، نانت، سوربن-پانتئون پاریس1، استراسبورگ و تور فرانسوآ رابله اجرا می‌شود، از حمایت آژانس دانشگاهی فرانسه زبان بهره‌مند است.»
تناقض تحریم و قرارداد همکاری!
اما یکی از سوالات موجود در این همکاری، حمایت از تحریم‌های علمی ایران به‌خصوص دانشگاه شهیدبهشتی در حوزه فیزیک و امور هسته‌ای توسط فرانسه است؛ ماه گذشته بود که رئیس دانشگاه شهید بهشتی از تحریم مجدد این دانشگاه در قالب اسناد برجامی خبر داد و گفت: «اتحادیه اروپا مجددا تا هشت سال آینده دو دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف را در لیست تحریم‌های برجامی قرار داد و در همین راستا مقاومت و حساسیت زیادی در انتشار مقالات علمی غیر از موضوعات فیزیک و هسته‌ای در مجامع بین‌المللی صورت می‌گیرد.» وزیر علوم نیز در همان روزها از تحریم دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف توسط اتحادیه اروپا که با حمایت فرانسه همراه است، خبر داد؛ مساله‌ای که یک تناقض قابل‌تامل درباره رفتار دوگانه فرانسه برای دو رشته خاص در یک دانشگاه ایرانی دارد. البته این کارشکنی «علمی» فرانسوی‌ها مختص این بازه زمانی نیست و نقش این کشور در پروژه علمی «ایتر» (بزرگ‌ترین طرح یک رآکتور همجوشی هسته‌ای) و حذف دانشمندان ایران در این پروژه پررنگ است.
در دانشکده حقوق چه می‌گذرد؟
اما چرا دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی برای فرانسوی‌ها مهم است؟ با نگاهی به تاریخچه تاسیس این دانشکده از سال 1346 تا به امروز این مساله قابل‌توجه است که از هشت رئیس این دانشکده قریب به اتفاق اکثر آنها دانش‌آموخته دانشگاه‌های فرانسه بوده‌اند و این دانشگاه به‌عنوان قطب حقوق ایران نامگذاری شده است که خود این موضوع با توجه به اهمیت و محوریت این رشته در نظام فکری و تاثیرگذاری زیستی در سبک حکومت‌داری قابل‌توجه برای هر کشوری می‌تواند باشد.
رفت‌وآمد فرانسوی‌ها عادی نیست
عضو کرسی حقوق بشر دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی که به دلیل نگرانی از وضعیت شغلی از اظهار نامش خودداری کرد در ابتدا با اشاره به اینکه بحث‌های حقوقی ایران نوعی کپی‌برداری از فرانسه است، گفت: «به‌طور کلی حقوق ایران و فرانسه از نظر اینکه هر دو جزء سنت بومی ژرمنی محسوب می‌شوند، خیلی به هم ارتباط دارند؛ یعنی نظام‌های حقوقی که مبتنی‌بر متون قانونی مدون هستنند؛ یعنی برخلاف نظام کامنلو که سیستم انگلیسی آمریکایی هست به صورت عرفی متکی به متن نیست، لذا عناوین حقوقی ایران و فرانسه که مبتنی‌بر این قضایا است، بسیار با هم اشتراک دارند.»
او ادامه داد: «در واقع این دو مبتنی‌بر قوانین مدون و مکتوب که به آنها قانون رومی ژرمنی می‌گویند، هستند، به همین دلیل حقوق ایران و فرانسه بسیار به‌هم نزدیکند. از طرف دیگر برخی قوانین در بدو ورود تقویم یعنی زمانی که تقویم وارد کشور شد، فرانسوی بودند؛ مثل قانون مدنی و اصلاحیه قانون اساسی. البته اولین قانون اساسی مربوط به بلژیک بود، اما کمی بعد که اصلاحیه آن در مورد حقوق ملت رخ داد، از حقوق فرانسه ترجمه شد تا تکمیل‌کننده این قانون باشد، چراکه ما قانون اساسی دوران مشروطه را در دو بخش مصوب کردیم؛ نخست بخشی که در 1285 تصویب شد و مربوط به مجلس و کارکرد آن مجلس بود که از قانون بلژیک ترجمه شده، دوم در سال 1286 یعنی یک سال بعد از آنکه قانون اساسی در حال تکمیل بود و باقی اجزا که در مورد قوه مجریه، حقوق ملت و... بود، از قانون فرانسه ترجمه شده و به قانون اساسی افزوده شد، بنابراین هم از نظر برخی از اصول اساسی و هم از نظر برخی از قوانین عادی بین ایران و فرانسه اشتراکاتی وجود دارد.»
این دانش‌آموخته دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به تحریم دانشگاه‌ها می‌گوید: «در بحث تحریم دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه شریف، برخی‌ها آکادمیک و برخی بحث‌های دیگر سیاسی است، چراکه معمولا دانشگاه‌ها باید از جهت سیاسی قلم گرفته شوند، ولی متاسفانه ما می‌بینیم که در ایران این اتفاق نمی‌افتد و این دوگانگی سیستم حقوقی و عملکردی ما را نیز البته نشان می‌دهد، چراکه هم از نظر تئوری و هم عملی نمی‌تواند استقلال خودش را حفظ کند، بنابراین حتی اگر تحریم هم کنند، برخی وابستگی‌ها برای این دانشگاه‌ها باقی می‌ماند. این یک امر پارادوکسیکال است که ناشی از نقص است.»
