کم کارها در ماجرای «ایلیسو»

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از خراسان، بنابر اخبار متعدد از رویترز، نماینده پارلمان این کشور و کنشگران محیط زیستی، ترکیه ازچندی قبل آبگیری ایلیسو از رود دجله و فرات را آغاز کرده و کارشناسان و فعالان محیط زیست این آبگیری را آغاز تاثیرات مستقیم و مخرب بر مزارع پیرامونی دجله در عراق و تالاب هورالعظیم در ایران می‌دانند. به منظور بررسی این موضوع با مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست همکلام شدیم.او پیش از این در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران از کم کاری برخی دستگاه ها گلایه کرده بود این دو دستگاه را وزارت  امورخارجه و نیرو معرفی  کرد. در عین حال، به نظر می‌رسد سازمان محیط زیست  نیز در این ماجرا از تحرک کافی برخوردار نبوده است.

سازمان حفاظت محیط زیست درباره سد ایلیسو چه اقدامات و پیگیری هایی انجام داده است؟

- هر نوع فعالیت هایی که در اطراف کشور انجام می گیرد، موضوع باید به صورت تخصصی توسط دستگاه های مرتبط پیگیری شود. این سدسازی هایی که در اطراف کشورمان انجام می شود، مطمئنا بسیاری از رژیم های آبی را به هم می زند. درباره آثار زیست محیطی، عمده نگرانی در زمینه ایجاد گرد و خاک است و برای این سازمان بسیار مهم است. آبان ماه سال گذشته مطالعه ای را برای شرق و غرب کشور آغاز کردیم تا کانون های گرد و خاک کشور را شناسایی کنیم و با این کار، علت شکل گیری این کانون ها را بتوانیم مشخص کنیم که به چه میزان طبیعی است، چقدرناشی از جنگ عراق و چقدر ناشی از خشکسالی هاست؛ این مطالعه تقریبا دو ماه دیگر پایان می یابد و پس از آن می‌توانیم متوجه شویم به لحاظ تولید گرد و خاک، آیا این آبگیری می تواند آثار منفی بر کشور داشته باشد یا خیر.

 دستگاه های مسئولی که اشاره کردید، کدام دستگاه ها هستند؟

- وزارت نیرو مسئولیت آب را عهده دار است. بخشی که باید رایزنی های سیاسی را بر اساس گزارش هایی که سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو ارائه می کنند، انجام دهد، وزارت امور خارجه است. سه مجموعه به صورت مستقیم در این موضوع حضور دارند که شامل وزارت نیرو، وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط زیست است.

 با توجه به اعتراض سال 96 رئیس جمهور به موضوع سد ایلیسو، فکر نمی کنید برای پیگیری توسط سازمان حفاظت محیط زیست دیر شده و کم کاری شده است؟

- حتما کم کاری شده است و من هم به همین دلیل گلایه کردم؛ زمانی که گله کردم وقتی بود که سال گذشته متوجه شدم سندی دستمان نیست. از سال 96 که رئیس جمهور اعتراض کرد، از سازمان برنامه و بودجه پیگیر اعتباری برای مطالعه در این باره شدیم، در سال 97 قرارداد آن را منعقد کرده و امسال، مطالعات را آغاز کردیم.تا الان مستندات فنی کنار همدیگر گذاشته نشده بود که الان دارد این کار انجام می شود و کانون های موجود در عراق، سوریه و عربستان را سال 96 شناسایی کردیم و این ها عمدتا مناطقی بود که تولید گرد و خاک آن ها ناشی از رهاسازی زمین های کشاورزی و خشکسالی ها بود و خیلی ارتباط مستقیمی با سد ایلیسو نداشته است. مطالعه ای که داریم انجام می دهیم می تواند دقیق و مستند موضوع را برایمان روشن کند و سعی کرده ایم مشاور حاکمیتی باشد که بتواند از مستندات دفاع کند و پیگیری ها را انجام دهد که در این زمینه سازمان هواشناسی انتخاب شده است تا بتواند مطالعات را انجام دهد.

  با توجه به آغاز آبگیری ایلیسو، زمان انجام مطالعات شما دیر نیست؟

- هر کشور بالادستی به کشورهای پایین دستی اعتراض می کند. این موضوع توسط رئیس جمهور انجام شد؛ اما مستنداتی که تا آن روز در اختیار داشتیم، حاکی از این نبود که اثر مستقیم دارد؛ زیرا کانون های گرد و خاک شناسایی شده هیچ کدام به آبگیری ایلیسو ربطی نداشت.

 قبول دارید ترکیه با این پروژه های آبی خود، جنگ آب را آغاز کرده است؟

- ترکیه تقریبا چهار دهه است که دکترینی برای خود مشخص کرده و می گوید، می خواهم یک بشکه نفت را معادل یک بشکه آب بگیرم. نگاهش این گونه است که معتقد است نفت ندارد و کشورهای اطراف نفت دارند و می خواهد کشاورزی و نیروگاه های برق آبی را توسعه دهد، بنابراین با نگاه توسعه منطقه ای، این کشور ظرف چهار دهه گذشته به کمک برخی کشورهای خارجی که پایه اولیه و پیشنهاد توسط روسیه بوده و غربی ها نبودند و الان ترک ها رفته اند از آمریکا و انگلیس گرفته تا رژیم صهیونیستی و بسیاری از کشورهای منطقه را آوردند و از آن ها استفاده کرده و پروژه را جلو برده اند.ترکیه همین الان درباره این موضوع با اتحادیه اروپا هم مسئله دارد و گفته می شود تا ترکیه مسئله آبی خود را با کشورهای پایین دست خود حل نکند، نمی‌تواند امیدوار به ورود به اتحادیه اروپا باشد و آن جا هم خود ترکیه چالش دارد؛ ولی با سیاست کنترل منابع آبی می‌خواهد به کشورهای پایین دست تسلط پیدا کند و آمده است این پروژه ها را گسترش داده و با هدف توسعه منطقه ای عمده فعالیت های آبی خود را نیز به وزارت امورخارجه خود منتقل کرده است و در همه نشست های بین‌المللی حتی اگر موضوع فنی باشد، از وزارت خارجه ترکیه شرکت می کنند و در این زمینه به خوبی برنامه ریزی کرده است.

پس  به نوعی جنگ آبی را آغاز کرده است.

- مدتی است شروع کرده و از آب استفاده کرده اند تا به منافع سیاسی خود برسند.

 با توجه به آغاز آبگیری سد ایلیسو، برای آینده چه کار می توانیم انجام دهیم؟

- بر اساس آخرین اطلاعاتی که دارم خیلی نمی توانم بگویم که ما تحت تاثیر مستقیم این موضوع قرار می گیریم. الان عراق در نزدیکی بغداد و نجف میزان قابل توجهی آب را در مناطقی که به صورت چاله ای بوده  نگه داشته است و بخشی را دارد تبخیر می کند. در آینده با چالش های جدی آب در کل دنیا و منطقه مواجه ایم.بر اساس گزارش جدیدی که برخی نهادهای بین‌المللی منتشر کرده اند چالشی ترین منطقه به لحاظ بحران آب، خاورمیانه است. کشورها باید خود را آماده کنند و نگذارند چالش آب تبدیل به بحران امنیتی و سیاسی برای آنان شود. مسئله بسیار جدی است و ترکیه این را درک کرده و همه کشور ترکیه در بالادست قرار دارد و از این موضوع دارد به عنوان اهرم برای فشار سیاسی استفاده می کند.

 با این توضیحات ایران در زمینه منابع آبی از کشورهای پیرامون خود عقب نیفتاده است؟

- خیر، ما هم فعالیت های کشورمان خوب بوده است. در شمال، غرب و شرق طرح های توسعه منابع آب در حال اجراست. عقب نیستیم، شاید خیلی بهتر و گسترده تر می توانستیم عمل کنیم.دیپلماسی خوبی داشتیم، اما این دیپلماسی می تواند فعال تر هم باشد. در شرق کشور پایین دست و در غرب بالا دستیم و باید حواسمان باشد که توازنی باشد. مسئله خیلی چالشی و حدود 70-80 سال است در آب های مرزی خود چالش داشته و داریم و فقط سد ایلیسو نیست؛ از گذشته مسائلی وجود داشته و حتما در آینده چالش ها به مراتب پیچیده تر و بیشتر خواهد شد.

 به نظر شما وزارت خارجه در این زمینه کم کاری یا منفعل عمل نکرده است؟

- وزارت امور خارجه باید یک دیپلماسی فعال داشته باشد.

 الان این دیپلماسی فعال را دارد؟

- دارد، اما نکته این است که خیلی فعال تر می‌توانسته باشد. دیپلماسی ترکیه بسیار فعال است و مطمئنا ما بهتر از این می توانیم عمل کنیم. در پنج سال اخیر و در زمان وزارت خارجه دکتر ظریف موضوع آب خیلی سهم زیادی نداشته است.