کتاب‌های مرجع گرایش‌های حقوق فرانسوی هستند
عضو کرسی حقوق بشر دانشگاه شهید بهشتی افزود: «ببینید، اگر کل یک مجموعه را تحریم کنند یک مساله است و اگر قسمتی از آن را تحریم کنند، یک مساله دیگر. وقتی فقط یک مجموعه مثل دانشگاه شهید بهشتی را به خاطر هسته‌ای بودن تحریم هسته‌ای می‌کنند، ولی در بحث‌های حقوقی ارتباط را بیشتر از قبل پیش می‌برند، بحث فراتر از این حرف‌هاست. بالاخره در زمینه‌های سیاسی فراتر از حد می‌روند و این اتفاق برای دانشگاه شهید بهشتی رخ داده است.»
او در ادامه می‌گوید: «ببینید، این ارتباط بین فرانسه و ایران در دانشگاه شهید بهشتی به خاطر اساتیدی است که در دانشکده حقوق این دانشگاه تدریس می‌کنند. اغلب این اساتید در کشور فرانسه تحصیلات داشته‌اند و فارغ‌التحصیلان فرانسه به حساب می‌آیند و این تاثیر زیادی بر محیط دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی گذاشته است و بی‌تاثیر نیست؛ در واقع در حال انتقال مرجعیت علمی صد درصدی به فرانسه در رشته حقوق هستند و این قضایا واضح است، چراکه در حوزه دانشکده حقوق وابستگی تئوری و ساختاری فراوانی وجود دارد. اکثر کتاب‌های مرجع در همه گرایش‌های حقوق داخل کشور، فرانسوی هستند. این بحث بسیار عمیق‌تر از این حرف‌هاست. ما در سطح قانونگذاری بسیار تقلید کرده‌ایم. البته در سطح ساختار‌سازی نیز به الگوی فرانسوی تکیه بسیار زیادی شده است. نظام ریاستی و پارلمانی و نیمه‌ریاستی و نیمه‌پارلمانی تماما متاثر از نگرش فرانسوی بوده است و این نگرش توسط اساتیدی که فارغ‌التحصیل فرانسه بوده‌اند، وارد کشور شده است؛ یعنی اندیشه‌های حقوقی توسط این افراد وارد شده و قطعا تاثیرگذاری فراوانی نیز داشته‌اند و چون این مرجعیت از ابتدا در فرانسه بوده است، اینکه بخواهند دوباره این مرجعیت را زنده کنند، بعید نیست.»
او در ادامه با اشاره به رفتوآمدهای فرانسوی‌ها در این دانشگاه افزود: «رفتوآمدهای سفیر فرانسه در دانشگاه شهید بهشتی به نظر خیلی عادی نیست. قطعا نمی‌شود گفت خالی از وجه سیاسی است. البته جنبه علمی نیز دارد، ولی قطعا جنبه‌های سیاسی بیشتری دارد. من به این مساله یقین ندارم و البته انکار هم نمی‌کنم، چون ممکن است اغراض سیاسی داشته باشد.»
عضو کرسی حقوق بشر در ادامه به حضور گودرز افتخارجهرمی که گفته می‌شود یکی از افراد تاثیرگذار در این ارتباطات است، اشاره کرد و گفت: «آقای افتخار جهرمی جزء اساتید بازنشسته بود و حتی مدتی نیز بازنشستگی را تجربه کرد، اما دوباره دعوت به کار شده است که فکر کنم به خاطر ارتباط او با فرانسه این دعوت شکل گرفته است.»
رویای بازگشت فرانسوی‌ها بعد از برجام
به هرحال اتفاقات اخیر حضور فرانسوی‌ها آن هم در سطح سفیر در یک دانشگاه، می‌تواند ابهامات و پیام‌های متفاوتی در پی داشته باشد؛
1- به نظر می‌رسد فرانسوی‌ها که در زمان برجام تاثیرگذاری خود را در ایران به حداقل‌ترین شکل ممکن دیده بودند، با خارج شدن آمریکا از این پیمان یک فرصت مجدد در اختیار آنها قرار گرفته است که در قالب فعالیت‌های علمی و دانشگاهی در حوزه‌های «خاص» اثرگذاری خود را در قشر دانشگاهی و روشنفکری زیاد کنند.
2- افزایش رفت‌وآمد فرانسوی‌ها به این دانشکده که قطب حقوق کشور به حساب می‌آید، می‌تواند تفسیرهای متفاوتی را دربر داشته باشد؛ دانشجوی ارشد حقوق دانشگاه علامه طباطبایی که نخواسته است نامش منتشر شود، می‌گوید: «اینکه فرانسوی‌ها دانشگاه شهید بهشتی را برای این مرجعیت علمی انتخاب کرده‌اند، دو دلیل داشته است؛ اول، مهم بودن دانشکده حقوق این دانشگاه است که در کشور حرف اول را می‌زند و دوم داشتن رشته‌های غیرانسانی مانند فنی، مهندسی علوم پایه و ریاضی است، چراکه این گرایش و رشته‌ها در این دانشگاه وجود دارند و فرانسه درصدد تاثیرگذاری بر تمامی آنهاست و به خاطر همین اشتراکاتی که بین رشته حقوق وجود دارد، به‌دنبال مرجعیت دادن علمی در ایران بر همه رشته‌های آکادمیک است.»
